درباره بزرگ‌ترین قرآن خطی جهان چه می‌دانید؟

صدا و سیما جمعه 26 فروردین 1401 - 13:32
قرآن بایسنغری بیش از ۶ قرن پیش خطاطی شد و گفته می‌شود که یک خوشنویس پس از اینکه تیمور گورکانی دست راستش را قطع کرد، با دست چپ آن را کتابت کرده است.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، شاهزاده بایسنغر میرزا (۸۰۲ تا ۸۳۷ هجری) فرزند شاهرخ تیموری و گوهرشاد بیگم، از خوشنویسان و هنرمندان عصر خودش بود. درباره بزرگترین قرآن خطی جهان چه می‌دانید؟
بایسنغر میرزا در خطوط اصول (شش قلم) شاگرد شمس‌الدین است و در خط محقق و ثلث از استادان برجسته است.

کتیبه پیش طاق مسجد گوهرشاد در مشهد به خط ثلث اوست که در سن ۲۰ سالگی نوشته و از قدرت و قوت قلم سحر و معجزه‌ای به یادگار گذاشته است.

کتابت بزرگترین قرآن موجود به خط محقق نیز اثر ارزنده اوست که هم اکنون بعضی صفحات آن در موزه آستان قدس رضوی، کاخ گلستان، کتابخانه ملّی، موزه ملّی ایران، کتابخانه و موزه ملک و بعضی مجموعه‌های خصوصی موجود است و منسوب به وی می‌دانند. از ۸۰۰ و اندی صفحه‌ای که قرآن بایسنغری داشته، فقط حدود ۱۶۰ صفحه آن در ایران موجود است.

درباره بزرگترین قرآن خطی جهان چه می‌دانید؟

این مصحف که به قرآن بایسنغری شهرت دارد، در حالت باز ۱۰۵ در ۱۸۷ سانتی‌متر اندازه داشته و روی کاغذ سمرقندی کتابت شده است. البته در طول تاریخ، حواشی تمام برگه‌ها بریده یا افزوده شده است، بنابراین برگه‌های برجای مانده از این قرآن، هم‌اندازه نیستند.

درباره بزرگترین قرآن خطی جهان چه می‌دانید؟

در سه سطر، قسمتی از سوره غافر یا سوره مؤمن (سوره ۴۰) شامل بخشی از آیه ۵۵ و آیات ۵۶-۵۷ و قسمتی از آیه ۵۸ این سوره، در انتهای آیات تذهیب به صورت دایره با رنگ طلایی کار شده است.

به عنوان نمونه، ۲ برگه از این قرآن که در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند، هر یک ۱۰۶.۵ × ۸۶ سانتی‌متر اندازه دارند و نمونه‌هایی که در کتابخانه ملک نگهداری می‌شوند، دوسطری هستند و ۹۵.۹ سانتی‌متر طول و ۴۴ سانتی‌متر عرض دارند. قرآن بایسنغری به خط محقَق کتابت شده است.

درباره بزرگترین قرآن خطی جهان چه می‌دانید؟

درباره بزرگترین قرآن خطی جهان چه می‌دانید؟


اما درباره نگارش این قرآن، چندین احتمال وجود دارد:

۱ـ ​قرآن بایسنغری توسط «عمر اقطع» نوشته شده است که به دلیل قطع دست راستش، ممارست کرد و قلم به دست چپ گرفت و این نسخه نفیس را کتابت کرد.

۲ـ ​قرآن بایسنغری توسط «ابن مُقله» وزیر هنرمند دربار عباسیان نوشته شده است، اما او از مقامش عزل شد و ابتدا دست راست، سپس دست چپ قطع شد. با این حال، او قلم به دست بریده بست و نوشت، اما هنرش قدردانی نشد و در عوض، زبانش را بریدند.

۳ـ بایسنغر میرزا، پسر شاهرخ و نوه تیمور، خوشنویسی زبردست بود که فقط ۳۸ سال عمر کرد، اما کتیبه مسجد مادرش (گوهرشاد) در جوار حرم رضوی را به خط خوش خود نوشت؛ بنابراین قرآن را هم خودش نوشته است. البته که او در خط ثلث استاد بوده، نه محقق.

۴ـ «اُلُغ بیگ» دیگر پسر شاهرخ و برادر بایسنغر، به فرمان پدرش حاکم سمرقند بود. او که حافظ قرآن بود، با برادرانش در حوزه‌های شعر و هنر رقابت داشت، بنابراین دستور داد بزرگ‌ترین قرآن خطی جهان را بنویسند.

۵ـ نادرشاه افشار این قرآن را به غنیمت با خود به ایران آورد و در جنگ‌ها، پیشاپیش لشکرش حرکت می‌داد و به آن پناه می‌برد. پس از کشته‌شدن او، این مصحف توسط سربازانش تکه‌تکه شد و به غارت رفت.

۶ـ در سفر دوم ناصرالدین شاه قاجار به خراسان، این قرآن در امامزاده ابراهیم قوچان قرار داشت. شاه دستور داد دو برگ از آن به کاخ سلطنتی گلستان منتقل شود و از روی آن نسخه‌های دیگری کپی‌برداری شود.

۷ـ حسین‌آقا خزاعی، فرمانده لشکر شرق به مرکزیت مشهد که فردی متشرع بود، حین بازدید امامزاده ابراهیم قوچان ۵۲ برگ از قرآن بایسنغری را در جعبه‌ای خاک گرفته یافت و مسحور آن خط زیبا شد. او پس از یافتن این اوراق که بسیار صدمه‌دیده، ناقص و شکسته بود، نامه‌ای به سردار سپه نوشت و درخواست کرد این گنج گرانبها را برای مرمت به آستان قدس رضوی منتقل کند و به دست استادان صحاف و مرمت‌گر آنجا بسپارد. اوراق به مشهد منتقل و مرمت شد و قاب‌هایی دورو برای نمایش برخی از این اوراق تهیه شد. برخی از این اوراق در دوره‌های بعد به دست مُذّهبان تذهیب شد؛ تذهیبی که از نظر سبک نسبت بایسته به دوره تاریخی اثر نداشت.

درباره بزرگترین قرآن خطی جهان چه می‌دانید؟

در این بین اما نوشاد رکنی، کارشناس نسخ خطی معتقد است که قرآن بایسنغری توسط یک نفر نوشته نشده و دست‌کم بر اساس شیوه نگارش و حرکت قلم و فرم گرافیکی کار ، سه خط مختلف را می‌توانیم تشخیص دهیم. او نیز معتقد است خوشنویس این مصحف، چپ‌دست است و از کشیدگی‌های حروف «و» و «ز» می‌توان تشخیص داد که خوشنویس آن کسی بوده که به خط ثلث عادت داشته است؛ بنابراین با توجه به این نکات، انتساب آن به «عمر اقطع» قطعاً مردود است.

درباره بزرگترین قرآن خطی جهان چه می‌دانید؟

نسخه‌ای بازآفرینی‌شده از قرآن بایسنغری توسط آستان قدس رضوی چاپ شده است

منبع خبر "صدا و سیما" است و موتور جستجوگر خبر تیترآنلاین در قبال محتوای آن هیچ مسئولیتی ندارد. (ادامه)
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت تیترآنلاین مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویری است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هرگونه محتوای خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.