همشهری آنلاین _ امیرمحمد حسینی: ۲۲ ماه از عمر مجلس یازدهم می‌گذرد و یکی از پرسر وصداترین طرح‌های آن هنوز تعیین تکلیف نشده است.طرحی که منتقدانی از طیف‌های مختلف دارد و البته کاربران فضای مجازی و مردم نیز واکنش‌های منفی بسیاری نسبت به آن داشته‌اند. عنوان طرح نیز مثل محتوایش بارها تغییر کرده و آخرین عنوان رسمی در نظر گرفته شده برای آن نیز «طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» است. هر چند که هنوز هم در میان افکار عمومی و رسانه‌ها با عنوان صیانت شناخته می‌شود که اشاره به عنوان اولیه آن یعنی «طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام رسان های اجتماعی» دارد.
این طرح اما طبق پیش بینی برخی نمایندگان با به پایان رسیدن بررسی بودجه در سال جدید از نخستین دستور کارهای مجلس یازدهم خواهد بود. به گفته جلال رشیدی کوچی عضو کمیسیون مشترک صیانت درخواست بازگشت این طرح به صحن مجلس با ۱۸۵امضا در هفته جاری تحویل هیات رییسه می‌شود.مدافعان طرح اما می‌گویند که هیچ اتفاقی قرار نیست رخ دهد و همه در انتظار تصمیم هیات رییسه در این باره هستند. در صورت در دستور کار قرار گرفتن درخواست۱۸۵ نماینده و در صورت رای موافق نمایندگان پرحاشیه‌ترین طرح مجلس یازدهم برای ادامه بررسی به صحن بازمی‌گردد. آن هم در حالی که چهارم اسفند ۱۴۰۰ کلیات آن در کمیسیون با ۱۸ رای موافق تصویب شد.
از صیانت تا حمایت
نخستین بار که طرح صیانت در مجلس یازدهم مطرح تیر ماه ۱۴۰۰ بود. این طرح از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس و معاون وقت فرهنگی اجتماعی آن یعنی مسعود فیاضی به مجلس ارائه شده است. طرحی که از همان ابتدا با واکنش‌های بسیاری در میان کاربران فضای مجازی، صاحبان کسب‌وکارهای مجازی و حتی کارشناسان و مسئولان در طیف‌های مختلف روبه‌رو شد.تا جایی که طراحان آن در واکنش به انتقادها تاکید کردند که طرح مجلس در پی ساماندهی به فضای مجازی است و قرار نیست با تصویب آن فیلترینگ در سطوح گسترده اجرا شود.با این همه محتوای این طرح تاکنون دو بار به شکل کلی و جزیی ویرایش شده است. تا جایی که پس از انتقاد مرکز پژوهش‌های مجلس به «نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» تغییر پیدا کرد. «طرح ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی»، «طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام رسان های اجتماعی» و در نهایت «طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» عناوینی دیگری است که برای این طرح درنظرگرفته شده است.
چرا مصوبه کمیسیون مشترک باطل شد؟
یک ماه بعد از در دستور کار قرار گرفتن طرح صیانت مجلس به بررسی آن طبق اصل ۸۵ قانون اساسی رای مثبت داد. در بحبوحه انتقادات به طرح رای مجلس به معنی بررسی طرح صیانت در کمیسیون ویژه بود که از ۱۸ نماینده مجلس تشکیل می‌شود و مذاکرات آن قرار نیست مثل صحن مجلس به شکل شفاف از رادیو پخش شود. اصل ۸۵ قانون اساسی به نمایندگان اجازه می‌دهد تا در موارد ضروری اختیار تصمیم‌گیری در صحن را به کمیسیون‌های داخلی واگذار کنند و مصوبه پس از تصویب در کمیسیون ویژه راهی شورای نگهبان می‌شود. راهی که طرح صیانت نیز تا سوم اسفند پیمود و در این تاریخ با ۱۸ رای موافق کلیات آن تصویب شد. پس از این اما معاونت قوانین مجلس به روند بررسی طرح در کمیسیون مشترک ایراد گرفت. طبق نامه معاونت قوانین به رضا تقی‌پور رییس کمسیون مشترک در فرآیند بررسی این طرح آیین‌نامه مجلس نقض شده و طرح نهایی تصویب شده با طرحی که نمایندگان به اصل هشتادوپنجی شدن آن رای دادند تفاوت‌های بسیاری دارد. هیات رییسه مجلس نیز با تشکیل جلسه‌ای در گیرودار بررسی بودجه مصوبه کمیسیون مشترک را باطل اعلام کرد و گفته شد که بررسی طرح صیانت به پایان بودجه ۱۴۰۱ موکل یعنی عملا امسال موکول می‌شود. مجتبی توانگر نماینده تهران نیز درباره تخلف کمیسیون مشترک گفت: « طبق ماده ۱۶۶ آیین‌نامه وقتی طرح یا لایحه‌ای به کمیسیون فرستاده می‌شود باید همان طرح یا لایحه در دستور کار کمیسیون قرار گیرد نه اینکه نسخه متفاوتی را مورد بررسی قرار گیرد.» توانگر افزود: « از طرف دیگر اگر کمیسیونی قصد بررسی طرح و یا لایحه‌ای متفاوت با نسخه ارجاعی از صحن را داشته باشد باید طبق ماده ۱۴۲ آن طرح یا لایحه را به کارگروه کارشناسی مرکز پژوهش‌ها ارجاع دهد. مرکز پژوهش‌ها موظف است متناسب با موضوع و مواد طرح و لایحه کارگروهی را جهت بررسی آن تشکیل داده و در نهایت طرح یا لایحه اصلاح شده به کمیسیون اصلی برگردد.» اتفاقی که درباره طرح صیانت رخ نداد و کمیسیون مشترک مرکز پژوهش‌های مجلس را در فرآیند بررسی کنار گذاشت. همچنین بر اساس ماده ۱۸۲ آیین نامه مجلس در زمان بررسی بودگه هیچ طرح و لایحه دیگری نمی‌تواند در مجلس مطرح شود.
درخواست۱۸۵ نماینده برای بازگشت طرح به صحن مجلس
در چنین شرایطی در سال ۱۴۰۱ نیز باید انتظار خبرها و حاشیه‌هایی درباره طرح صیانت بود. نخستین مرحله نیز در دستور کار قرار گرفتن طرح برای بازگشت به صحن مجلس برای بررسی است که تا ۱۸۰ نماینده درخواست آن را امضا کردند. البته طبق آیین‌نامه مجلس امضای ۱۵ نماینده نیز برای رای‌گیری مجدد در این زمینه و بررسی طرح در صحن کافی است. با این همه جدال موافق و مخالفان طرح در وهله نخست در بهارستان و سپس بیرون از آن ادامه دارد. جدالی که با بازگشت طرح صیانت به صدر اخبار دوباره اوج خواهد گرفت. دولت نیز هر چند به طور کلی رویکرد مثبتی به این طرح دارد اما وزیر ارتباطات اسفند ماه سال گذشته تاکید کرد که طرح صیانت وجود تغییرات هنوز مشکلاتی دارد. عیسی زارع‌پور همچنین گفت که اگر فضای مجازی نباشد، زندگی روزانه مردم لنگ می‌شود در این شرایطی که زندگی مردم را به فضای مجازی وابسته کردیم، باید برای آن قانون و قاعده بگذاریم. از سوی دیگر مهرداد ویس کرمی دبیر کمیسیون مشترک و از مدافعان طرح نیز گفت که هدف طرح صیانت مسدودسازی نیست و به دنبال رفع خلاء‌های قانونی در حوزه فضای مجازی است.
به نظر می‌رسد همچنان اختلاف‌نظرهای میان طیف‌های مختلف مجلس درباره بررسی طرح صیانت و محتوای آن ادامه دارد. حال باید دید که یکی از پرحاشیه‌ترین طرح‌های مجلس یازدهم در سال جدید چطور تعیین تکلیف می‌شود. در حالی که افکار عمومی نگرانی‌های زیادی درباره این طرح و آینده فضای مجازی و اینترنت دارد و نگاه‌های بسیاری به بهارستان دوخته شده. آیا کمیسیون مشترک بار دیگر طرح را در فرآیندی غیرشفاف بررسی می‌کند یا بررسی طرح به صحن علنی مجلس بازمی‌گردد تا نظرات موافق و مخالفان آن به شکل شفاف شنیده و در نهایت درباره آن رای‌گیری شود؟
