به گزارش ایرنا، افطاری دادن به مومنان روزه‌دار که در مناطق مختلف استان اردبیل اوروج آچدی خوانده می‌شود، از دیرباز در میان اهالی استان اردبیل مرسوم است و بر این اساس، با دعوت از آشنایان، بستگان، همسایگان و به ویژه افراد بی‌بضاعت، به اطعام روزه‌داران می‌پردازند.
افطاری دادن در استان اردبیل از همان هفته نخست ماه رمضان آغاز می‌شود و میزبانان اغلب پیشاپیش قول میزبانی از بستگان و نیازمندان را می‌گیرند تا در میهمانی افطاری آنها حاضر شوند و بر همین اساس، افطاری دادن در بین مردم این خطه از چنان جایگاه والایی برخوردار است که برای حضور میهمانان در مراسم افطاری خود، اصرار زیادی می‌کنند و معمولا بهترین افطاری‌ها به تازه دامادها و تازه عروس‌ها و خانواده آنها اختصاص می‌یابد.
سفره افطاری اهالی استان اردبیل در شب‌های ماه رمضان با هر غذای ساده و رنگینی تزئین شده باشد، معمولا خالی از فرنی همراه با مربای گل محمدی نیست و افطاری میهمانان اوروج آچدی هم با صرف نوشیدنی داغ که معمولا چایی و یا شیر است، شروع می‌شود.
مردم این استان برای نشستن پای سفره افطار پس از یک روز عبادت و روزه‌داری، تدارک زیادی می‌بینند ولی پختن فرنی و صرف آن به همراه مربای گل محمدی در هنگام افطار پای ثابت این سفره بوده و توسط بانوان مومنه تهیه شده و بر سفره چیده می‌شود.
فرنی غذایی است که با آرد برنج و شیر تهیه می‌شود و زنان منطقه برای تهیه این غذا یک هفته قبل از آغاز ماه رمضان اقدام به آرد کردن برنج با هاون و یا با آسیاب‌های برقی کوچک کرده و هر روز قبل از افطار این غذا را به اندازه تعداد میهمانان و اهل منزل می‌پزند.
فرنی که خوراکی شبیه حلیم ولی به علت تهیه از شیر و آرد برنج به رنگ سفید است، همراه با مربای گل محمدی که آن هم توسط زنان خانه‌دار تهیه شده، صرف می شود.
تزئین سفره افطاری روزه داران با خرمای تزیین شده با گردو، زولبیا و بامیه، پنیر و سبزی، نان روغنی، آش رشته محلی، آش دوغ، سوپ و در سال‌های اخیر با شله زرد و حلیم بیشتر مرسوم شده است.
پس از جمع شدن سفره مختصر وقت افطار، از اهالی منزل و میهمانان روزه‌دار با چای تلخ و گز سفید پذیرایی می‌شود که با گرم شدن هوا اغلب هنداونه و خربزه و دیگر میوه‌های آبدار جایگزین آن می‌شود.
پذیرایی از میهمانان اوروج آچدی پس از مقداری فاصله و گپ و گفت میهمانان بعد از افطار، با غذای اصلی که در واقع شام تهیه شده توسط میزبان است، ادامه می‌یابد و معمولا این پذیرایی بر اساس وسع میزبان تدارک دیده می‌شود.
اهالی مومن و روزه دار استان اردبیل اغلب غذای میهمانی اوروج آچدی را بیشتر از شمار میهمانان دعوت شده تهیه کرده و پس از اطمینان از شمار حاضران، مابقی غذا را در میان همسایگان توزیع کرده و حتی میهمانان را با بسته‌های تهیه شده از افطاری همان شب بدرقه می‌کنند.
افراد و خانواده‌های کم سن و سال استان اردبیل معمولا برای اوروچ اچدی ابتدا برای افطاری به منزل بزرگتر خانواده رفته و سپس آنها را به افطاری ویژه خود دعوت می‌کنند.
به علت رواج میهمانی اوروج آچدی، تردد شبانه و پس از افطار شهروندان در خیابان‌های شهر در ایام ماه مبارک رمضان، حتی در برخی موارد از آمار روزانه هم بیشتر بوده و تا موقع سحر ادامه می‌یابد.
گاهی اوقات افراد با توان و وسع مالی بیشتر، در مساجد و منازل سفره افطاری و میهمانی اروچ آچدی عمومی برپا کرده و و از همه افراد از جمله رهگذران روزه‌دار برای حضور در میهمانی خود را دعوت کرده و از آنها پذیرایی می‌کنند.
متاسفانه در سال‌های اخیر میهمانی اوروج اچدی ماه مبارک رمضان که با هدف صله ارحام، افزایش مراودات و دوستی در بین همسایگان و بستگان و نیز پذیرایی از محرومان و دستگیری از نیازمندان مرسوم شده، به تدریج جای خود را به چشم و هم‌چشمی و ریخت و پاش و اسراف داده و در تالارهای پذیرایی و با صرف هزینه‌های هنگفت برگزار می‌شود.
استقبال از رمضان و اشتیاق برای روزه‌داری
مردم اردبیل برای استقبال از ماه مبارک رمضان، چند روز مانده به آغاز این ماه عزیز، مساجد را برای عبادت آماده می‌کنند و نظافت عمومی مساجد، غبارروبی و عطرافشانی این اماکن توسط جوانان و در برخی مساجد توسط بانوان انجام می‌شود.
مردم این استان در پیشواز ماه مبارک رمضان، از چند روز مانده به آغاز این ماه پربرکت و به خصوص در سه روز آخر ماه شعبان روزه می‌گیرند که به این پیشواز، قاباغا گئتمک می‌گویند.
زنان اردبیلی نیز در پیشواز ماه مبارک رمضان به خانه تکانی پرداخته و خانه را برای رمضان آماده می‌کنند و علاوه بر نظافت عمومی منزل، تهیه مربای گل محمدی برای صرف به همراه فرنی و نیز تهیه برخی اقلام از جمله رشته آش و پلو را خود بر عهده می‌گیرند.
مردان مومن این خطه نیز همچون ایام پیش از نوروز، چند روز مانده به ماه مبارک رمضان به تکاپو افتاده و با تهیه لوازم تهیه انواع خوراک مخصوص سفره افطاری و سحری، اشتیاق خود را برای فرا رسیدن رمضان نشان می‌دهند.
روزه گرفتن نذری و مستحبی در ایام باقیمانده تا آغاز این ماه نیز از جمله اقداماتی است که توسط مردم مومن استان اردبیل انجام می‌شود.
جنب و جوش وقت اذان و حضور در سر سفره افطار
هنگام غروب، وقتی نغمه ملکوتی ربنا و صدای اذان از مناره‌های مساجد عطر رمضان را بر مشام مومنان می‌رساند، جنب و جوش مردم در خیابان‌ها و کوچه‌ها برای رفتن به منزل در وقت افطار و تکاپوی زنان در منزل برای چیدن سفره افطاری دیدنی است.
مردم استان اردبیل از سال‌ها پیش هنگام افطار کسب و کار خود تعطیل کرده و بر سفره افطار در کنار خانواده خود، مهمان خالق خود می‌شوند و در صورت لزوم پس از نماز مغرب و عشا، دوباره به سر کار خود بازمی‌گردند و به همین علت، اغلب صنوف اردبیل تا نیمه شب باز هستند و این رسم همچنان ادامه دارد.
حضور در سر سفره افطاری آنچنان برای مردم استان اردبیل اهمیت دارد که تمام اعضای خانواده باید به وقت افطار در سر سفره جمع شوند و اگر کسی هم به عذر شرعی روزه نگرفته باشد، به احترام حرمت این ماه مبارک در کنار سفره می‌نشیند و بر این اساس، به جرات می‌توان گفت که ماه رمضان تنها زمانی از سال است که تمام افراد خانواده در استان اردبیل، یک ماه بر سر یک سفره می‌نشینند.
بانوان خانه که از ساعاتی مانده به زمان مغرب مشغول پخت و پز و مهیا کردن افطاری می‌شوند، با نزدیک شدن به زمان اذان مغرب پس از دم کردن چای، سفره را پهن کرده و با چیدن غذاها و خوراکی مختص این ماه، مقدمات پذیرایی میهمانان کردگار خود را آماده می‌کنند.
تا حدود نیم قرن پیش که رادیو و تلویزیون در همه منازل وجود نداشت، هنگام افطار یک توپ شلیک می‌شد و روزه‌داران با شنیدن صدای توپ می‌فهمیدند که افطار شده است اما امروزه شنیدن بانگ اذان از رادیو و تلویزیون و گلدسته مساجد جای توپ را گرفته است.
مردم استان اردبیل وقت سحری و افطار، روزه‌داری یک روزه خود را با صدای اذان و ادعیه مرحوم رحیم و سلیم مؤذن‌زاده اردبیلی آغاز و به پایان می‌رسانند و شنیدن صدای ملکوتی این دو فقید، جایگاه ویژه‌ای برای مردم منطقه دارد.
آداب اوباشدانلیق در استان اردبیل
مردم استان اردبیل به سحری، اوباشندانلیق می‌گویند و برای تهیه غذای سحری، عبادت و سایر مراسم این مناسبت عبادی، تلاش زیادی می کنند ولی بیشتر زحمت آن بر دوش بانوان است. اهالی اردبیل به بیدار شدن از خواب ساعاتی قبل از اذان صبح و خوردن سحری و اقامه نمازهای واجب و مستحبی اهمیت زیادی می‌دهند و بر همین اساس، در ماه مبارک رمضان، تهیه سحری هم ترتیبات ویژه خود را دارد که البته با گذشت زمان، دچار تغییراتی هم شده است.
حدود ۵۰ سال پیش که رادیو و تلویزیون به اندازه امروزی موجود نبود، عده‌ای از مردان و جوانان ۲ ساعت مانده به اذان صبح با رفتن به پشت بام و با صدای بلند اهالی محل و همسایه‌ها را از فرا رسیدن وقت سحری آگاه می‌کردند و در برخی مناطق نیز از شلیک توپ استفاده می‌شد.
در آن سال‌ها، به علت نبود امکانات ارتباطی، رسم بر این بود که هنگام سحر هر کس زودتر از دیگران بیدار شد، زنگ دیگر همسایه‌های خود را بزند و آنها را برای سحری بیدار کند تا از خوردن سحری و عبادت در این ماه باز نمانند.
در آن دوران زمانی که تمام اعضای خانواده برای نشستن در پای سفره سحری بیدار می‌شدند، تمام چراغ خانه‌های شهر روشن می‌شد و همه برای عبادت و خوردن سحری حضور داشتند در حالی که امروز چنین چیزی کمتر دیده می‌شود و اغلب اهالی اول شب برای خوردن سحری اقدام می‌کنند و یا اینکه بسیاری از شهروندان از خوردن سحری برای گرفتن روزه صرف نظر می‌کنند.
در سال‌های گذشته زنان خانواده نیمه شب بیدار شده و برای آماده کردن سحری، دم کردن پلو و تهیه غذای سحری از اجاق‌ها و شعله وسایل نفت سوز برای آماده کردن استفاده می‌کردند. با توجه به زمانبر بودن این نوع آشپزی، اغلب ۲ ساعت مانده به اذان صبح، بیدار شده و غذای سحری را تهیه می‌کردند اما اکنون به علت وجود تجهیزات غذاپزی زمان‌دار، آن شور و اشتیاق قبلی دیده نمی‌شود.
غذاهای محلی سال‌های دور که توسط مادران مومن در سفره پرکت سحری چیده می شد، اغلب شامل شیر برنج، کشمش پلو، رشته پلو و قیسی پلو بود که امروزه نیز کمابیش چنین غذاهایی توسط کدبانوهای مومنه استان اردبیل برای سحری تهیه می شود.
مساجد، کانون عبادات روزه‌داران در استان اردبیل
بسیاری از مردم مومن استان اردبیل در ایام ماه مبارک رمضان با حضور در مساجد به عبادت می‌پردازند و برگزاری نماز جماعت در این اماکن به خصوص در وقت ظهر و صبح، رونق بیشتری می‌گیرد و مساجد به کانون عبادت روزه‌داران تبدیل می‌شود. علاوه بر این، بسیاری مردان و زنان که در ساعات روزه داری، وقت کافی دارند، با حضور در مساجد، به دوره‌خوانی و قرائت قرآن به صورت جمعی می‌پردازند.
در ماه رمضان بسیاری از مساجد استان اردبیل شاهد حضور جوانان و نوجوانانی است که اغلب برای قرآن خوانی و ادای نماز جماعت در مسجد محلات جمع می‌شوند و در کنار این امور، کلاس درس و قرائت قرآن هم توسط هیات امنای مسجد دایر می‌شود.
حضور مردم مومن استان اردبیل در مساجد به خصوص در شب‌های قدر بیشتر می‌شود به طوری که بیشتر مردم با حضور در این اماکن، به شب زنده‌داری پرداخته و عبادت خود را پس از افطار تا وقت سحر ادامه می‌دهند.
یکی از رسوم قدیمی اردبیلی‌ها در اعیاد، یاد کردن امواتی است که در یک سال منتهی به آن سال از دنیا رفته‌اند. ماه مبارک رمضان نیز که به عقیده مردم اردبیل، عید و بهار عبادت و دینداری محسوب می‌شود، برای درگذشتگانی که طی یک سال اخیر فوت کرده‌اند، در تکایا، مساجد و یا منازل بستگان آنها مجلس ترحیم برگزار می‌شود.
طبق سنت دیرین مردم این منطقه، هر سال در دومین شب از ماه مبارک رمضان، این قبیل مراسم یادبود برگزار شده و مؤمنان با برگزاری مجلس ختم، جای خالی درگذشتگان را در نخستین رمضان بعد از درگذشت آنها، با قرائت قرآن کریم و فاتحه‌خوانی، پر می‌کنند و معمولا افطاری هم به یادبود فرد درگذشته، به میهمانان داده می‌شود.
عید فطر، مناسبت گرامیداشت یک ماه عبادت
عید فطر که نخستین روز ماه شوال بوده و پس از یک ماه عبادت در ماه مبارک رمضان گرامی داشته می‌شود، در استان اردبیل ترتیبات خاص خود را دارد. در این روز، مردم مومن استان اردبیل، پس از برگزاری نماز عید فطر، روز عید خود را با دید و بازدید از بزرگان فامیل و خانواده درگذشتگان آغاز می‌کنند و در این روز، کوچکترها برای تبریک عید فطر، به خانه بزرگترها می‌روند.
کسانی که قبل از عید فطر یکی از افراد خانواده خود را از دست داده باشند، در این روز در خانه خود نشسته و دوستان و آشنایان برای ابراز همدردی و تبریک عید به منزل آنها می‌روند.
گاهی این مراسم در صبح روز عید فطر در مساجد برای مردان و در بعد از ظهر آن روز در منزل شخصی متوفی برای بانوان برگزار می‌شود.
پذیرایی از مهمانان عید فطر در استان اردبیل اغلب با چای، حلوا و شیرینی انجام می‌شود.
عیدی گرفتن و عیدی دادن به ویژه برای دخترانی که نخستین ماه رمضان راهی خانه بخت شده است، از جمله رسوم نیکویی است که انجام می‌شود و در این روز هر کس با یک بسته شیرینی و یا نان فطیر و حلوای محلی از میهمانان خود پذیرایی می‌کند.
