به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، کتاب، ممکن است ماه‌ها و سال‌ها در قفسه کتاب‌فروشی باقی بماند و فروش نرود. این در حالی است که کتاب‌فروشان باید در طول هشت ماه تا یک سال، چک خرید کتاب از ناشر را پاس کنند. پرداخت چک ناشر فقط بخشی از مساله است، زیرا همزمان با نوسانات قیمت ارز، قیمت کاغذ در بازار رشد زیادی داشته و افزایش مواد اولیه تولید، موجب رشد بالای قیمت کتاب می شود.
در چنین شرایطی اگر کتابفروش موفق به فروش شود، برای خرید همان کتاب باید از سرمایه‌اش خرج کند، یعنی نه تنها از فروش کتاب سودی برای کتابفروش باقی نمی‌ماند، بلکه باید وجهی روی پولی که از فروش کتاب به دست آورده‌است بگذارد تا بتواند چاپ جدید کتاب را بخرد.
همه‌گیری بیماری کووید۱۹ فروش کلیه کالاها را کندتر از قبل کرد. به همین دلیل هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان اواسط خرداد ۹۹ اعلام کرد: درج برچسب روی کتاب برای به‌روز رسانی قیمت آن برای ناشران ممکن است، اما کتاب‌فروشان نمی‌توانند از این روش استفاده کنند.
چسباندن برچسب‌های جدید قیمت، راهکاری است که عموما از سوی ناشران و کتاب‌فروشان اعمال می‌شود، اما زمانی که قیمت کتاب با برچسب تغییر می‌کند، مشتری اعتماد خود به ناشر و کتابفروش را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی برخی از کتاب‌فروشان خواستار درج نشدن قیمت پشت جلد کتاب هستند.
پیش از این کتاب‌های نفیس و برخی از کتاب‌های حوزه معماری که با کاغذهای روغنی چاپ می‌شدند، بدون قیمت در شناسنامه یا پشت جلد منتشر می‌شدند. اما برخی از ناشران اقدام به درج نوشتاری در کتاب با این محتوا کردند که برای اطلاع از قیمت کتاب، باید به سایت ناشر رجوع شود.
قیمت کتاب باید ثابت باشد
درج نشدن قیمت پشت جلد، درخواست برخی ناشران و کتاب‌کتاب‌فروشان است، اما آیا ناشران ملزم به درج این اطلاعات در کتاب هستند؟ علیرضا رئیس‌دانایی، مدیر انتشارات نگاه و عضو کارگروه صیانت از حقوق ناشران و مولفان در اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان دراین‌باره به خبرنگار ایرنا گفت: اخیرا برخی از ناشران قیمت را در کتاب درج نمی‌کنند، زیرا قیمت کاغذ، فیلم، زینک و صحافی در نوسان است. اما اینجا یک سوال پیش می‌آید، وقتی کتابی بدون قیمت منتشر می‌شود، آیا همه خریداران در لحظه خرید به سایت ناشر دسترسی دارند؟
به نظر می‌رسد قیمت باید در شناسنامه یا پشت جلد کتاب درج شود یا اینکه روی کتاب برچسب بچسبانند، هرچند در برچسب‌گذاری هم ممکن است تخلفاتی انجام شود. کلا کتاب کالای فرهنگی است و باید توسط ناشر قیمت‌گذاری شود تا خواننده با طیب خاطر کتاب را بخرد
به گفته این ناشر به نظر می‌رسد قیمت باید در شناسنامه یا پشت جلد کتاب درج شود یا اینکه روی کتاب برچسب بچسبانند، هرچند در برچسب‌گذاری هم ممکن است تخلفاتی انجام شود. کلا کتاب کالای فرهنگی است و باید توسط ناشر قیمت‌گذاری شود تا خواننده با طیب خاطر کتاب را بخرد.
مدیر انتشارات نگاه با تاکید بر اینکه قیمت کتاب باید ثابت باشد تا در بازار مشکل ایجاد نشود، افزود: هرچند قیمت کاغذ، زینک و ... روزانه با دلار بالا می‌رود و حتی با کاهش قیمت دلار، قیمت کاغذ، زینک و ... کاهش پیدا نمی‌کند، اگر سازوکاری در نظر گرفته‌شود تا قیمت‌ها در کتاب درج شود به نفع خریدار است. اگر قیمت در کتاب چاپ شود، مخاطب سرگردان نیست. اینکه هر کتابفروش یک قیمت روی کتاب بزند، بازار را مختل می‌کند.
در چنین شرایطی برای کاهش آسیب به کتاب‌فروشان چه اقداماتی باید انجام شود؟ رئیس‌دانایی در پاسخ به این سوال گفت: این ناشر است که با قیمت روز کاغذ و زینک می‌خرد و کتاب را چاپ و صحافی می‌کند. فروشنده کتاب را با قیمت قدیم خریده و باید به همان قیمت بفروشد، اما اگر کتابی تجدید چاپ می‌شود و قیمت کتاب ۴۰ هزار تومانی به ۲۰۰ هزار تومان می‌رسد، این طبیعی است که کتابفروش کتاب‌ها را افزایش قیمت بدهد. البته تغییر قیمت توسط کتابفروش تخلف است.
نظارت روی بازار کتاب خیلی سختگیرانه نیست
انتشارات گلگشت یکی از نشرهایی است که این روزها برخی از کتاب‌هایش را بدون قیمت منتشر می‌کند، در کتاب‌های این انتشارات جای قیمت کتاب نوشته شده‌است: «با عرض شرمندگی قیمت را در سایت گلگشت بیابید».
ماشاالله صفری، مدیر انتشارات گلگشت درباره اینکه چگونه بدون درج قیمت در کتاب توانسته‌است آن را چاپ و منتشر کند، به خبرنگار ایرنا توضیح داد: وزارت فرهنگ و ارشاد برای اعطای مجوز قیمت حدودی کتاب را می‌خواهد، پس از کسب مجوز اگر ناشر بخواهد قیمت را افزایش بدهد یا کم کند، می‌تواند این کار را انجام بدهد، زیرا این کتاب برای او است و نظارت آنچنانی روی این موارد انجام نمی‌شود. نمی‌دانم چرا همه ناشران این کار را نمی‌کنند، شاید هنوز به درستیِ این مساله پی نبردند و شاید عقب‌تر از باقی ناشران هستند. هر جور حساب می‌کنم منفعتی در انجام ندادن آن نیست.
به گفته این ناشر کتاب از مواد حیاتی نیست و نظارت خیلی سختگیرانه روی آن وجود ندارد. ممکن است ناشر بخواهد یک کتابش را ۱۵۰ هزار تومان بفروشد، اما مشتری این کتاب را نمی‌خرد. در نتیجه ناشر قیمتی را درج می‌کند که برای مشتری هم معقول باشد و تناسب بازار را حفظ کند.
کتابفروش باید بتواند برای تغییر قیمت بارکد بزند
صفری با بیان اینکه برچسب زدن روی کتاب‌ها برای ناشر هزینه زیادی دارد و یکی از دلایل چاپ نکردن قیمت در کتاب، جلوگیری از برچسب زدن به کتاب بوده‌است، گفت: بازار نشر یک سیستم هماهنگ دارد، مثلا با شرکت پخش به صورت هفتگی هماهنگ هستم، البته قیمت کتاب‌ها سالی یک یا دوبار بالا می‌رود. برای ادامه فعالیت چاره‌ای جز درج نکردن قیمت در کتاب نداریم، زیرا کتابی را که با کاغذ بندی ۲۰۰ هزار تومان فروش برود، نمی‌توانم با کتابی که با بندی ۷۰۰ هزارتومان چاپ کردم جایگزین کنم، در نتیجه ناچار هستم قیمت را تغییر بدهم.
مدیر انتشارات گلگشت با تاکید بر اینکه مرجع قیمت کتاب ناشر است، ادامه داد: برای مثال قیمت کتاب من زلاتان هستم در این روزها ۹۵ هزار تومان شده‌است، در حالی که زمانی قیمتش ۶۵ هزار تومان بود. همچنین به نظرم کتابفروش باید بتواند برای تغییر قیمت بارکد بزند و اگر کتاب را ۶۵ هزار تومان خریده در این روزها به قیمت ۹۵ هزارتومان بفروشد. زیرا مرجع قیمت کتاب ناشر است. اگر مخاطب و مشتری در سایت یا هر جای دیگر دنبال قیمت کتاب باشد، به همان قیمت ۹۵ هزار تومان می‌رسد در نتیجه مشکلی ایجاد نمی‌شود.
مدیر انتشارات گلگشت چاپ نکردن قیمت در کتاب را به عنوان یکی از راهکارها معرفی کرد و گفت: این راهکاری است که به ذهن ما رسید تا برای کتاب‌فروشان هم مشکلی نداشته‌باشند و بتوانند کتاب را با قیمت روز بفروشند.
باید دست ناشر برای تغییر قیمت باز باشد
میان ناشران و کتاب‌فروشان هم نظرهای مختلف وجود دارد، در این روزها برخی از کتاب‌فروشان از ناشران می‌خواهند تا کتابی را برای آن‌ها بفرستند که در آن قیمت چاپ شده‌باشد. میان ناشران هم تفاوت دیدگاه وجود دارد، برخی چاپ قیمت در کتاب را ضروری می‌دانند و برخی خواستار تغییر این روند هستند.
مهدی حسین‌زادگان، مدیر فروشگاه نشر ققنوس درباره الزام ناشر به درج قیمت در کتاب به خبرنگار ایرنا گفت: قیمت کتاب باید در شناسنامه یا پشت جلد کتاب یا هر دو درج شود، اگر کتابی قیمت نداشته‌باشد، اعلام وصول نمی‌شود.
به گفته او ناشرانی که کتاب را بدون قیمت منتشر کردند، برای دریافت اعلام وصول از وزارت فرهنگ و ارشاد، کتابی را که قیمت در شناسنامه آن چاپ شده‌است، فرستادند، اما بعد از دریافت اعلام وصول، با تغییر چند صفحه از کتاب، آن را بدون قیمت به بازار عرضه می‌کنند.
باید دست ناشر برای تغییر قیمت باز باشد اما در ایران چنین امکانی نیست. روند حذف قیمت از کتاب، باید توسط وزارت فرهنگ و ارشاد شروع شود و قانون لزوم درج قیمت در کتاب برداشته شود. در چنین شرایطی قیمت کتاب شناور است، زیرا کتاب معمولا بعد از گذشت زمان ارزان یا گران می‌شود
حسین‌زادگان با بیان اینکه ناشر برای چاپ کتاب سرمایه‌گذاری کرده‌است و به همین دلیل همواره دنبال راهی برای کاهش ضررهای احتمالی است، ادامه داد: در انتشارات ققنوس تا به حال تغییر قیمت نداشتیم و حتی هنوز کتابی را که ۱۰ سال پیش چاپ شده‌است، با قیمت ۱۲۰۰ تومان می‌فروشیم. اما با این وضعیت تورم، بسیاری از ناشران نمی‌توانند کتاب‌هایشان را چاپ کنند. شرایط ناشی از تورم آنقدر افسار گسیخته و بی‌محابا است که هر ناشر فقط می‌خواهد بماند و به فعالیت ادامه دهد، برای ناشر تفاوت زیادی ندارد که او را جریمه کنند، مخصوصا نشرهای کوچکتر مجبور هستند چنین کارهایی را بکنند.
به گفته او باید دست ناشر برای تغییر قیمت باز باشد اما در ایران چنین امکانی نیست. روند حذف قیمت از کتاب، باید توسط وزارت فرهنگ و ارشاد شروع شود و قانون لزوم درج قیمت در کتاب برداشته شود. در چنین شرایطی قیمت کتاب شناور است، زیرا کتاب معمولا بعد از گذشت زمان ارزان یا گران می‌شود.
به نظر می‌رسد درج قیمت در شناسنامه یا پشت جلد کتاب، مشکلاتی را برای ناشران و کتاب‌فروشان ایجاد کرده‌است. خبرنگار ایرنا، بارها برای پیگیری این ماجرا با مسئولان دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی که از زیرمجموعه های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، تماس گرفت، اما متاسفانه به نتیجه نرسید. شاید مسئولان می‌توانستند اطلاعاتی درباره قوانینی که ناشران و کتاب‌فروشان ملزم به رعایت آن هستند، بیان کنند. زیرا نوسانات قیمت ارز و افزایش قیمت کاغذ، زینک، سلفون و ... و مشکلاتی که این تغییرات به همراه دارد، بر کسی پوشیده نیست.
در چنین شرایطی کتاب‌فروشان آسیب‌پذیرترین گروه در چرخه نشر هستند که یکی پس از دیگری مجبور به اعلام ورشکستگی و تعطیلی فروشگاه می‌شوند. بنابراین برای جلوگیری از اختلال در بازار نشر و پیشگیری از اقدامات سلیقه‌ای، سزاوار است تا هرچه زودتر سازوکاری برای فعالیت ناشران و کتاب‌فروشان اعلام و بر اجرای آن نظارت شود.
