در این مقاله درباره مراحل خواب، الگوی نرمال خواب‌دیدن، عوامل تأثیرگذار بر فراموش‌کردن خواب و نحوه تلاش برای به‌خاطرسپردن خواب صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.
خواب یا رؤیا مجموعه‌ای از افکار، تصاویر یا احساساتی است که در مدت‌زمان خوابیدن در ذهن فرد شکل می‌گیرد. این اتفاق مربوط به عملکرد مغز است. خواب‌دیدن ممکن است زمانی رخ دهد که نواحی خاصی از مغز بر اثر فعالیت شیمیایی فعال می‌شوند. فرکانس یادآوری خواب ممکن است در هر مقطع از زندگی فرد متفاوت باشد.
۲ نوع خواب داریم: خواب با حرکت سریع چشم (REM) و خواب غیر REM که به ۳ مرحله تقسیم می‌شود.
مرحله ۱: سبک‌ترین مرحله خواب است. در این مرحله کم‌کم از حالت بیداری به‌سمت خواب حرکت می‌کنیم.
مرحله ۲: این مرحله حدود ۲۵ دقیقه پس از شروع خواب آغاز می‌شود. در این مرحله ضربان قلب، فشارخون و تنفس کاهش می‌یابند و حرکت چشم‌ها متوقف می‌شود.
مرحله ۳: عمیق‌ترین مرحله خواب است. در این مرحله، مغز امواج آهسته تولید می‌کند، عضلات کاملا شل می‌شوند و ضربان قلب و تنفس به پایین‌ترین حد خود می‌رسند.
خواب REM: این مرحله حدود ۹۰ دقیقه پس از شروع خواب رخ می‌دهد. نشانه‌های خواب REM حرکات سریع چشم، افزایش ضربان قلب، افزایش فشارخون و تنفس کم‌عمق و نامنظم هستند. در این مرحله، مغز فرکانس‌های مختلطی را منتشر می‌کند که شباهت زیادی به فعالیت مغز در هنگام بیداری دارد.
معمولا خواب‌های واضحمان را در طول خواب رم (REM) می‌بینیم. ویلیام دمنت این حالت خواب را کشف کرد. مقدار انرژی و گلوکز مصرفی مغز هنگام خواب REM مشابه اوقات بیداری است. در این حالت عضلات کنترل‌کننده چشم و همچنین دیافراگم که مسئول تنفس است، فعال هستند.
ممکن است در طول خواب غیررم یعنی مرحله ۱، مرحله ۲ و خواب موج آهسته (مرحله ۳) خواب‌های بی‌سروته و ناقص ببینید. اگر خواب‌های مرتبط با REM را به فیلم تشبیه کنیم، می‌توانیم بگوییم خواب‌های غیر REM مانند عکس هستند.
خواب REM در فواصل زمانی مختلف در طول شب رخ می‌دهد که اولین دوره آن ممکن است ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه بعد از شروع خواب رخ بدهد. دوره‌های خواب REM تا صبح طولانی‌تر می‌شوند، در نتیجه یک‌سوم آخر شب ممکن است بیشتر شامل این نوع خواب باشد. معمولا صبح از آخرین دوره REM بیدار می‌شویم.
طبیعی است که رؤیا ببینیم اما آنها را به خاطر نیاوریم. وضعیت خواب‌دیدن را می‌توان با اندازه‌‌گیری‌های انجام‌‌شده در تست خواب یا پلی‌سومنوگرام تشخیص داد. بعضی از این روش‌های اندازه‌گیری عبارت‌اند از:
الکتروانسفالوگرام (EEG)؛
الکترواکولوگرام (EOG)؛
الکترومیوگرافی (EMG).
۱. خواب REM کمتر
ممکن است گاهی خواب REM رخ ندهد یا حداقل به‌اندازه عادی رخ ندهد. برخی از داروها می‌توانند این نوع خواب را سرکوب کنند. مثلا دارو های ضدافسردگی می‌توانند باعث تأخیر شروع خواب REM یا کاهش میزان آن شوند. مصرف الکل نیز یکی دیگر از عوامل سرکوب‌کننده خواب REM است.
اگر خواب REM اتفاق بیفتد و خواب واضحی ببینیم، اما قبل از بیدارشدن از خواب REM به حالت دیگری از خواب برویم، ممکن است خوابی را که دیده‌ایم فراموش کنیم.
این قانونی کلی است که به محض بیدارشدن از خواب، تمام خواب‌هایی را که دیده‌ایم فراموش می‌کنیم. سیگنال‌های الکتریکی و فعالیت‌های شیمیایی که تجربه خواب را تشکیل می‌دهند، ممکن است با بیداری از بین بروند، مانند پیامی که روی آینه بخارگرفته می‌نویسیم و ناگهان ناپدید می‌شود. البته ممکن است برخی از قسمت‌های خواب را در طول روز خیلی محو به یاد بیاوریم.
خواب‌ها یا کابوس‌هایی که با احساسات شدید مانند ترس همراه هستند، ممکن است بیشتر در ذهن باقی بمانند. آمیگدال ناحیه‌ای از مغز است که ممکن است به برانگیختن این رؤیاهای پر از احساسات کمک کند. اگر وضعیت خواب REM شما تکه‌تکه باشد، به احتمال زیاد خواب‌هایی را که دیده‌اید پس از بیداری هم به یاد خواهید داشت.
اختلالات خواب می‌توانند در به‌یادآوردن خوابی که دیده‌اید هم اختلال ایجاد کنند. آپنه خواب درمان‌‌‌نشده ممکن است باعث مختل‌شدن خواب REM شود. افراد مبتلا به نارکولپسی نیز دچار تغییرات ناگهانی خواب می‌شوند که می‌تواند با فراموش‌کردن خوابی که دیده‌اند مرتبط باشد.
اگر دوست دارید وقتی بیدار می‌شوید خواب‌هایی را که دیده‌اید به یاد بیاورید، این کار ساده را انجام بدهید: دفترچه‌ای مخصوص خواب‌هایتان داشته باشید. دفترچه را همراه یک خودکار روی میز کنار تخت‌تان بگذارید و بلافاصله پس از بیدارشدن از خواب، رؤیایتان را یادداشت کنید. با این کار قبل از اینکه خواب‌ها فرصت محوشدن داشته باشند، آنها را یادداشت می‌کنید.
نوشتن خوابی که دیده‌اید جلوی فراموش‌شدنش را می‌گیرد. اگر بعدا بتوانید یادداشت‌های بدخط صبحتان را بخوانید و تفسیرشان کنید، ممکن است بتوانید به معنی یا جزئیات بیشتر خواب‌هایی که دیده‌اید نیز پی ببرید.
آیا شما هم بیشتر خواب‌هایی را که می‌بینید فراموش می‌کنید؟ به‌نظرتان دلیلش چیست؟ چه راهکاری برای به‌خاطرآوردن خواب‌هایتان دارید؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
