به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، رئیس قوه قضائیه در سال 1400 و از ابتدای قبول مسئولیت ریاست دستگاه قضائی، همواره ارتقاء وضعیت زندان‌ها و زندانیان سراسر کشور را در زمره اولویت‌های خویش قرار داده و بر «سرکشی‌ها و بازدیدهای مستمر مقامات قضایی از زندان‌های سراسر کشور»، «ایجاد شرایط و بستر اصلاح، تربیت و بازاجتماعی شدن زندانیان»، «اشتغال زندانیان»، «حبس زدایی»، «اعمال تأسیسات ارفاقی»، «اعطای مرخصی‌های مناسبتی و ویژه» و »ایجاد ترتیبات فنی و قضایی برای استفاده از پابند الکترونیک در قبال محکومان واجد شرایط قانونی» تاکید جدی نموده است.
اشتغال‌زایی بیش از 50 درصدی برای زندانیان، حمایت مادی و معنوی از خانواده‌های آنان با راه‌اندازی سامانه هایی نظیر «حمایت»، آزادسازی گسترده زندانیان در قالب عفوهای مناسبتی، اجرای طرح پایش و غربالگری زندانیان در زندان‌های کشور، اعطای مرخصی‌های مکرر در راستای حفظ سلامت زندانیان در دوران کرونا، تشدید مراقبت های پزشکی و بهداشتی از زندانیان برای مصون ماندن آنها از کرونا، انجام ده‌ها اقدام پیش گیرانه ضدکرونایی در زندان های سراسر کشور، سرکشی مستمر مسئولان قضایی و قضات از زندان ها و ...، اهم اقدامات تحولی صورت گرفته در حوزه زندان بانی کشور است که در سال 1400 با قوت بیشتری استمرار یافته است.
بازدیدهای مستمر رئیس قوه قضائیه از زندان‌ها
محسنی اژه‌ای در 8 ماه مسئولیت خود از شش زندان در کشور شامل زندان مرکزی ایلام (24 تیرماه 1400)، زندان رجایی شهر کرج (اول مردادماه 1400)، زندان اوین (15 مردادماه 1400)، زندان دماوند (19 شهریورماه 1400)، زندان مرکزی مشهد (هشتم بهمن ماه 1400) و زندان مرکزی اصفهان (21 بهمن ماه 1400) بازدید نمود و ضمن دیدار چهره به چهره و گفت‌وگو با زندانیان از جمله زندانیان بندهای امنیتی و محکومان حوادث آبان 98، از بند دادگاه ویژه روحانیت و کارگاه اشتغال زایی زنان زندانی نیز بازدید نمود.
رئیس قوه قضائیه ساعات تحویل سال 1401 را نیز به بازدید از زندان ساری اختصاص داد.
رئیس قوه قضائیه در زمینه تحول در نظام زندان بانی بر چه مواردی تاکید داشته است؟
رئیس قوه قضائیه در دوره تحول وتعالی ضمن بازدیدهای مکرر خود از زندان ها ، توصیه های موکدی برای رعایت حقوق زندانیان و نیز تامین نیازهای زندان بانان مطرح نمود.
تاکید به قضات و دادسراهای سراسر کشور درخصوص پرهیز از صدور قرار بازداشت موقت تا حد امکان؛ استفاده از مجازات های جایگزین حبس در راستای کاهش جمعیت کیفری؛ جلوگیری از صدور آرای خلاف شرع و قانون به صورت ریشه ای؛ جداسازی محل نگهداری افراد بازداشت موقت از زندانیان؛ ضرورت نگه داری زندانیان دسته بندی و تفکیک شده؛ حل مشکل کمبود قاضی ناظر در زندان ها با ارائه راهکارهایی نظیر بکارگیری چهار حقوقدان همراه با یک قاضی برای نظارت بر یک زندان؛ تشکیل تیمی برای جلب رضایت اولیای دم در پرونده های قصاص با مشارکت مسئولان سازمان زندان ها و دادستانی؛ تاکید به رئیس سازمان زندان ها درخصوص دریافت گزارش مستمر از وضعیت زندان ها و عدم اکتفاء به گزارش های فصلی؛ تسریع در پاسخ به استعلامات قاضی ناظر زندان؛ دستور پیرامون تشکیل تیمی قضایی و بررسی فوری و استخراج سریع پرونده های زندانیان متقاضی بررسی، از جمله مهمترین تاکیدات و دستورات حجت الاسلام والمسلمین محسنی اژه ای در جریان این بازدیدها بود.
29 هزار بازدید حضوری در 5 ماه
علاوه بر رئیس قوه قضائیه، در طول هشت ماهه اخیر دوره تحول و تعالی قضایی، رؤسای کل دادگستری ها و دادستان های سراسر کشور نیز به صورت مستمر از زندان ها و ندامتگاه های حوزه قضایی تحت پوشش خود بازدید و سرکشی به عمل آوردند. به گونه ای که در بازه زمانی تیر تا آبان ماه 1400، افزون بر 29000 بازدید از زندان‌های سراسر کشور توسط مقامات قضایی اعم از روسای کل دادگستری‌ها، دادستان‌ها و قضات، صورت گرفت که طی آن، شمار قابل توجهی از زندانیان مشمول امکانات ارفاقی نظیر مرخصی‌های پایان حبس، قرار گرفتن در فهرست عفو مشروط، اعطای آزادی مشروط، تعلیق و نظام نیمه آزادی تحت نظارت سامانه الکترونیکی و غیره ... شدند.
همچنین، در این مدت مسئولان قضایی بیش از 7000 ملاقات و بازدید الکترونیکی از زندان‌ها نیز انجام دادند.
دستورات اکید اژه‌ای پیرامون رعایت حقوق متهمین و بازداشت شدگان
علاوه بر بازدیدهای میدانی رئیس قوه قضائیه، وی در جلسات متعدد، بر لزوم حفظ حقوق زندانیان و نیز مراعات آنان تاکید و دستورات مختلفی به مسئولین قضایی در این خصوص صادر کرد. چنان که وی در نشست مشترک شورای عالی قوه قضائیه و شورای عالی قضایی استان‌ها که در ششم دی‌ماه 1400 به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، پیرامون رعایت حقوق متهمین و بازداشت شدگان، دستوراتی صادر نمود که بنابر تأکید وی، این دستورات به منزله ابلاغیه لازم الاجرا برای روسای کل دادگستری‌ها، دادستان‌ها، قضات و سایر مسئولان ذیربط قضایی است و هرگونه تخطی از آن، در دادسرای انتظامی قضات رسیدگی خواهد شد.
از جمله این دستورات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اتخاذ تدابیر لازم به منظور رعایت کامل جوانب قانونی و پرهیز از ورود کمترین آسیب و لطمه به حیثیت متهمین و خانواده آن ها به هنگام دستگیری، بازرسی از منازل یا محل کار متهمین.
- عدم استفاده از دستبند و پابند هنگام دستگیری و جلب متهم در مقابل چشمان خانواده و همکارانش، مگر در موارد خاص و در مورد متهمین خطرناک
- پرهیز از بازداشت افرادی که ضرورتی برای بازداشت آن ها وجود ندارد.
- عدم تحقیر متهم و توجه به این نکته که جلب و بازداشت متهم به مثابه مجازات و کیفر رساندن او نیست؛ چرا که مجازات و کیفر متهم در زمره اموری است که باید روال قانونی خود را طی کند.
- ضرورت اتخاذ تدابیر لازم درخصوص قرارهای تأمین بعد از تفهیم اتهام، به گونه ای که فرد متهم در اسرع وقت بتواند نسبت به تودیع قرار اقدام کند و به گونه ای نباشد که به واسطه تاخیر در تودیع قرار، فرد متهم روانه بازداشتگاه شود و آسیب هایی از این ناحیه متوجه وی و خانواده اش شود.
- ضرورت اعمال دقت کافی در بازرسی از منزل یا محل کار متهمین و اجتناب از بازرسی در مواردی که نیازی بدان نیست و در صورت ضرورت نیز باید نهایت دقت صورت گیرد و نباید در حین بازرسی از منزل یا محل کار متهم، برای اعضای خانواده یا همکاران او دلهره ایجاد شود و یا وسایلی از محل بازرسی ضبط شود که ضرورتی به ضبط آنها نیست و چنانچه این وسایل ضبط می شود، پس از رفع نیازهای تحقیقاتی به سرعت به فرد بازگردانده شود.
- تأکید بر مقوله نظارت بر زندان‌ها و توجه ویژه به سلامت و بهداشت زندان‌ها و زندانیان و فراهم نمودن شرایط اصلاح، تربیت، بازاجتماعی شدن و اشتغال زندانیان.
- استفاده از مجازات های جایگزین حبس تا آن جا که قانون اجازه می‌دهد و اتخاذ تدابیر لازم برای استفاده از پابند الکترونیک برای محکومین واجدالشرایط تا دوران محکومیت خود را خارج از زندان بگذرانند.
- تأکید بر تکریم خانواده زندانیان و حسن برخورد با آنان از سوی مسئولان زندان و آموزش افراد مسئول مواجهه با خانواده زندانیان در این راستا.
- دقت لازم در رابطه با ضرورت صدور حکم ممنوع الخروجی افراد و رفع ممنوع الخروجی فرد پس از رفع ضرورت های تحقیقاتی و قضایی.
تاکید بر اعمال نهایت دقت در طبقه بندی و تفکیک زندانیان
در ادامه دستورات مکرر رئیس عدلیه نسبت به حفظ حقوق متهمین و محکومین، رئیس قوه قضائیه در جلسه شورای عالی قوه قضائیه در 11 بهمن‌ماه به مسئولان امر در سازمان زندان‌ها، دادگستری‌ها و دادستانی‌ها بر اعمال نهایت دقت و احتیاط در امر انتقال زندانیان به زندان‌های دیگر تاکید و دستور داد تا در اجرای این مهم، شاخصه‌هایی نظیر «ضرورت انتقال»، «زمان انتقال»، «چگونگی انتقال» و «انگیزه انتقال» را مدنظر قرار دهند تا کمترین آسیبی متوجه زندانی و خانواده وی نگردد.
همچنین وی، به رئیس و مسئولان سازمان زندان‌ها تاکید کرد که مقوله طبقه‌بندی زندانیان و جداسازی آنها به تفکیک سن و نوع جرم را تا حد ممکن رعایت نمایند.
ابلاغ بخشنامه‌هایی برای اعطای مرخصی به زندانیان
رئیس قوه قضائیه با همان رویکرد پیش گفته مبنی بر ضرورت اصلاح و تربیت در زندان، علاوه بر صدور دستوراتی برای تامین حقوق زندانیان، ابتکاراتی را نیز برای اعطای مرخصی‌های تشویقی به زندانیان به کار گرفته است. این مرخصی‌ها نیز در راستای تقویت بنیان خانواده و اصلاح گری مجرمان و آماده‌سازی آنان برای ورود مجدد به محیط جامعه صورت می‌گیرد.
در همین رابطه در 25 بهمن‌ماه 1400، رئیس قوه قضائیه در بخشنامه‌ای به واحدهای قضایی سراسر کشور دستور داد به مناسبت فرا رسیدن اعیاد رجبیه و در پیش بودن ماه شعبان، به زندانیان مرخصی ویژه داده شود. در این بخشنامه تاکید شده بود که به منظور نیل به اهداف عالی در بازسازی اجتماعی و اخلاقی زندانیان، برقراری روابط عاطفی بین زندانیان و اعضای خانواده آنها و همچنین به منظور رعایت هشدارهای ستاد ملی مقابله با کرونا مبنی بر شیوع موج جدید بیماری کووید 19 ، به زندانیان محکوم، با رعایت شرایط و اخذ تامین مناسب، از تاریخ 25 بهمن تا 11 اسفند و یا از تاریخ نهم اسفند تا 28 اسفند 1400 مرخصی داده شود.
تمامی محکومان به حبس در زندان که واجد شرایط قانونی بودند و تمامی زندانیانی که صرفا به دلیل عجز از پرداخت جزای نقدی در بازداشت هستند و همچنین دارندگان محکومیت‌های مالی که حداقل 3 ماه از مدت اقامت آنان در زندان گذشته بود، شامل این مرخصی شدند.
بررسی اعطای مرخصی به زندانیانی که تاکنون از این امکان مستثنی بودند
رئیس دستگاه قضا در ادامه اتخاذ رویکردهای تعالی بخش در دستگاه قضا، همزمان با ابلاغ بخشنامه مزبور، در جریان نشست شورای عالی قوه قضائیه دستور داد که هیئتی مرکب از سازمان زندان ها و دادستان ها و در صورت لزوم، نماینده‌ای از دادستانی کل کشور، تشکیل و درخصوص اعطای مرخصی به زندانیان و محکومان جرائمی که مشمول مرخصی نمی شوند، بررسی و تصمیم گیری لازم انجام گردد.
گفتنی است در پی اقدامات انجام گرفته در این خصوص، تنها در بازه 10 تیرماه تا 30 بهمن‌ماه 1400، زندانیان واجدالشرایط از ٦٦٣ هزار مورد مرخصی تشویقی و ارفاقی بهره‌مند شدند.
استفاده گسترده محکومین از عفو، آزادی مشروط و تخفیف مجازات
در پی اقدامات ارفاقی و اصلاحی قوه قضائیه، از 10 تیرماه تا 30 بهمن ماه 1400 ،٦٢٧٦ نفر از عفو اعم از آزادی و تقلیل مجازات، ٦٣١٣ نفر از آزادی مشروط و ٥٦
