سفر به فضا می‌تواند جزو آرزوهای هیجان‌انگیز هر فردی باشد. اما این سفر بیشتر از این که محال باشد یک سفر بسیار لوکس و گران است. این را می‌توان از قیمت سفر فضایی 3 گردشگری که 19 فروردین امسال به‌طور خصوصی راهی فضا شدند و ماجرای اقامت‌شان در فضا خبرساز شد، فهمید. این گردشگران برای این سفر هیجان‌انگیز، نفری 55 میلیون دلار چیزی معادل یک تریلیون و 485 میلیارد تومان هزینه کردند! آن‌ها قرار است 8 روز را در یک ایستگاه فضایی بگذرانند و دوباره به زمین برگردند. البته این 3 نفر از مدت‌ها قبل کلاس‌های آموزشی و ورزشی زیادی را برای آمادگی و حضور در فضا گذرانده‌اند؛ همان‌طور که دیگر فضانوردان باید آموزش‌های لازم برای سفر فضایی را از سر بگذرانند. البته فضانورد شدن شرایط خاص خود را دارد به طور مثال فرد متقاضی فضانوردی باید شرایط جسمی خوبی داشته باشد تا بتواند بی‌وزنی را تحمل کند. دست‌کم قدش 147 سانتی متر باشد، بینایی خوب و فشارخون مناسبی داشته باشد. این‌ها بخشی از مقدمات سفر به فضاست. در پرونده امروز زندگی‌سلام به جای سفر به فضا که آسان، ارزان و در دسترس نیست، درباره سفر به آن‌جا، اقامت در فضا و اینکه فضانوردان چطور روزهای خود را در فضاپیما می‌گذرانند، خواهیم گفت. ما می‌خواهیم روایتگر زندگی در فضا باشیم و از چالش‌ها، جذابیت‌ها و اتفاقاتی که شاید فقط فضانوردان با آن‌ها مواجه می‌شوند، بگوییم. البته در کنارش به برنامه این گردشگران فضایی و چرایی هزینه نجومی‌شان برای رفتن به فضا هم می‌پردازیم.
توریسم فضایی؛ چرا و به‌همراه چه برنامه‌هایی؟
«لری کانور»، «مارک پاتی» و «ایتان استیبه» جزو گردشگرانی هستند که به فرماندهی مایکل لوپز به سمت ایستگاه فضایی بین‌المللی مستقر در مدار زمین سفر کردند. در معرفی همه این گردشگران از سرمایه‌گذاری به عنوان شغل یاد شده است. مایک سافردینی ،مدیر ارشد اجرایی اکسیوم اسپیس درباره این سفر و مسافرانش گفته است: «این سه نفر علاقه زیادی برای سفر به فضا دارند و پس از انجام معاینات پزشکی و تأیید سلامتی، یک دوره فشرده ۱۵ هفته‌ای را سپری کردند تا برای اعزام و اقامت در ایستگاه فضایی بین‌المللی آماده شوند. لری کانر آمریکایی که ۷۰ سال دارد، مسن‌ترین فضانوردی است که پس از جان گلن که ۷۷ سال داشت، به فضا می‌رود.» شاید از خود بپرسید که چرا شخصی باید 55 میلیون دلار برای سفر فضایی هزینه کند؟ جنبه تبلیغاتی این سفر برای هر فرد به خصوص اگر در زمینه تجارت فعال باشد، یکی از گزینه‌هاست. تجربه‌های منحصر به فردی مانند ورود به فضا به دلیل جاذبه زمین، سرعت بی‌نهایت فضاپیما و در نتیجه تجربه شگفت‌انگیز بی‌وزنی می‌تواند از جمله دلایلی باشد که یک فوق‌میلیونر را برای پرداخت هزینه این سفر راضی کند. علاوه بر آن دیدن کره‌زمین با همه شگفتی و عظمت اش از دریچه فضاپیما اتفاق نادری است که می‌تواند تا مدت‌ها ذهن را درگیر خود کند. به این دلایل، همه اتفاق‌های معمولی روی کره‌زمین را اضافه کنید که در فضا تبدیل به اتفاقات هیجان‌انگیز و غیرمعمولی می‌شود از خوردن و خوابیدن در بی‌وزنی گرفته تا خواندن کتاب و تماشای فیلم و حتی گاز زدن یک سیب تازه. سفر به فضا آن قدر غیرمعمول و شاعرانه است که سهراب سپهری در اشعارش این‌طور به آن پرداخته است: «زندگی رسم خوشایندی است/ زندگی دیدن یک باغچه از شیشه مسدود هواپیماست/ خبر رفتن موشک به فضا/ لمس تنهایی ماه...» در برنامه‌ریزی صورت گرفته برای گردشگران فضایی اعلام شده که این گردشگران در طول مدت اقامت خود در ایستگاه فضایی ،تحقیقات علمی و آزمایشی انجام خواهند داد. علاوه بر این شرکت‌های فضایی معمولا امکاناتی مانند سفینه‌های تدارکاتی نامه و هدیه خانواده‌ها، اتاقک‌هایی برای استراحت و یک دریچه برای تماشای زمین را برای هر فرد فراهم می‌کنند. تا به حال سفر فضایی یک سفر انحصاری و دولتی بوده است و کمتر از 600 نفر از جمعیت هفت میلیاردی کره زمین توانسته‌اند سفر به فضا را تجربه کنند حال این که سفر گردشگران اخیر به فضا توسط شرکت خصوصی به نام اکسیوم اسپیس انجام شده است. آمازون از جمله شرکت‌های مطرح دیگر جهان است که به فکر راه‌اندازی سفر تفریحی به فضا و واقعیت بخشیدن به توریسم فضایی است. صنعتی که اگر پا بگیرد به یکی از پول‌سازترین و هیجان‌انگیزترین شاخه‌های گردشگری تبدیل می‌شود و با توجه به هزینه‌های هنگفت آن به این زودی‌ها تکراری نخواهد شد.
دیدنی‌های زمین از فضا تماشای 15 طلوع در یک روز!
شاید برایتان سوال باشد که زمین از فضا چطور دیده می‌شود یا بهتر بگوییم چه چیزهایی از کره زمین از فضا قابل دیدن است؟ پاسخ این سوال را «تری ویرتس» یکی از فضانوردهای ناسا داده است. او می‌گوید: «طی روز نشانه‌های مشخصی از بشر ساکن در زمین مشاهده می‌شود، انفجار هواپیما، رد کشتی‌ها و اثر محوی از بافت شهرهای بزرگ از جمله آن‌هاست؛ اما شب است که به شما وجود انسان را نشان می‌دهد. اروپا مانند یک لامپ می‌درخشد، درحالی که آفریقا فقط چند نقطه نور در اطراف شهرهایی مثل قاهره است.» قاره‌های مختلف و مرز میان کشورهای نیمکره شمالی و جنوبی هم از فضا به راحتی قابل دیدن است. هر سال 50 تا 60 انفجار آتشفشانی روی زمین صورت می‌گیرد که همه این انفجارها را می‌توان از فضا مشاهده کرد. فضانوردها در طول سفرهای فضایی معمولا یک یا دو آتشفشان را مشاهده می‌کنند که در همه آن‌ها می‌توان به راحتی مواد مذاب را دید که در حال خروج از کوه هستند. به گفته فضانوردان، زیباترین زمان موقعی است که دود و خاکستر از کوه خارج می شود. اتفاق جالب و دیدنی دیگر در فضاپیما دیدن طلوع و غروب خورشید است. البته از آن‌جایی که فضاپیماها با سرعت عجیب و فوق‌العاده سریع به دور زمین می‌چرخند فضانوردان در طول یک روز می‌توانند ۱۵ یا ۱۶ طلوع خورشید را ببینند. یعنی فضانورد ممکن است وقتی خواب هم باشد شاهد طلوع آفتاب باشد.
بیماری‌های فضایی
به رغم پیشرفت فناوری فضایی، بیماری فضایی همچنان یکی از بزرگ ترین دردسرهای ناسا بوده است. بیش از نیمی از همه فضانوردانی که به فضا فرستاده می‌شوند، تهوع، سردرد، استفراغ و ناراحتی‌های عمومی را تجربه می‌کنند که همگی علایم بیماری فضایی یا سندروم سازگاری با فضاست. فضانورد مشهوری به نام جیک گارن که حتی قبل از خروج از زمین نشانه‌های این بیماری را تجربه کرده بود بعد از بازگشت به زمین حتی نمی‌توانست به درستی راه برود. بیماری گارن آن قدر وحشتناک بود که نامش مقیاس اندازه گیری رسمی این بیماری شد. فضانوردان می‌توانند علایم خود را با عباراتی مثل «یک گارن»، «دو گارن»، «سه گارن» و ... ارزیابی کنند. ناسا در حال پیدا کردن راه حل برای این بیماری، یک دستگاه هشدار دهنده اولیه اختراع کرده که به فضانوردان اجازه می‌دهد بدانند که در معرض این بیماری قرار گرفته اند.
لاغری و تغییرات ژنتیکی، سوغات سفر به فضا
لاغر شدن آن هم در چند روز شاید آرزوی خیلی‌ها باشد اما چالش بزرگی برای فضانوردان و ناسا، است چون فضانوردان هربار با اقامت در ایستگاه فضایی دچار کاهش وزن می‌شوند. پژوهش‌هایی صورت گرفته است که نشان می‌دهد به دلیل بی‌وزنی در فضا مواد غذایی درون بدن و معده فضانورد به صورت شناور درآمده و این باعث احساس سیری و کاهش اشتها در او می‌شود. در غذای فضانوردان از نمک و ادویه‌ها خبری نیست چون ممکن است به دلیل وجود میکروگرانش، ذرات ادویه در فضا پراکنده شده و باعث حساسیت فضانوردها شود. نوشیدنی‌های گازدار و بستنی هم از دیگر ممنوعه‌ها در فضاست. کم‌جان بودن منوی غذایی فضانوردها باعث شده تا ناسا مسابقه‌ای طراحی کند و از مردم بخواهد که به توسعه فناوری‌های تولید مواد غذایی در فضا کمک کنند. تغییر در ویژگی‌های ژنتیکی یکی از موارد دیگری است که کار را برای فضانوردان سخت می‌کند. مدتی قبل دانشمندان روی دو قلوهای اسکات و مارک کلی که هر دو فضانورد هستند آزمایش جالبی انجام دادند، یک بار اسکات به مدت ۳۴۰ روز در ایستگاه فضایی بین المللی اقامت داشت و برادر دوقلوی همسان او، مارک در زمین بود. پس از بازگشت اسکات، دانشمندان آزمایش‌های مختلفی روی دو برادر انجام دادند و دریافتند آن‌ها دچار دگرگونی‌های مختلف از جمله در ویژگی‌های ژنتیکی شده اند. این در حالی است که دانشمندان اعلام کرده‌اند هنوز بسیاری از تاثیرات فضا بر سلامت جسمی و روحی فضانوردان کشف نشده است.
هفت خان خواب راحت در فضا
حکم هیچ‌جا خانه خود آدم نمی‌شود برای بالشت هم صدق می‌کند اما در فضا از تشک و بالشت و پتوی اختصاصی و حتی گاهی خواب افقی خبری نیست. اسکات کلی که حدود 520 روز در فضا زندگی کرده است ،می‌گوید:« امکانات خواب در فضاپیماها متفاوت است. وقتی صحبت از اتاق خواب می‌شود باید خودتان را برای خوابیدن در جایی به اندازه یک کیوسک تلفن آماده کنید». هر چند بعضی از فضاپیماها چنین امکانی را هم ندارند و به این ترتیب فضانوردان شاید به صورت معلق در کنار هم به خواب بروند. البته در بعضی فضاپیماها کیسه‌های خوابی به دیواره فضاپیماها بسته شده که فضانوردها شب‌ها در آن می‌خوابند و روی هوا شناور نیستند. اگر برای خوابیدن اصرار به استفاده از بالشت دارید راه‌حل‌هایی مانند استفاده از هدبندها و بالشتک‌های پشت سری که می‌توانند به دور سر جفت شوند وجود دارد. همه این‌ها در صورتی به کارتان می‌آید که بتوانید با صداهای زیادی که فضاپیما تولید می‌کند، بخوابید. اسکات در این‌باره و راه‌حل خود می‌گوید: «صداهای درون شاتل فضایی بسیار بلند هستند و من به ناچار از ایرفون‌های مسدودکننده مجاری گوش استفاده کردم تا خوابم ببرد. همین‌طور، ممکن است مجبور شوید از چشم‌بند استفاده کنید؛ چون هرچقدر پنجره‌ها بسته باشند، باز هم نور خورشید وارد فضاپیما می‌شود. فراموش نکنیم که به خورشید نزدیک‌تر هستیم و نور بسیار شدیدتری دریافت می‌شود. در ارتفاع‌های بالا هم، شما اشعه‌های کیهانی و کهکشانی بیشتری دریافت می‌کنید و روی شما تاثیر می‌گذارند و حتی با چشمان بسته آن‌ها را می‌بینید. آن‌ها در چشم‌انداز شما همانند نورهای کوچک چشمک‌زنی هستند که باعث حواس‌پرتی می‌شوند.»
پاسخ‌های ناسا به 6 سوال پرتکرار مردم درباره زندگی در فضا
زندگی در فضا تجربه‌ای است که همه نمی‌توانند به آن دست پیدا کنند. این مسئله سوال‌های زیادی را در ذهن هر فرد ایجاد می‌کند. این سوالات و ابهامات در همه جای دنیا وجود دارد به همین دلیل ناسا دست به کار شد و به چند سوال که پرسش همیشگی مردم درباره زندگی فضانوردها بود، پاسخ داد. بخشی از این سوال و جواب‌ها را در ادامه می‌خوانید، شاید یکی از این سوال‌ها ذهن شما را هم مشغول کرده باشد و به این ترتیب به جواب برسید.
1- تکلیف زباله و فضولات انسانی در فضا چه می‌شود؟
زباله‌های جامد و فضولات انسانی سرویس‌های بهداشتی فضاپیماها در یک قوطی جمع‌آوری می‌شوند و هنگام بازگشت مجدد فضاپیما به زمین این قوطی‌ها دفع می‌شوند. ادرار به شکل دیگری جمع‌آوری و به سیستم بازیافت آب فضاپیما فرستاده می‌شود تا دوباره به آب قابل مصرف تبدیل بشود.
2- در فضا قد بلند می‌شویم؟
بله. بدون نیروی جاذبه که ستون فقرات افراد را فشرده می‌کند؛ مایع بین دیسک‌ها آرام آرام منبسط می شود و در نتیجه این موضوع شما دچار انبساط می‌شوید. وقتی شب‌ها می‌خوابیم هم این موضوع را تجربه می‌کنیم، اگرچه به شدت کمتری. گاهی در فضا قد افراد تا 5 سانتی‌متر هم افزایش پیدا می‌کند. اگرچه این تاثیر وقتی که شما در معرض جاذبه زمین قرار می‌گیرید ناپدید می‌شود.
3- چطور لباس بپوشیم و بشوییم؟
هرکدام از فضانوردان تعداد محدودی لباس دارند زیرا فرستادن لباس تمیز از زمین هزینه زیادی دارد. این لباس‌ها آن‌قدر پوشیده می‌شوند تا جایی که آن قدر کثیف شوند و بو بگیرند که دیگر قابل پوشیدن نباشند. به همین دلیل بعضی از لباس‌ها، روزها، هفته‌ها و حتی ماه‌ها به تن فضانوردان باقی می‌مانند. زمانی که این لباس‌ها دیگر قابل پوشیدن نباشد بعضی از این لباس‌ها در فضاپیماهای باری قرار می‌گیرند و در جو زمین سوزانده می‌شوند.
4- کسی صدای‌مان را نمی‌شنود؟
در نبود هوا شنیدن صدای کسی دیگر غیرممکن است، حتی اگر در نزدیکی کسی ایستاده باشید. در نبود هوا امواج صوتی نمی‌توانند منتشر شوند.
5- آب هم می‌شود خورد؟
انتقال آب از زمین به ایستگاه‌های فضایی بسیار گران تمام می‌شود. آب ماده بسیار سنگینی است و برای انتقال آن به فضا انرژی زیادی باید صرف شود. پس یک موشک ظرفیت انتقال مقدار مشخصی آب به فضا دارد. عجیب ولی واقعی است که بیشتر آب موجود در ایستگاه فضایی از عرق و نفس فضانوردان تامین می‌شود که به صورت چگالش از روی دیواره‌های ایستگاه جمع‌آوری می‌شود. همچنین ادرار و آبی که فضانوردان با آن دوش می‌گیرند هم بازیافت می‌شود.
6- لباس مخصوص نپوشیم، می‌ترکیم؟
خیر، اما باز هم می‌میرید. بدون محافظ یک فضانورد به دلیل نبود اکسیژن و فشار بیرونی کم ،جان خود را از دست می‌دهد. سرما و تشعشعات هم می‌توانند خطرناک باشند. لباس‌های مخصوص به شما هوا برای تنفس، آب برای نوشیدن و محیطی با فشار مناسب ارائه می‌دهد تا دربرابر سرمای عجیب از جان شما مراقبت شود.
چهره‌هایی که به فضا رفتند
شاید سفرهای فضایی به قبل و بعد از سفر یوری گاگارین فضانورد روسی برگردد. او اولین کسی بود که به فضا رفت و در مدت 108 دقیقه، مدار زمین را یک دور کامل زد. گاگارین بعد از این سفر به یک ستاره جهانی، تبدیل و هشت سال بعد از سفر خاطره‌انگیزش در یک سانحه هوایی کشته شد. در ادامه چند چهره دیگر که موفق به سفر فضایی شدند و برنامه سفر به فضا را دارند ،معرفی می‌کنیم.
نیل آرمسترانگ| سفر یوری گاگارین به فضا و محقق شدن رویای سفر به فضا عصر جدیدی را در این حوزه رقم زد. نیل آرمسترانگ اولین فضانوردی بود که توانست در سفر فضایی خود به روی کره ماه پا بگذارد. آرمسترانگ پیش از ورود به سازمان فضانوردی، خلبان و هوانورد نیروی دریایی بود. او به همراه دیگر فضانورد آمریکایی باز آلدرین دو ساعت و نیم روی کره ماه قدم زدند، کاوش کردند و عکس یادگاری گرفتند!
انوشه انصاری| «هنوز همه چیز برایم مثل یک رویاست». این بخشی از صحبت‌های انوشه انصاری فضانورد ایرانی درباره سفر به فضاست. او متولد مشهد است و سال‌هاست در آمریکا سکونت دارد. انوشه اولین زن گردشگر فضایی در جهان است که در سال 85 با پرداخت 20 میلیون دلار توسط سازمان فضایی روسیه به فضا رفت. او پس از سفر به فضا تصمیم گرفت تا در این زمینه تحصیل کند.
یاسمین مقبلی| چندی پیش ناسا اعلام کرد یاسمین مقبلی فضانورد 38 ساله ایرانی‌تبار برای یک ماموریت مشترک با آژانس فضایی اروپا به فضا خواهد رفت. این ماموریت فضایی قرار است در سال 2023 یا بعد از آن انجام شود. در صورتی که این ماموریت مطابق برنامه پیش برود یاسمین مقبلی اولین فضانورد ایرانی‌تبار است که به صورت حرفه‌ای به فضا می‌رود. مقبلی مهندسی هوا فضا خوانده است و اکنون به همراه همسر و فرزند دوقلویش در تگزاس آمریکا زندگی می‌کند.
منابع این پرونده: NASA، BBC، CNN، برترین‌ها
2323
