پاندمی کرونا بعد از دو سال سخت در دنیا که به مرگ بیش از ۶ میلیون نفر منجر شد و نزدیک به نیم میلیارد نفر را مبتلا کرد، هنوز ادامه دارد. نمودار سینوسی آن با موج‌های افزایشی و کاهشی در حرکت است. آمار مرگ و میر کرونا در برخی کشورهای اروپایی و آمریکا کم شده و در عوض این بار در آسیای‌شرقی در کشورهایی مثل کره جنوبی، هنگ‌کنگ و حتی ژاپن بیشتر خودنمایی می‌کند. این داده‌ها نشان می‌دهد که وضعیت کرونا ناپایدار است و با وجود نگاه‌های خوشبینانه مبنی بر افول پاندمی کرونا، نباید زود قضاوت کرد.
در ایران پس از گذر از ۶ پیک سخت که آخرین آن پیک امیکرون بود، آمار موارد ابتلا و مرگ کمتر شده اما در برخی روزها نمودارها صعودی است. در دو سال گذشته کرونا جان بیش از ۱۴۰ هزار عزیز هموطن را گرفت و حداقل بر اساس موارد شناسایی شده، هفت میلیون نفر بیمار شناسایی شدند. آماری که میزان واقعی آن به مراتب بیشتر است به خصوص در پیک امیکرون که به نظر می‌رسد اکثریت بزرگی از جامعه مبتلا شدند.
با این حال آمارهای رسمی وزارت بهداشت می‌گوید، میزان مرگ کرونا در نیمه فروردین امسال به حدود روزی ۳۷ تا ۵۴ نفر رسید اما نشانه‌هایی از روند افزایشی هم دیده می‌شود، حدود دو هزار نفر نیز همچنان در بخش‌های مراقبت‌های ویژه کرونایی با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند.
عوارض کرونا فقط مرگ و میر نبود، بیکاری، مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، افت تحصیلی دانش آموزان و افزایش میزان افسردگی و اختلالات روانی از دیگر تبعات این مهمان ناخوانده است. بسته شدن مدارس در دو سال گذشته آسیب‌های جدی به تحصیل دانش آموزان و به خصوص رشد اجتماعی و سلامت روان آنان وارد کرد اما حفظ جان و جلوگیری از گسترش ویروس به خانواده‌ها این تصمیم را گریزناپذیر کرده بود.
اکنون پس از تعطیلات نوروز در حالی که به نظر می‌رسد، خیز امیکرون کاهش یافته، به سمت بازگشایی‌ها پیش می‌رویم اما باید دید در چه شرایطی هستیم و تصمیماتی که می‌گیریم چه پیامدهای خوشایند و ناخوشایندی را می‌تواند داشته باشد تا همزمان با بازگشت به زندگی عادی دچار تبعات ناگهانی نشویم.
تجربه دنیا در مواجهه با کرونا
«دکتر مسعود یونسیان» متخصص اپیدمیولوژی در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا می‌گوید: اگرچه آمار مرگ و ابتلا به کرونا در کشور کاهش یافته است اما باید از وضعیت کشورهای دیگر عبرت بگیریم و دچار اشتباه محاسباتی نشویم. کشورهای توسعه‌یافته زیادی در دنیا هستند که به علت برداشتن زودهنگام محدودیت‌های کرونا مجدد دچار افزایش موارد ابتلا و مرگ شدند.
گر چه هنوز موج جدیدی در کوتاه مدت پیش‌بینی نمی‌شود اما ممکن است با گسترش زیرسویه‌های امیکرون با روند افزایشی کرونا مواجه شویم. بای مراقب بود زیرا ویروس کار خودش را می‌کند
وی می‌افزاید: مساله بسیار مهم در کشور ما این است که آمار دقیقی از وضعیت موجود کرونا نداریم، بخشی از کاهش آمار ابتلا به کرونا می‌تواند به علت کم مراجعه کردن مردم در ایام تعطیلات نوروز باشد. ممکن است افراد زیادی در این روزها دچار علائم کرونا شده باشند و حتی به مراجعه و درمان بستری هم نیازمند بوده باشند اما به علت تعطیل بودن مراکز درمانی یا به تصور اینکه این مراکز بسته هستند، مراجعه نکرده‌اند. بنابراین آمارهای کرونا تا ۱۴ فروردین قابل اعتماد نیست و باید اجازه دهیم مدتی بگذرد تا آمارهای دقیق را به دست آوریم و بتوانیم قضاوت بهتری درباره وضعیت کرونا در کشور داشته باشیم.
متخصص اپیدمیولوژی ادامه می‌دهد: با افزایش مراجعات و دقت بیشتر آمار مشخص می‌شود که آیا با موارد ابتلای پنهان مواجه هستیم یا نه و آیا ممکن است دوباره با خطر افزایشی کرونا مواجه بشویم یا خیر. اگرچه هنوز موج جدیدی در کوتاه مدت پیش‌بینی نمی‌شود اما ممکن است با گسترش زیرسویه های امیکرون، با روند افزایشی کرونا در کشور مواجه شویم. امیدواریم دوباره به شرایط سخت کرونا بر نگردیم اما با اظهار امیدواری شرایط عوض نمی‌شود، ویروس کار خودش را می‌کند.
الزامات بازگشایی مدارس
دکتر یونسیان می‌گوید: بازگشایی مدارس حتما باید با فراهم شدن الزامات آن همراه باشد. نمی‌توان از کودکان انتظار داشت پروتکل‌ها را رعایت کنند، همدیگر را لمس نکنند، به یکدیگر دست نزنند و مدام در محیط کلاس ماسک بزنند. وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده فاصله‌گذاری فیزیکی الزامی نیست. وقتی فاصله‌گذاری رعایت شود، دانش آموزان درک می‌کنند که باید یکسری اصول بهداشتی را رعایت کنند و به یکدیگر دست نزنند اما وقتی دانش آموزان کنار هم نشسته‌اند، دیگر نمی‌شود انتظار داشت این اصول بهداشتی رعایت شود.
وی می‌افزاید: آمارها نشان می‌دهد ابتلای شدید به کرونا و مرگ کرونایی در کودکان کم است و اطلاعات ملی و بین‌المللی نیز این موضوع را تایید می‌کند؛ اما خطر اینجاست که کودکان آلوده به راحتی می‌توانند ویروس را به خانه ببرند، بنابراین اکنون که شرایط ناپایدار است و امکان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدارس وجود ندارد، انتظار بازگشایی ناگهانی مدارس را در شروع سال نداشتیم. حداقل امیدواریم ماسک رایگان به تعداد کافی در مدارس بین دانش‌آموزان توزیع شود و تمهیداتی اندیشیده شده باشد و ماسک‌های خریداری شده دپو شده باشد، اگر چه چنین اطلاعاتی را در اختیار نداریم.
متخصص اپیدمیولوژی می‌گوید: در جایی که بودجه‌های کلانی برای خرید داروهایی هزینه می‌شود که خیلی از آنها اثربخشی زیادی هم نداشتند، حداقل انتظار، این است، ماسک کافی که تولید با کیفیت ایرانی هم دارد برای دانش آموزان تهیه شده باشد.
دکتر یونسیان ادامه می‌دهد: اواخر سال گذشته نیز با وجودی که امیکرون رو به افزایش بود، تاکید شد که مدارس باز شود، آن زمان تصمیم درستی نبود اما در زمان فعلی و در سال جدید هنوز وضعیت کرونا به درستی در کشور معلوم نیست و نمی‌شود قضاوت دقیقی داشت بنابراین شاید بهتر بود ۱۰ روزی صبر می‌کردیم تا ببینیم وضعیت کرونا در کشور به چه سمتی می‌رود و بعد برای بازگشایی‌ها تصمیم گرفته می‌شد.
خیز مجدد کرونا منتفی نیست
«دکتر حمید سوری» متخصص اپیدمیولوژی نیز در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا می‌گوید: کاهش موارد مرگ و میر و ابتلا به کرونا فقط در ایران نیست، در بسیاری از کشورها کاهش این موارد وجود دارد به خصوص در مورد مرگ که اطلاعات آن موثق‌تر است اما این کاهش به معنای ضعیف شدن ویروس و پشت سر گذاشتن همه‌گیری کرونا نیست. موضوع بسیار مهم این است که الگوی اپیدمی کرونا در حال تغییر است. به عنوان مثال کره جنوبی که یکی از موفق‌ترین کشورها در مدیریت کرونا بود، اکنون روزانه بیش از ۳۰۰ مرگ دارد، کشورهایی مثل هنگ‌کنگ و ایتالیا نیز با مرگ‌های سه‌رقمی کرونا مواجه هستند.
وی می‌افزاید: وضعیت کرونا پایدار نیست و نباید دلخوش باشیم و تصور کنیم اپیدمی رو به خاموشی است. سازمان بهداشت جهانی چند سناریو برای وضعیت همه‌گیری کرونا در سال جاری پیش‌بینی کرده است:
۱- یکی از این سناریوهای خوشحال کننده است، این است که ویروس ضعیف شود و از حالت سرکشی و چموشی درآید و نقش کمتری در مرگ داشته باشد.
۲- در سناریو دیگر که بر اساس گسترش واکسیناسیون استوار است، انتظار می‌رود با گسترش بیشتر واکسیناسیون افراد حساس کمتر شوند و چرخش ویروس به حداقل برسد.
۳- واکسیناسیون عامل مهمی برای مقاوم کردن افراد در برابر ویروس کروناست اما افزایش مرگ و میر در کشورهایی که پوشش کافی واکسیناسیون داشته‌اند نشان می‌دهد، نمی‌توان به واکسیناسیون به عنوان تنها گزینه برای مهار کرونا توجه کرد و فقط یکی از گزینه‌هایی است که باید رعایت شود.
کاهش موارد مرگ کرونا به معنای ضعیف شدن ویروس و پشت سر گذاشتن همه‌گیری کرونا نیست. باید به تجربه کشورهای دیگر مثل کره جنوبی نگاه کنیم، الگوی کرونا ممکن است تغییر کند متخصص اپیدمیولوژی ادامه می‌دهد: برای مقابله با همه‌گیری کرونا باید رویکردی همه جانبه‌نگر و هوشمندانه داشت، باید در هر زمانی سطح خطر را مورد شناسایی قرار داد و در گروه سنی یا سایر گروه‌ها بر اساس میزان خطر برنامه‌ریزی کرد. اکنون در شرایطی هستیم که با توجه به افزایش مسافرت‌ها و دید و بازدیدها احتمال خیز مجدد کرونا وجود دارد و شاید از چند هفته آینده بروز کند.
وی می‌گوید: به جز احتمال خیز دلتاکرون، چند زیر سویه و واریانت امیکرون نیز وجود دارد که ممکن است باعث افزایش موارد ابتلا شود. هنوز نمی‌شود پیش بینی دقیقی از الگوی تغییرات ویروس کرونا داشت. این ویروس در تلاش است به هر طریقی خودش را زنده نگه دارد و بقا داشته باشد، امیدواریم به سمت ضعیف شدن آن برویم اما آینده قابل پیش بینی نیست.
درهرصورت نباید تصور کرد، پاندمی کرونا تمام شده است. کشورهایی که این تصور را داشتند و شرایط را عادی کردند؛ دوباره با خیزهای مجدد کرونا مواجه شدند و مجبور شدند، دوباره سختگیری‌ها را بیشتر کنند.
سوری می‌افزاید: مشکل ما در ایران این است که مطالعات بومی دقیق چندانی درباره همه‌گیری کرونا نداریم تا به طور دقیق وضعیت کشور را بدانیم، وزارت بهداشت اگر مطالعاتی دارد باید اطلاعات مربوط به اپیدمی را در اختیار کارشناسان قرار دهد تا بتوانیم تحلیل دقیقی از وضعیت موجود داشته باشیم و دچار سردرگمی در مدیریت کرونا و روزمرگی نشویم. نباید مدیریت کرونا به خود مردم واگذار شود، ضرورت دارد با برنامه‌ریزی گام برداشت و تعطیلات؛ به تعطیل شدن برنامه‌های مدیریت کرونا منجر نشود.
وی ادامه می‌دهد: بازگشایی مدارس نیز اگر چه لازم است اما به مقدمات و ملزوماتی نیاز دارد،ضرورت دارد در مدارس نظام مراقبت فعال بهداشتی ایجاد شود، بیماریابی در این مراکز آموزشی تقویت شود، سطح ایمنی دانش‌آموزان نیز مورد پایش قرار داشته باشد. باید وضعیت ایمنی دانش آموزان در مناطق مختلف کشور را بدانیم و برای طغیان‌های احتمالی ویروس آمادگی داشته باشیم.
متخصص اپیدمیولوژی می‌گوید: بسیاری از کشورها برای بازگشایی مدارس و دانشگاهها اقدام کرده‌اند اما باید ساز و کارها و ملزومات آن رعایت شود. در نظام مراقبتی فعال می‌توان خطرات احتمالی بهداشتی در مراکز آموزشی را به سرعت تشخیص داد.
