نتایج مطالعات مهم محققان علوم پزشکی کشور در بررسی سه دهه عملکرد نظام سلامت ایران

به گزارش بهداشت نیوز، این مطالعه که نتایج آن ۶ آوریل ۲۰۲۲ / ۱۷ فروردین  ۱۴۰۱ طی مقاله ای تحت عنوان   Health system performance in Iran: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019  در مجله «لنست» منتشر شده است، ضمن بررسی مهمترین تحولات موثر بر نظام سلامت ایران طی سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹ /  ۱۳۶۹ – ۱۳۹۸ و دستاوردهای چشمگیر حاصله طی این سه دهه، همچنین با هدف هدایت نظام مراقبتهای بهداشتی کشور به سمت سیاستگذاری های مبتنی بر شواهد ، اولویت بندی سیاستها بر اساس چالشهای مهم فعلی و نوظهور و نیز کاهش نابرابری‌ ها در توزیع شاخص های سلامت، بار بیماری های واگیر و غیرواگیر در ایران را برآورده کرده است.

مهمترین دستاوردهای نظام سلامت ایران

اجرای چهار سیاست مهم بهداشتی برای دسترسی به پوشش همگانی سلامت

بر اساس این مطالعه، نظام سلامت ایران طی چهار دهه گذشته، علی رغم مواجهه با چندین تحول مهم تاریخی از جمله وقوع انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران به عنوان طولانی ترین جنگ قرن بیستم و تحریمهای بین المللی طولانی مدت آمریکا و متحدانش علیه ایران در شرایطی که این کشور پس از پایان جنگ ، در تلاش برای افزایش سرانه تولید ناخالص داخلی  و ورود به عصر سرمایه گذاری عظیم در زیرساخت ها و توسعه اقتصادی و اجتماعی بود ،  توانست در مسیر دستیابی به پوشش همگانی سلامت سیاست‌هایی را در چند حوزه اصلی «توسعه مراقبت‌های بهداشتی، اولیه، ثانویه و ثالثه»، «آموزش متخصصان و مراقبان بهداشتی» و « توسعه تحقیقات پزشکی» به اجرا درآورد که هر یک از سیاستها دستاوردهای مهمی را به همراه داشته است.

افزایش سن امید به زندگی در ایران به ۷۸ سال و کاهش قابل توجه شکاف بین استانها

به گفته دکتر رضا ملک زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و محقق ارشد این مطالعه ، از جمله مهمترین دستاوردهای توسعه مراقبتهای بهداشتی در ایران، افزایش سن امید به زندگی از بدو تولد در هر دو جنس – تطبیق یافته با الگوهای استانی و جنسیت – از ۶۹ سال در ۱۳۷۰ به ۷۸ سال در حال حاضر است.

وی افزود: سن امید به زندگی در زنان ایران ( ۷۹٫۶ سال )، بیشتر از مردان (۷۶٫۱) است. همچنین طی این مدت، شکاف بین بیشترین و کمترین سن امید به زندگی در استانها، از ۱۲٫۵ سال به ۸٫۲ سال رسیده که نشان از افزایش آن در تمام استانهای ایران دارد.

کنترل و کاهش چشمگیر بار بیماری های عفونی تا ۹۳ درصد

دکتر ملک زاده همچنین از مهمترین دلایل افزایش سن امید به زندگی در ایران را کاهش قابل توجه بار بیماری های عفونی – بویژه مالاریا، سرخک و دیفتری – ، کاهش مرگ و میر مادران و کودکان و همچنین کاهش نرخ استاندارد شده سنی مرگ و میر به علل همه بیماری ها طی سه دهه گذشته به دنبال توسعه نظام مراقبتهای بهداشتی دانست و گفت: تقریباً در تمام زیرمجموعه های بیماری های واگیر، کاهش قابل توجه ۵۹ تا ۹۳ درصدی رخ داده است؛ به طوری که سال های زندگی توام با ناتوانی ناشی از اختلالات نوزادی در ایران ۸۱ درصد،  اختلالات مادری ۶۸ درصد و  بیماری های مرتبط با کمبودهای تغذیه ای – از جمله کمبود آهن و کمبود پروتئین در رژیم غذایی – ۶۰ درصد کاهش یافته است.

به گفته وی، کاهش شدید سه عامل خطر مهم محیطی : آب آشامیدنی ناسالم ، سرویس بهداشتی ناایمن و آلودگی هوای خانه ، به دنبال توسعه شبکه آب و فاضلاب و خطوط گازرسانی در کشور و همچنین اجرای موفق برنامه های واکسیناسیون همگانی «اوریون- سرخک- سرخجه » و واکسیناسیون علیه عفونت ویروسی مانند «هپاتیتB »  در سال ۱۳۷۲ از سیاست‌های بهداشتی بسیار موثر ایران در کاهش بار بیماری‌های عفونی و افزایش سن امید به زندگی بوده است.

محقق ارشد مطالعه حاضر تاکید کرد: از آن جا که برنامه هایی مانند واکسیناسیون همگانی علیه بیماری ها، تاثیرات خود را در سالهای بعد نشان می دهند، بیشترین میزان افزایش سن امید به زندگی در ایران مربوط به ۱۰ سال اخیر بوده است.

مهمترین چالشهای نظام سلامت ایران

 کاهش پیوسته نرخ باروری

با وجود دستاوردهای چشمگیر ایران در برخی حوزه های مهم نظام سلامت بویژه کنترل بار بیماری های واگیر ، کشور با چندین تهدید بهداشتی مواجه است. بر اساس نتایج مطالعه انجام شده، طی سه دهه گذشته، جمعیت ایران از ۵۸٫۵ میلیون در ۱۳۶۹ به ۸۴٫۳ میلیون نفر در ۱۳۹۸ رسیده، اما این کشور در حال حاضر با چالش «کاهش  پیوسته نرخ باروری و پیری جمعیت در آینده » روبه روست.

به گفته دکتر فرشاد فرزادفر، نویسنده اصلی مطالعه، ایران، قبل از وقوع جنگ تحمیلی، کاهش نرخ باروری را تحت تاثیر سیاست «کاهش فرزندآوری  تجربه کرده است ؛ اما پس از پایان جنگ و در طول سه دهه گذشته، مجددا سیاست «فرزندآوری بیشتر» را مورد حمایت قرار داده است؛ با وجود این حمایتها، نرخ باروری کلی در ایران طی سه دهه گذشته، به طور پیوسته با کاهش مواجه بوده و از ۴٫۲ به ۱٫۸ تولد به ازای هر زن رسیده است و این امر منجر به نگرانی از پیری جمعیت در آینده شده است.

وی تاکید دارد : سیاست های جمعیتی نباید شامل محدودیت در دسترسی به اقدامات پیشگیری از بارداری که ممکن است زندگی زنان مبتلا به بیماری های مزمن را به خطر بیندازد، باشد.

افزایش ۸۸ درصدی شمار مرگهای ناشی از بیماری های «غیرواگیر» در گذار اپیدمیولوژیکی سه دهه گذشته

نویسندگان مطالعه حاضر تصریح می کنند که ایران همانند بسیاری از کشورها، در حال حاضر با انتقال اپیدمیولوژیکی ( تغییر بار بیماریها و خطرات سلامت از  بیماری‌های واگیر، مادرزادی، نوزادی و تغذیه ای به بیماری‌های غیرواگیر) و نگرانی از رشد این بیماری ها مواجه است.

دکتر فرزادفر، نویسنده اول مطالعه حاضر در همین زمینه گفت: در سال ۱۳۹۸ ، ۳۲۶ هزار و ۵۰۸ نفر در ایران جان خود را  به علت بیماری‌های غیرواگیر از دست داده اند که نشان می دهد به دلیل گذار اپیدمیولوژیکی و انتقال بار بیماری ها از واگیر به غیرواگیر، شمار مرگهای ناشی از بیماری های غیرواگیر در سه دهه گذشته، ۸۸ درصد افزایش داشته است.

وی افزود: طی سه دهه گذشته  تعداد سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از همه بیماری ها (واگیر و غیرواگیر) به ۱۹٫۸ میلیون سال رسیده که ۷۸ درصد آن (در مقایسه با ۴۳ درصد در ۱۳۶۹) سهم بیماری های غیرواگیر بوده است. همچنین سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از بیماری های غیرواگیر» با افزایش ۴۴ درصدی، از ۱۰ میلیون به بیش از ۱۵ میلیون سال افزایش یافته است؛ هرچند که نرخ استاندارد شده سنی آن ۲۶ درصد کاهش یافته است.

کنترل ناکافی بار بیماری های غیرواگیر با وجود قرارگیری در مسیر درست مقابله / لزوم به کارگیری زیرساختهای بهداشتی در پیشگیری از بیماری ها

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: تمام شواهد مطالعه حاضر نشان می دهد که سیستم مراقبت های بهداشتی ایران در کنترل بیماری های واگیر، اختلالات مادری و اختلالات نوزادی کاملاً موفق بوده است؛ اما در زمینه بیماری های غیرواگیر، علی رغم قرارگیری در مسیر درست مقابله با این بیماری ها و اجرای اصلاحات مهمی همچون توسعه پوشش سلامت همگانی  و طرح تحول سلامت، با قدرت کافی عمل نکرده است . هدف طرح تحول سلامت، تقویت زیرساخت‌های بهداشتی و بهبود تراکم مراقبت‌های بهداشتی بویژه در مناطق کمتر برخوردار بوده ، اما این طرح برای تأثیرگذاری بر سیستم مراقبت‌های بهداشتی به زمان بیشتری نیاز دارد و این زیرساخت ها باید در زمینه پیشگیری نیز به کار گرفته شوند. تحریم های بین المللی علیه ایران نیز در کنترل ناکافی بیماری های غیرواگیر تاثیرگذار بوده اند. همچنین فقدان ردیف بودجه مشخص و کافی در زمینه کنترل بیماری های غیرواگیر، یک اشکال مهم است و می تواند به پایان برخی طرح ها منجر شود.

۳۷ درصد مرگهای زودرس ایران، ناشی از چهار بیماری اصلی هستند

اما یکی از مهمترین نگرانی های پیش روی نظام سلامت ایران در زمینه بیماری های غیرواگیر، مرگهای زودرس زیر ۷۰ سال و خیلی زودرس زیر ۵۰ سال است.

به گزارش دیده بان علم ایران بر اساس گزارش پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران دکتر ملک زاده، محقق ارشد مطالعه حاضر و مجری مطالعه «پیشگیری از بیماری های قلبی و سکته های قلبی و مغزی» در ایران در این باره گفت: شمار مرگهای زودرس (۳۰ تا ۷۰ سال) به دلیل چهار بیماری غیرواگیر اصلی (سرطان ها، بیماری های قلبی عروقی، بیماری های مزمن تنفسی و دیابت) از حدود ۶۷ هزار ( ۵۳ درصد مرگهای ناشی از کل بیماری های غیرواگیر در همه سنین) در سال ۱۳۶۹ به  ۱۰۱ هزار مورد ( ۳۷ درصد  ) در سال ۱۳۹۸ رسیده که نشان می دهد اگرچه مرگهای زودرس ناشی از بیماری های غیرواگیر در نسبت کلی با کاهش مواجه بوده ، اما تعداد آنها افزایش یافته است.

بیماری های قلبی عروقی عامل نیمی از مرگهای زودرس ایران/ کاهش سهم مرگهای زودرس به ۱۱ درصد تا ۲۰۲۵ با روند فعلی قابل دستیابی نیست

دکتر ملک زاده افزود: بیماری های قلبی عروقی و سکته های قلبی و مغزی، بالاترین رتبه را  در بین علل مرگهای زودرس ناشی از بیماری غیرواگیر در ایران دارند و عامل ۵۵  درصد  مرگ های زودرس در سال ۱۳۹۸ بوده اند.

به گفته محقق ارشد مطالعه حاضر، شمار مرگهای زودرس در ایران درحالی نگران کننده است که بر اساس اهداف توسعه پایدار سازمان بهداشت جهانی (SDGs) در بخش سلامت،  سهم مرگ‌های زودرس از کل مرگها در ایران تا سال ۲۰۲۵  باید به ۱۱٫۶ درصد کاهش یابد که با روند فعلی قابل دستیابی نخواهد بود.

بیماری های ایسکمیک قلبی عامل نخست سالهای از دست رفته عمر ایرانی ها / دیابت در راس بیشترین افزایش بار ناتوانی ناشی از بیماری ها

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: بیماری های ایسکمیک قلبی نقش اصلی را در سالهای از دست رفته عمر ایرانی ها به علت ناتوانی ناشی از بیماری های غیرواگیر در طول ۳۰ سال گذشته در تمام استانها و همه سنین داشته است. همچنین سکته های مغزی، دیابت، کمردرد و اختلالات افسردگی در سطح ملی و استانی ، بیشترین بار سالهای از دست رفته عمر ایرانی ها به علت ناتوانی ناشی از بیماری های غیرواگیر را در سال ۱۳۹۸  به خود اختصاص داده اند که بالاترین میزان افزایش بار ناتوانی ناشی از بیماری ها طی سه دهه گذشته مربوط به دیابت با دو برابر افزایش بوده است.

لزوم تسریع در کنترل عوامل خطر شیوع بالای بیماری های قلبی عروقی در ایران

دکتر ملک زاده معتقد است سیاستگذاران سلامت باید رویکردهای چند بخشی را برای کنترل شیوع بالای عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی در بزرگسالان ایران شامل چاقی و اضافه وزن (۶۰ درصد شیوع) ، چربی خون بالا (۸۰ درصد شیوع)، فشار خون بالا (۵۳ درصد شیوع) اجرا کنند.

افزایش بار بیماری های مزمن انسدادی ریوی

دکتر نقوی ، محقق موسسه سنجش سلامت آمریکا و نویسنده اصلی مطالعه حاضر  نیز به افزایش بار بیماری های مزمن انسدادی ریوی در ایران طی سه دهه گذشته اشاره کرد  و گفت: تعداد سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از بیماری های انسدادی مزمن ریوی ( با ۵۱۷ در هر ۱۰۰ هزار نفر) و آسم ، طی سه دهه گذشته افزایش یافته است

مهمترین سرطان های کشنده در ایران

استاد دانشگاه واشینگتن در سیاتل آمریکا همچنین افزود: نرخ مرگ و میر استاندارد شده سنی ناشی از سرطانها در ایران، الگوی نوسانی را نشان می دهد . بر اساس یافته های این مطالعه، سرطان های معده ، ریه ، روده بزرگ و پروستات در رتبه های برتر مرگهای ناشی از سرطانها در سال ۱۳۹۸  قرار داشته اند.

پیشروی عوامل خطر بیماری ها به سمت عوامل متابولیک

یکی از چالشهای مهم پیش روی نظام سلامت ایران، پیشروی الگوی بار سالهای از دست رفته عمر ایرانی ها به علت ناتوانی ناشی از همه علل بیماری ها، به سمت عوامل خطر متابولیک طی سه دهه گذشته بوده است.

دکتر فرشاد فرزادفر، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و نویسنده اول مطالعه گفت: بر اساس برآوردهای مطالعه انجام شده،  ۳۲ درصد سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از بیماری های غیرواگیر ، حداقل با یک عامل خطر متابولیک مرتبط است که شامل ۲۲ درصد (۴٫۴ میلیون سال) عوامل اصلی خطر متابولیک ، ۱۷ درصد  عوامل رفتاری (۳٫۴ میلیون سال) و ۹٫۳ درصد  عوامل محیطی و شغلی (۱٫۹ میلیون سال) هستند.

وی، گرایش به رفتارهای غذایی ناسالم، پرخوری، بی تحرکی ، اضافه وزن و چاقی را از جمله دلایل تغییرالگوی سالهای از دست رفته عمر ایرانی ها به علت همه عوامل خطر بیماری های غیرواگیر به سمت عوامل خطر متابولیک برشمرد و تاکید کرد: در مقابل، استفاده از الگوهای جدیدتر و سالم‌تر غذایی برای کاهش مصرف چربی‌های ترانس، روند کاهشی استعمال دخانیات و ممنوعیت مصرف دخانیات در مکان‌های عمومی و محیطهای کاری، سهولت دسترسی به برنامه های غربالگری عوامل خطر متابولیک در بستر سیستم مراقبتهای بهداشتی اولیه و طرح تحول سلامت، می تواند به کنترل تغییر الگوی عوامل خطر بیماری های غیرواگیر به سمت عوامل متابولیک کمک کند.

افزایش ۱۱۰ درصدی مرگهای ناشی از بیماری های مرتبط با آلودگی هوا در استان تهران/ آلودگی هوا، پنجمین عامل از دست رفتن عمر به علت ناتوانی ناشی از بیماری ها

تغییرات زیست محیطی و اکولوژیکی و خطرات عمده ناشی از آلودگی ذرات معلق، از جمله عوامل خطر اصلی محیطی و دارای تاثیرات عمده بر وضعیت سلامت ایرانیان و افزایش بار بیماری های مرتبط با آلودگی هوا طی دهه های گذشته بوده است.

به گفته دکتر ملک زاده، محقق ارشد مطالعه حاضر،  در سال ۲۰۱۹، آلودگی ذرات معلق، پنجمین عامل از دست رفتن عمر به علت ناتوانی ناشی از بیماری های مرتبط با آلودگی هوا (۱۳۸ هزار سال) و مرگهای ناشی از آن (۵ هزار مرگ) در استان تهران به عنوان استانی با جمعیت زیاد بوده است. سهم ذرات معلق محیطی در از دست رفتن عمر به علت ناتوانی و مرگ و میر ناشی از بیماری های مرتبط با آلودگی هوا در استان تهران طی سی سال گذشته ، ۴۶٫۷ درصد و ۱۱۰ درصد افزایش داشته اند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: طبق برآوردهای مطالعه بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت ، بیماری‌های مزمن کلیوی، بیماری‌های مزمن تنفسی ، عفونت‌های تنفسی و سرطانها از جمله بیماری های مهم مرتبط با افزیش آلودگی هوا در استان تهران هستند.

این مطالعه، کاهش سهم قابل توجه تاثیرات نامطلوب آلودگی هوا در اقتصاد و سلامت ایران را نیازمند اجرای دقیق تر اقدامات قانونی و تجزیه تحلیل مداوم و دقیق داده های زیست محیطی می داند.

افزایش بار بیماری های عفونی مقاربتی و اچ آی وی /ایدز طی سه دهه گذشته/ اعتیاد تزریقی اصلی ترین محرک افزایش اچ آی وی ایدز

با وجود کاهش بار بیماری های عفونی طی سه دهه گذشته در ایران اما نظام سلامت کشور در حال حاضر با افزایش بار بیماری های عفونی اچ آی وی /ایدز و بیماری های عفونی مقاربتی مواجه است.

دکتر نقوی ، نویسنده اصلی مطالعه در این زمینه گفت:  نرخ استاندارد شده سنی سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از بیماری اچ آی وی / ایدز و بیماری های عفونی مقاربتی، در اکثر استانهای ایران افزایش یافته و نسبت به سه دهه گذشته،  ۱۹۸ درصد افزایش یافته است. بیشترین افزایش در سیستان و بلوچستان، لرستان و هرمزگان به ترتیب با ۲۳، ۲۰ و ۱۸ برابر بوده است . کرمانشاه (۲۹۹ در ۱۰۰ هزار) بیشترین و سمنان  ( ۳٫۵ در ۱۰۰ هزار) با کمترین نرخ استاندارد شده سنی سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از بیماری اچ آی وی ایدز مواجه هستند.

وی با اشاره به سهم بالای اعتیاد تزریقی در افزایش بار بیماری اچ آی وی / ایدز و همچنین انتقال این بیماری از طریق ارتباط جنسی ناسالم و محافظت نشده، گفت:  با وجود  پیشرفتهای ایران در ارائه خدمات کلینیک های مثلثی به بیماران در شرایط رشد اچ آی وی ایدز طی سالهای ۱۳۶۹ تا کنون، اما به دلیل انگ اجتماعی این بیماری، بار آن به میزان قابل توجهی دست کم گرفته شده و اقدامات کنترلی آن ناکافی بوده و الگوی رفتارهای پرخطر و درک ناکافی نسبت به این خطر در جمعیت ایران همچنان وجود دارد.

افزایش بار اختلالات روانی و اختلالات مصرف مواد طی سه دهه گذشته

یافته های مطالعه حاضر همچنین نشان داده است که نظام سلامت ایران در مواجهه با افزایش نرخ استاندارد شده سنی سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از اختلالات روانی (استاندارد شده سنی / ۲۳۰۰ در ۱۰۰ هزار )  و اختلالات مصرف مواد (۴۰۰ در هر ۱۰۰ هزار) قرار دارد که  هر یک به ترتیب ۱٫۸ و ۲۰ درصد  طی سه دهه گذشته افزایش داشته اند.

دکتر نقوی ، نویسنده اصلی مطالعه گفت: سهم «نرخ استاندارد شده سنی سالهای از دست رفته عمر ایرانی ها به علت ناتوانی ناشی از این اختلالات» از کل سالهای از دست رفته عمر ایرانی ها ، ۱۹۴ درصد افزایش داشته است. همچنین اختلالات افسردگی (۸۹۰ در ۱۰۰ هزار)،  اختلالات اضطرابی (۶۹۶ در ۱۰۰ هزار)  و اختلال دوقطبی (  ۱۷۶ در ۱۰۰ هزار)  بیشترین اختلالات روانی در ایران را شامل می شوند. بیشترین تعداد سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از اختلالات روانی هم، مربوط به اختلال افسردگی،  با افزایش قابل توجه ۱۰۴ درصدی است.

وی بیشترین و کمترین تعداد  استاندارد شده سنی سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از اختلالات روانی طی سه دهه گذشته را به ترتیب مربوط به استانهای استان فارس و آذربایجان شرقی دانست.

دکتر نقوی، همچنین مصرف مواد افیونی با افزایش ۱۴۶٫۴ درصدی نسبت به سه دهه گذشته را  عامل از دست رفتن حدود ۲۷۰ هزار سال عمر ایرانی ها به علت ناتوانی ناشی از بیماری های مرتبط و آن را مهمترین عامل «اختلالات مصرف مواد»  در حال حاضر اعلام کرد.

نویسنده اصلی مطالعه حاضر گفت:  یافته های مطالعه نشان  داد روند مصرف مواد در ایران رو به افزایش است و استانهای همدان، تهران و سیستان و بلوچستان در راس سالهای عمر از دست رفته ایرانی ها به علت ناتوانی ناشی از بیماری های مرتبط با مصرف مواد قرار دارند.

نگرانی ها در مورد افزایش شیوع اختلالات روانی پس از پایان جنگ عراق علیه ایران برجسته تر شده است،  اما به گفته دکتر نقوی،  با وجود بار فزاینده اختلالات روانی و مصرف مواد در ایران  دسترسی به خدمات سلامت روان رشد کافی نداشته است. همچنین تراکم روانپزشکان و روانشناسان در حد مطلوب نبوده است.

وی تاکید کرد:  اثربخشی خدمات یکپارچه روانپزشکی، باید به طور مرتب و نظام مند مورد ارزیابی قرار گیرد و اقدامات و تلاش ها بر اساس بار اختلالات روانی در سطوح ملی و استانی به شکل مستمر بازنگری شوند.

آسیب‌های جاده ای در جایگاه دوم علل سالهای از دست رفته عمر ایرانی ها به علت ناتوانی ناشی از بیماری ها و عوامل خطر

به گزارش پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران بر اساس یافته های مطالعه، طی سه دهه گذشته، نرخ استاندارد شده سنی آسیبهای جاده ای در ایران در سال ۱۳۹۸  به رتبه  دوم در سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از بیماری ها و آسیبها ( ۱۳۰۲ در ۱۰۰ هزار ) صعود کرده و باعث مرگ ۲۱ هزار و ۱۲۲ نفر طی سال ۲۰۱۹ شده است .

دکتر نقوی در این باره گفت: البته نرخ استاندارد شده سنی سالهای از دست رفته عمر و مرگ ناشی از آسیبهای جاده ای ۶۰ درصد کاهش (بیشترین کاهش در فاصله ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵) یافته است.  این کاهش می تواند  با افزایش سرانه تولید ناخالص داخلی مرتبط باشد . طی سی سال گذشته استانهای قم، خراسان رضوی و زنجان ، بیشترین کاهش (۷۰ درصد) در آسیبهای جاده ای را داشته اند و در مقابل، استان تهران بیشترین تعداد موارد جدید تصادفات جاده ای در ۲۰۱۹ و کمترین کاهش را طی سه دهه گذشته  داشته است.

به گفته نویسنده اصلی مطالعه حاضر، سیاست‌های کنترل صدمات و آسیب‌های ترافیکی جاده‌ای در ایران، کاستی‌های زیادی را نشان می‌دهد و لزوم اقدامات مؤثرتر برای کاهش بار سنگین  آن را یادآور می شود. میزان پایین استفاده از کمربند ایمنی و کلاه ایمنی  به ترتیب حدود ۷۵ درصد و ۱۴ درصد، عامل اصلی آسیب های ترافیکی در ایران هستند. از سویی دیگر، علیرغم بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای، کیفیت پایین وسایل نقلیه داخلی همراه با رفتارهای نادرست رانندگی همچنان به بار آسیب‌های ترافیکی  کمک کرده است.

لزوم کاهش نابرابری ها در توزیع شاخص های سلامت

یافته های مطالعه حاضر همچنین حاکی از آن است که سیاست های بهداشتی ایران در تعدیل بار بیماری های غیرواگیر تا حدودی موثر بوده است، اما پیشرفت های برابر در بسیاری از بخش ها و مناطق جغرافیایی محقق نشده و نابرابری در شاخصهای توسعه سلامت همچنان مشاهده می شود.

به گفته دکتر نضال صرافزادگان، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و از نویسندگان مطالعه، بیمه همگانی سلامت روستایی (۲۰۰۴) و طرح تحول سلامت (۲۰۱۴) از جمله اقدامات موفق ایران در مقابله با نابرابری های بهداشتی بوده که نیازمند زمان بیشتر برای تاثیرگذاری و نیز منابع ایمن ، مدیریت و حمایت بین بخشی است.

وی یکی از گام‌های اساسی در کاهش نابرابری ها در توزیع خدمات سلامت را اندازه‌گیری و گزارش‌دهی مستمر دانست و افزود: داده های مناسب در این زمینه ناکافی هستند. تخصیص منابع ، توزیع مساوی آموزش، تقویت زیرساختهای بهداشتی، تغذیه ای  و مراقبت های بهداشتی اولیه در سراسر کشور از دیگر اقدامات لازم است و با توجه به بار همه گیری کووید-۱۹ در سال‌های آینده و تاثیر تحریمها، سیاست‌ها باید بر تقویت زیرساختهای حوزه سلامت متمرکز شوند.

تاثیر  تحریمهای بین المللی بر مرگ و میر ایرانیان/ بیماران مبتلا به سرطان، قربانی ترین بیماران ایران در تحریم های بین المللی

نظام سلامت ایران در طول سی سال گذشته همچنین تحت تاثیر تحریمهای بین المللی آمریکا و متحدانش بوده است. تحریمهای سال ۲۰۱۱  بیشترین تأثیر را بر سلامت ایرانیان، بویژه مرگ و میر ناشی از بیماری‌های غیرواگیر داشته است .

به اذعان محققان حاضر در مطالعه، یافته ها نشان می دهد مرگ‌ومیرهای ناشی از بیماری های  غیرواگیر طی پنج سال پس از آغاز تحریم‌ها  شیب کاهشی کمتری نسبت به دوره های قبل آن داشته است. این تحریمها منابع دارویی و غیردارویی لازم برای خدمات مراقبت‌های بهداشتی را محدود کرده است. پیگیری پوشش ملی سلامت همگانی(UHC)  تحت تاثیر تحریمها کاهش یافته است و برخی از اصلاحات در سیاست های بهداشتی به دلیل کمبود منابع بودجه ای بی تاثیر شده اند. در میان بیماری های غیرواگیر، سرطانها به دلیل کاهش دسترسی به مداخلات دارویی پیشرفته، بیشترین تاثیر را از تحریمهای بین المللی علیه ایران پذیرفته اند. تحریمها اگرچه به طور مستقیم شامل کالاهای بهداشتی و پزشکی نمی شوند اما تاثیر آنها بر تراکنش های مالی خدمات و محصولات، پیامدهای نامطلوبی برای سلامت ایرانیان داشته است.

لزوم آمادگی ایران در برابر بیماری های نوظهور

پژوهشگران در مطالعه پیش رو همچنین تاکید می کنند سیستم مراقبتهای بهداشتی ایران علاوه بر مدیریت بهتر چالش‌های کنونی و کاهش نابرابری ها در شاخص های توسعه سلامت، باید آمادگی بیشتری برای مواجهه با بیماری‌های نوظهور و همه گیر مانند کووید-۱۹ داشته باشد. طرح تحول سلامت، افزایش دستاوردهای مهمی در زمینه توسعه سلامت همگانی، تراکم تختهای بیمارستانی و افزایش بخشهای مراقبتهای ویژه به دنبال داشته و در مدیریت بهتر همه گیری کووید -۱۹ و مقابله با آن موثر بوده ، اما این تلاشها ناکافی است.

محققان نظام سلامت ایران را نیازمند یک اولویت بندی در زمینه بیماری های غیرواگیر با استفاده از مطالعات دقیق و استاندارد مبتنی بر شواهد می دانند و معتقدند نظام مراقبت های بهداشتی اولیه به تنهایی قادر به مدیریت بیماری های غیرواگیر نیست و نیازمند همکاری بین بخشی بیشتر برای کنترل بیماری های غیرواگیر است.

منبع: دیده بان علم ایران