روابط ایران و پاکستان عمری به درازای تاریخ استقلال پاکستان دارد و به رغم مثبت بودن کلی آن همواره با فراز و نشیب‌هایی نیز همراه بوده است و دوری و نزدیکی میان دو کشور در بسیاری از مواقع تابعی از شرایط و موقعیت منطقه‌ای و بین المللی بوده است.
از زمان روی کار آمدن «عمران خان» نخست وزیر پاکستان که در اسلام آباد چهره ای حامی روابط صمیمانه با تهران به شمار می رود، انتظارات درباره گسترش و تعمیق روابط دو کشور همسایه ایران و پاکستان افزایش یافته است.
اگر چه شرایط روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی دو کشور در طول تاریخ با فراز و فرودهایی مواجه بوده است اما در سال های اخیر شاهد روابط رو به رشد تهران- اسلام آباد در بخش های مختلف بوده ایم. اگر این روابط در مسیر صحیحی که اکنون در آن قرار گرفته است پیش برود، در آینده نه چندان دور شاهد افزایش حجم روابط اقتصادی، تجاری و سیاسی این دو کشور همسایه خواهیم بود.
نقطه اوج روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران و پاکستان را اما می توان در دولت سیزدهم ایران به چشم دید؛ با روی کار آمدن دولت آیت الله رئیسی در ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ به عنوان هشتمین رئیس جمهوری ایران، سیاست گسترش روابط خارجی به خصوص در حوزه اقتصادی با کشورهای منطقه به خصوص همسایگان ایران، به عنوان یکی از مهمترین ترجیحات دولت جدید مورد تاکید قرار گرفته شد.
تاکید و اولویت دولت سیزدهم ایران در توسعه صادرات با کشورهای همسایه است و این موضوع در جریان سفر وزیر امور خارجه پاکستان و مشاور نخست وزیر این کشور به ایران طی ماه‌های اخیر و همچنین سفر اخیر «احمد وحیدی» وزیر کشور ایران به اسلام آباد اعلام شده است و برنامه‌های اقتصادی برای روابط با همسایه شرقی نیز میان مقام‌های بلندپایه دو کشور مطرح شد.
پاکستان به عنوان یکی از کشورهای همسایه ایران، با بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز خشکی که پس از عراق دارای طولانی‌ترین مرز مشترک با ایران است، هنوز برای بسیاری از مردم ایران به‌ویژه فعالان اقتصادی و تاجران به خوبی مورد شناسایی قرار نگرفته و باید به بازاریابی و صادرات کالا به این کشور توجه ویژه شود.
آشنایی فعالان اقتصادی و تاجران ایران و پاکستان از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های متقابل امری اجتناب ناپذیر است. بهره‌گیری از دیپلماسی منطقه‌ای و اقتصادی، موجب آثار و برکات فراوانی برای دو کشور خواهد شد.
در این راستا خبرنگار اردو زبان ایرنا گفت وگویی با "آصف علی خان دورانی" سفیر پیشین جمهوری اسلامی پاکستان در تهران، انجام داده است که در ادامه از نظر می گذرد:
دورانی از شهریور ۹۵ تا مرداد ماه ۹۷ در ایران به عنوان سفیر و پیش از آن نیز معاون سفارت پاکستان در تهران فعالیت کرده است. وی پیشتر سفیر پاکستان در امارات متحده عربی نیز بوده است.
** اهمیت سفر اخیر «احمد وحیدی» وزیر کشور ایران به پاکستان چیست و نتایج این سفر را چگونه ارزیابی می کنید؟
به عقیده اینجانب ایران و پاکستان از روابط پایدار و مستحکمی برخوردارند که بر پایه اصول متقابل بنا نهاده شده است و از همان ابتدا نیز به همین قوت بوده و ادامه خواهد داشت؛ از دیدگاه من مشکل عمده ای در روابط متقابل دیده نمی شود و تنها ممکن است در برخی معاملات طرفین مواضع متفاوتی نسبت به برخی از مسائل داشته باشند. اما این هرگز به این معنا نیست که کوچکترین خللی در روابط دو کشورِ دوست و برادر وجود دارد.
از طرفی سفرهای دو جانبه در سطوح مختلف بین دو کشور در جریان است. از جانب پاکستان نخست وزیر «عمران خان» و سایر وزیران رده بالای کشوری به ایران سفر کردند و از جانب ایران هم سفر حسن روحانی رئیس جمهوری سابق به اسلام آباد صورت گرفت و ما امیدواریم، رئیس دولت سیزدهم آیت الله سید ابراهیم رئیسی نیز در آینده نزدیک به پاکستان سفر کند.
بنده بر این باورم که سفر اخیر «احمد وحیدی» وزیر کشور ایران به اسلام آباد کاملا خوش آیند بود و طی این سفر در مورد مسائل مختلف مذاکرات سازندہ ای بین طرفین صورت گرفت.
** دولت آقای رئیسی در تلاش است روابط اقتصادی خود را با همسایگان به خصوص پاکستان توسعه دهد. حجم مبادلات تجاری بین دو کشور تا چه حد و در چه ابعادی می تواند افزایش یابد و موانع احتمالی پیش رو و راه حل های آن چه می توانند باشند؟
ابتدا باید دید که ایران از لحاظ اقتصادی با چه سازوکاری سیاست نوین خود برای گسترش روابط با همسایگان را اجرایی کرده و به آن جامه عمل می پوشاند. همانطور که مطلع هستید حجم مبادلات تجاری ایران و پاکستان قریب به ۴۰۰ میلیون دلار است و اگر اقتصاد مقاومتی ایران به ثمر بنشیند، این رقم به حدود ۱.۲ میلیارد دلار خواهد رسید.
اما مانعی که بر سر راه این مسیر به خصوص بانک های پاکستانی وجود دارد؛ چیزی نیست جز تحریم های اقتصادی علیه ایران، چرا که اکثر بانک های پاکستان با دلار کار می کنند و بنابراین در این راستا با مشکل مواجه می شوند.
از این رو امیدواریم که روابط تجاری بین دو کشور با پول ملی که بر اساس آن با تومان و روپیه مبادله خواهد شد، برقرار شود و سپس دلار به طور کامل از این چرخه حذف شود. امید است که تهران و اسلام آباد هرچه سریع تر به انجام اقدامات ضروری در این زمینه مبادرت ورزند.
** همکاری های امنیتی ایران و پاکستان از جمله مبارزه با مواد مخدر در چه ابعادی است؟ و این همکاری ها چگونه می توانند گسترش یابند؟ نیز دو کشور در حوزه مبارزه با تروریسم، چه اقدامات مشترکی می توانند انجام دهند؟
مبارزه با مواد مخدر روندی پیوسته و مداوم است که دو کشور هر یک به تنهایی برای کنترل آن کوشا هستند. امیدواریم که هرچه سریع تر امنیت در افغانستان برقرار شود و پس از برقراری امنیت، امیداوریم که طالبان توجه ویژه ای به مبارزه با مواد مخدر به خصوص تریاک داشته باشد. چرا که تریاک پایه اصلی و اساسی مواد مخدر است.
همانطور که واقف هستید در حال حاضر ۹۰ درصد خشخاشِ جهان در افغانستان کشت می شود و این کشور در این زمینه رتبه اول دنیا را دارد. بنابراین اگر این ماده به طور کامل ریشه کن شود و یا به اندازه ای کم شود، تاثیرات مثبتی را در پی خواهد داشت.
ایران و پاکستان می توانند در این زمینه نقش بسیار مهم و سازنده ای را ایفا کنند اما طرف ثالث این معامله خود افغانستان است. از طرفی، پیش تر برای مبارزه و کنترل مواد مخدر مکانیزمی ایجاد شده که در آن ایران، پاکستان، افغانستان و نهاد مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل در حال مشورت هستند و امیداوریم که این روند با رشد و ترقی قابل توجهی همراه باشد.
** اقدامات ایران و پاکستان برای کاهش و حل مشکلات افغانستان چه بوده و این همکاری ها چطور می تواند افزایش یابد؟
به باور من، اگر بخواهیم بگویم که کدامیک از همسایگان افغانستان از وضعیت کنونی بحران جاری در این کشور بیشترین آسیب را دیده اند؛ قطعا نامی برجسته تر از ایران و پاکستان به چشم نمی خورد؛ در حال حاضر چیزی حدود ۳ میلیون مهاجر افغانستانی در ایران و قریب به ۴ میلیون نفر نیز در پاکستان حضور دارند.
علاوه بر این، وضعیت قحطی در خود افغانستان، پس از خروج نیروهای اشغالگر آمریکایی از خاک این کشور مدیریت بحران امنیت را دچار اختلال فراوان کرده است. بنابراین در این زمینه اقدامات زیادی می توان انجام داد. اتفاقا در این خصوص سازمان ملل متحد حدود ۴ میلیارد دلار کمک درخواست کرده است و در عین حال، جامعه جهانی هم باید برای مقابله با این بحران دست به دست هم دهند.
اما آنچه این بحران را تشدید می کند مسدود کردن ۹.۵ میلیارد دلار از دارایی های افغانستان توسط کاخ سفید است؛ این اموال متعلق به افغان هاست. بایدن حتی در عملی زور گویانه دستور داد که ۳.۵ میلیارد دلار از این اموال بلوکه شده میان به اصطلاح قربانیان حملات ۱۱ سپتامبر تقسیم و به کمک‌های بشردوستانه به افغانستان تبدیل شود؛ این وضعیتِ بسیار مضحکی ست؛ چون اگر حتی از منظر حادثه ۱۱ سپتامبر نیز به این سناریو بنگریم می بینیم که حتی یک افغانستانی هم در آن حادثه حضور نداشته است. از این رو، اقدام مسدودد کردن دارایی یک ملت صرفا به بهانه انتقام گرفتن و مجازات کردن افراد خاصی غیر از آن ملت کار ناشایستی است. به همین دلیل است که از نظر اینجانب دو کشور ایران و پاکستان می توانند در این معامله نقش آفرینی کرده و به اقدامات ویژه ای در این خصوص دست بزنند.
