به گزارش ایرنا، بر اساس پژوهشی که ۲ سال قبل منتشر شد، آذربایجان شرقی از نظر پنج مولفه «زیرساخت اطلاعات»، «آموزش و منابع انسانی»، «رژیم های نهادی»، «تحقیق و توسعه» و «عملکرد» در رتبه پنجم کشور و از منظر تلفیق این مولفه ها با یکدیگر در رتبه دهم جای داشت، اما تصمیم گیران ارشد این خطه بر این باورند که برخورداری از این رتبه ملی در حوزه عمل ملموس نیست و باید تلاش های بیشتری برای کاربردی کردن اقتصاد دانش بنیان در زندگی روزمره انجام شود.
البته در تبیین موضوع، اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که تعداد شرکت های دانش بنیان آذربایجان شرقی در ۹ سال گذشته بیش از سه برابر شده است، اما مشکل اصلی در تجاری سازی و رساندن دستاوردهای این حوزه به بازارهای داخلی و بین المللی و ورود عملیاتی فعالان این بخش دارای ارزش افزوده بالا به بخش صنعت و تولید استان است.
ناظران محلی می گویند اهمیت تلاش برای توسعه اقتصاد دانش بنیان در آذربایجان شرقی، به ویژه از این رو دوچندان است که دیگر دوره سرمایه گذاری های دولتی برای توسعه صنعت و تولید سپری شده است و تنها با تکیه بر شرکت های خلاق و دانش بنیان می توان عقب ماندگی ها و خلاء توسعه ای این خطه را جبران کرد.
از دید آنها هر چند وضعیت آذربایجان شرقی در حوزه «دانش بنیان»، بر روی کاغذ و از منظر آمار و ارقام، خوب است، اما اقتصاد دانش بنیان هنوز نقش معناداری در گردش مالی حوزه صنعت و تولید این خطه ندارد و جایگاه آن در مقایسه با استان هایی چون خراسان رضوی، اصفهان، فارس و البرز در حوزه تجاری سازی اختراعات و ابداعات این حوزه قابل توجه نیست.
با این وجود در ماه های اخیر عزم جدی برای اولویت دادن به اقتصاد دانش بنیان شکل گرفته که احیای «ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان» مصداق عینی آن است؛ به عبارت دیگر مدیریت ارشد آذربایجان شرقی، تلاش برای پویایی بیشتر اقتصاد دانش بنیان استان به عنوان جایگزین بی رقیب درآمدهای نفتی را وجهه همت خود قرار داده است تا بلکه از این طریق بتوان رتبه کشوری این خطه را در حوزه تولید و صنعت ارتقا داد.
تشکیل ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان در آذربایجان شرقی
استاندار آذربایجان شرقی از تشکیل ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین به‌عنوان قرارگاه مرکزی حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان در استان خبر داد.
عابدین خرّم اظهار داشت: طرح تشکیل ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، سال قبل تدوین شده بود و هدف از تشکیل آن، ترسیم نقشه راه استان در این حوزه و جبران عقب‌ماندگی‌ها با ارائه راهکارهای عملیاتی و به دور از شعارزدگی است.
وی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در روزهای نخست سال، یادآور شد: ایشان در نام‌گذاری سال جدید، اهمیت و محوری بودن مسأله اقتصاد را روشن کردند که اگر رشد اقتصادی همراه با عدالت باشد همه زمینه‌های پیشرفت فراهم خواهد بود.
خرم گفت: ایجاد زیست‌بوم فناوری و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، جزو اولویت‌های اصلی استانداری در دولت سیزدهم بود و با نام‌گذاری سال جدید از سوی رهبر معظم انقلاب، تکلیف ما در این حوزه سنگین‌تر شده است.
وی با اشاره به تاکید رهبری بر لزوم توجه به تولید ملی به عنوان اولویت اول کشور و به وجود آوردن فضای دلگرمی و تزریق امید به جامعه، ادامه داد: اگر بخواهیم از چالش‌های اقتصادی دهه ۹۰ خلاص شویم به راهکارهایی از جنس فکر، عمل و تولید نیاز داریم.
خرّم، حرکت قاطع به سمت اقتصاد دانش‌بنیان را برای اصلاح رشد اقتصادی کشور ضروری دانست و افزود: ایجاد ارزش افزوده، رونق تولید و افزایش درآمد ملی درگرو حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان و تلاش برای تبدیل ایده‌های فناورانه و نوآورانه به محصول است.
وی تأکید کرد: این رویکرد از نخستین روزهای فعالیت دولت سیزدهم در آذربایجان شرقی مورد توجه بوده و صنایع بزرگ استان مکلف شده‌اند تا از شرکتهای دانش‌بنیان در حوزه فعالیت خود حمایت کنند و این شرکت‌ها را به کار بگیرند.
استاندار آذربایجان شرقی با بیان اینکه اقتصاد دانش‌بنیان و زیست‌بوم فناوری وارد گفتمان مدیریتی استان شده است، افزود: طی دیدارهای مفصل با نخبگان و بازدیدهایی که از مراکز رشد و شرکتهای دانش‌بنیان داشته‌ایم، مسائل و مشکلات را احصا کرده‌ایم؛ یعنی زمینه و بسترهایی فراهم کرده‌ایم تا امروز ادعا کنیم که تحقق شعار سال را پیش از این آغاز کرده‌ایم.
وی با اشاره به فعالیت ۲۰۸ شرکت دانش‌بنیان در آذربایجان شرقی، گفت: این شرکت‌ها باید روی پای خود بایستند و آورده مالی بالایی داشته باشند و تا زمانی که نتوانند از تولید و محصول خود به ثروت‌سازی برسند راه به جایی نخواهند برد.
اشتغال زایی حدود چهار هزار نفری شرکت های فناور و دانش بنیان در آذربایجان شرقی
رییس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی نیز گفت: از جمله اقدامات موثر دولت سیزدهم در حوزه فناوری، ایجاد معاونت فناوری و نوآوری در وزارت علوم است که یک گام بزرگ در جهت رشد مراکز علم و فناوری کشور خواهد بود.
دکتر عبدالرضا واعظی به روند رو به رشد تاسیس شرکتهای دانش بنیان اشاره کرد و افزود : هم اکنون ۲۰۸ شرکت دانش بنیان در استان فعال است که آذربایجان شرقی در این زمینه رتبه پنجم کشوری را دارد.
وی همچنین گفت: تعداد شرکتهای فناور و دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری استان به ۴۱۶ شرکت رسیده که برای سه هزار و ۹۲۶ نفر شغل ایجاد کرده است.
وی با تشریح رشد گردش مالی ، فروش مستقیم و صادرات این شرکت ها به رغم فضای کرونایی کشور افزود: با وجود مضیقه های بودجه ای، میزان حمایت مستقیم مالی از واحدهای فناور امسال با افزایش ۲۶ درصدی نسبت به سال گذشته مواجه بود.
وی توسعه مراکز رشد و نوآوری وابسته به پارک به ۲۰ مرکز را از موفقیتهای امسال پارک علم و فناوری استان بیان و خاطرنشان کرد: تلاش میکنیم همه مردم استان به خدمات پارک دسترسی داشته باشند.
رییس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی با اشاره به برنامه های سال آینده پارک، ایجاد دفتر تعاملات علم و فناوری در شانگهای چین، واگذاری اراضی به شرکتهای فناور و دانش بنیان برای تولید محصول، اجرای طرحهای ملی فرصت فناورانه و مهر فناوری، ایجاد خانه خلاق و نوآوری تبریز ، گسترش همکاریهای بین المللی با کشورهای همسایه، ایجاد دو ناحیه نوآوری در تبریز، طراحی و ساخت اولین خودروی دانش بنیان کشور و راه اندازی مرکز نوآوری هوش مصنوعی را از مهم ترین این برنامه ها برشمرد.
اعتماد به شرکتهای دانش بنیان، تنها راه نجات از دام نقدینگی است
رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان شرقی نیز معتقد است که اعتماد و اطمینان به شرکتهای دانش‌بنیان و سپردن سرمایه به این شرکت‌ها، توانایی و حرکت لازم را در آنها ایجاد خواهد کرد و تنها توسط انرژی جوانان و شرکتهای دانش بنیان است که می‌توانیم از دام نقدینگی، بیکاری، توزیع ناعادلانه و تحریم خارج شویم.
محمد فرشکاران با بیان اینکه اساس ایجاد رفاه در یک کشور به تولید آن بستگی دارد، اظهار کرد: رفاه به این معنا است که آحاد جامعه از اشتغال و سطح مناسبی از درآمد برخوردار بوده و آرامش ضمنی و گردش سرمایه به‌خوبی در جریان باشد.
وی با تاکید بر اینکه توانایی‌های بالقوه و بالفعل یک کشور مرتبط با تولید آن کشور است، افزود: تولید، توزیع عادلانه درآمد، ثروت و آرامش مردم نسبت به امرار معاش و مسائل اقتصادی موضوعات بسیار مهمی هستند که برای تحقق این موضوعات باید با خودباوری و خودکفایی وارد حوزه‌ی اقتصاد شویم.
وی همچنین خاطرنشان کرد: ما باید روی پای خود بایستیم که البته این موضوع به مفهوم قطع کلی رابطه‌ی با جهان اقتصاد نیست و تولید، نقشه‌ی راه خود را دارد و هر کسی روی بخشی از آن فعالیت می‌کند اما اینکه در هر موضوعی وابسته باشیم چنانکه مواد و علم موضوعی در اختیار ما نباشد و در تولید آن عاجز بمانیم، در این حالت عدم توسعه و عدم رشد و شکوفایی اتفاق می‌افتد.
فرشکاران یادآور شد: رهبر معظم انقلاب به این قضیه اینگونه نگاه می‌کنند که باید قائم به ذات باشیم که قائم به ذات بودن در اوایل راه چندین حسن و سختی دارد و خودکفایی و خودباوری امری ضروری است و به دانش یک جامعه بستگی دارد که بدانیم در چه فرآیندی قرار داریم و چگونه آن را مدیریت کنیم تا بهترین نتیجه را بگیریم.
وی با اشاره به تاثیر نیرو و انرژی جوانی در شرکتهای دانش‌بنیان، خاطرنشان کرد: دانش در زمینه تولید، علوم انسانی، علوم پایه و زمینه‌های دیگر حوزه‌های مختلفی دارد اما نکته اساسی این است که در تولیدات دانش بنیان، نیروی جوانی درگیر است و زمانی‌که فرد مشتاق و علاقه‌مند به ابداع و نوآوری وارد این عرصه می‌شود، علمی که در دانشگاه‌ها یاد می‌گیرد در دانش بنیان‌ها خود را نشان می‌دهد.
رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان شرقی با تاکید بر متجلی شدن علم در تولیدات دانش‌بنیان، گفت: این موضوع تنها مربوط به امسال نبوده و همگام با پیام رهبر معظم انقلاب، دانشگاه‌ها و شرکتهای دانش بنیان وارد صحنه شده‌اند اما یک حلقه‌ی مفقودی وجود دارد که این مراکز در سیستم کلان قرار نگرفته‌اند و در شعار امسال بحث اساسی این است که وقتی می‌خواهیم دانش بنیان را به‌عنوان حلقه‌ی واسط قرار دهیم، باید در مسائل تولیدی کشور از آنها استفاده کنیم و از اعتماد و اعتقاد کامل به خود اتکایی در داخل برخوردار باشیم.
وی با بیان اینکه دانش بنیان شدن صرفاً یک امر سخت افزاری نیست، متذکر شد: سرمایه‌گذاران و شرکتهای مادر تولیدی نیز باید دقت کنند که این فضا و فرصت را به شرکتهای دانش بنیان بدهند که در قطعات خاصی که نیازمند هستیم، وارد عرصه شده و تولید و بازآفرینی این عرصه را بر عهده بگیرند؛ همچنین باید دانش‌بنیان‌ها را در بحث مدیریتی نیز وارد کنیم که این بحث مسئله اصلی کشور است چراکه شاید با اصلاح رویه مدیریتی یا حذف فرآیندهای محاسباتی بتوان بهره وری را بالا برد.
وی گفت: ما تنها با افزایش تعداد شرکتهای دانش بنیان و گسترش عرصه و مقایسه با دیگر استان‌ها نمی‌توانیم به هدف اصلی برسیم و آنچه که در استان ما نمود دارد، این است که استان ما دارای ظرفیت قوی در بخش‌هایی مانند معدن و کانی است که دانش بنیان‌ها باید وارد این عرصه‌ها شده و ارزش افزوده خود را نشان دهند.
وی تاکید کرد: ما باید در بخش کشاورزی و به‌ویژه دامپروری نیز وارد شویم چراکه زمانی استان ما قطب این موضوعات بود و باید دامپروری دانش بنیان را نیز فعال کنیم که به‌ازای افزایش سطح تولید، رونق و اشتغال لازم در این چرخه نیز فعال شود.
وی با اشاره به توجه و تمرکز مسئولان استانی به تحقق شعار سال، گفت: خوشبختانه اکنون تمام تمرکز تیم مدیریتی استان و به‌ویژه استاندار آذربایجان شرقی به‌این موضوع معطوف است و ایجاد کمیته دانش بنیان نشان دهنده‌ی خواست و اراده مسوولان ارشد استانی برای تحقق شعار سال است و این هدف را دارند تا شرایط را شناسایی کرده و نسبت به سطح استان پیش برویم و باید از فضای فعلی استفاده کنیم.
فرشکاران، «تولید، دانش بنیان و اشتغال‌زایی» را برای حل مشکلات فعلی کشور امری ضروری و عمیق عنوان کرد و افزود: باید توان را به سمت تولید برده و نباید در دام نقدینگی و دلالی گرفتار شویم و تنها توسط انرژی جوانان و شرکتهای دانش بنیان است که می‌توانیم از دام نقدینگی، بیکاری، توزیع ناعادلانه و تحریم خارج شویم.
فعالیت ۲۰۸ شرکت دانش بنیان در آذربایجان شرقی
مشاور استاندار آذربایجان شرقی در حوزه فناوری، نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان هم با اشاره به رونمایی از نقشه راه حوزه دانش‌بنیان استان گفت: با بررسی نقاط ضعف و قوت استان که براساس گزارش مراکز معتبر ملی و بین‌المللی احصا شده، تلاش کردیم تا نقشه راه استان در حوزه فناوری و دانش‌بنیان را ترسیم کنیم.
عبدالرضا فلاح افزود: شرکتهای خلاق و دانش‌بنیان، بازیگران اصلی این عرصه هستند که متأسفانه هنوز به طور کامل این زنجیره شکل نگرفته و شرکت‌ها به جای اینکه در مسیر رشد و توسعه اقتصاد دانش‌بنیان قرار گیرند، تلاش می‌کنند تا سریع‌تر وارد بازار شوند.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۵۳۷ شرکت خلاق شامل ۲۰۸ شرکت دانش‌بنیان در استان فعال هستند که ۶ مرکز اعم از پارک علم و فناوری و مراکز رشد پذیرای این شرکت‌ها هستند.
فلاح اظهار داشت: مدل مفهومی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین استان در سه لایه سیاست‌های ملی، مدیریت تقاضا و مشوق‌های حمایتی تدوین شده است که نقش استان در دو لایه اخیر بیشتر و تعیین‌کننده است.
وی با بیان اینکه ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین استان به‌عنوان قرارگاه مرکزی حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان ایفای نقش خواهد کرد، افزود: هدف از تشکیل این ستاد، ایجاد هم‌افزایی و جلوگیری از موازی‌کاری دستگاه‌های مسئول، تدوین برنامه‌های توسعه، حمایت کامل از فعالان حوزه نوآوری و فناوری، پایش مستمر برنامه‌ها و در نهایت رسیدن به چشم‌انداز جایگاه دوم کشور در یک افق ۵ ساله است.
پاشنه آشیل شرکتهای دانش بنیان، مدیریت است
کارشناس، مخترع برتر کشوری و عضو یکی از شرکتهای دانش بنیان تبریز نیز با اشاره به مشکلات عدیده این شرکت‌ها در توسعه فناورانه کشور، گفت: ضعف مدیریت‌ها یکی از چالش‌ها و پاشنه آشیل اصلی شرکتهای دانش بنیان است.
جعفر آقازاده در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، بررسی و آسیب شناسی علت عدم موفقیت و چالش های پیش روی شرکت های دانش بنیان در کشور و آذربایجان شرقی را مهم و ضروری خواند و افزود: کسب و کارهای فناورانه و دانش‌بنیان به طور معمول توسط افراد فناور و پژوهشگر بنیان نهاده و اداره می‌شوند، نه مدیران متخصص و باتجربه، از این رو سهم تجربیات مدیریتی در مجموعه های دانش بنیان و فناور به مراتب از شرکتهای خصوصی کمتر است.
وی با بیان اینکه اگر دلایل شکست کسب‌وکارهای فناورانه و دانش بنیان را بررسی کنیم بیشتر این دلایل به مباحث مرتبط با مدیریت مربوط می شود نه فناوری، اظهار داشت: برای ارایه راهکار در قدم اول باید از تلف شدن زمان، انرژی سرمایه‌گذاران، مدیران و بنیان‌گذاران کسب و کارهای فناورانه و دانش بنیان جلوگیری و از خطاهای مهمی که در پیش روی آنهاست آگاه کرد و در مرحله بعد سهم تجربیات و شیوه صحیح مدیریتی در مجموعه شرکت های دانش بنیان و فناور افزایش یابد.
آقازاده ادامه داد: این شیوه مدیریت می‌تواند در قالب گسترش طیف توانای شرکای اولیه به مدیران باتجربه علاوه بر متخصصان فناوری یا در قالب استفاده از خدمات مشاوره مدیریتی و یا برون سپاری بعضی کارها به شرکتهای تخصصی مدیریتی باشد که برخی از این مشاوره ها در پارک های علم و فناوری قابل ارایه می باشد.
وی گفت: این روش افزایش تخصص مدیریتی علاوه بر کاهش ریسک و افزایش احتمال موفقیت و بقای کسب‌وکار نوپا و دانش بنیان، به مدیران فناور و دانش بنیان اجازه می‌دهد بر قابلیت‌هایی که در آن تخصص دارند تمرکز کنند و به توسعه فناوری بپردازند و جایگاه فناوری شرکت را روز به روز ارتقا دهند.
آقازاده یکی دیگر از دلایل شکست شرکتهای دانش بنیان و فناور را مربوط به مسایل سرمایه‌گذاری و منابع مالی دانست و یادآور شد: این شرکت ها فرصت مناسب برای سعی و خطا و تجربه کردن ندارند و عملا" نمی‌توانند به مرور قابلیت‌های مدیریتی خود را ارتقا دهند و همزمان شرکت را فعال نگه دارند، بنابراین در سیستمی غیرقابل جبران تصمیمات بزرگ و حساس بدون تخصص می گیرند و چرخه‌های ناموفق و شکست شرکت را باعث می شوند که این امر منجر به نابودی و ورشکستگی خواهد شد.
وی بر حمایت دولت از شرکت های دانش بنیان تاکید و اضافه کرد: دولت معمولاً وام های بلاعوض و کم بهره را به شرکت های شهرکی پرداخت می کند، در صورتی که شرکت های دانش بنیان هم انتظار دارند موانع مالی این شرکت ها هم از سر راهشان برداشته شود.
آقازاده با بیان اینکه هزینه های کمرشکن تهیه و تولید قطعات مورد نیاز در مجموعه های تولیدی دانش بنیان ها بسیار وسیع است، یادآور شد: در کنار این مشکلات، درگیری با ادارات از جمله دارایی و بیمه هم بر مشکلات افزوده است تا نتوانند در فرایند فروش و تجاری سازی و بازاریابی، مسائل را پیش ببرند.
وی ادامه داد: ایجاد یک کسب و کار نوپا و فناورانه به طور معمول تابع دو رویداد همزمان است؛ اول دستیابی به تکنولوژی یا توانایی صنعتی و دوم شناسایی فرصت در بازار و مشتریانی برای این فناوری و کسانی که این دستاورد علمی ارزشی ملموس و قابل ادراک برای آنها دارد و حاضر هستند برای دریافت آن هزینه کنند.
آقازاده اظهار داشت: افراد متخصص در شرکت های دانش بنیان و فناور با آورده دانش فنی به جایگاه تصمیم‌گیری و مدیریتی می‌رسند، از این رو یک کسب و کار موفق برای ارتقای مجموعه و پیشرفت به مجموعه های متنوع دیگری مانند انواع قابلیت‌های فناورانه و مدیریتی و آشنایی با مسائل قانونی و حقوقی و تجارت نیاز دارد.
این پژوهشگر ملی گفت: توانمندی فناورانه پیش‌نیاز و زمینه ساز اولیه کسب‌وکارهای نوپاست و از ابتدای تشکیل هسته اصلی کسب‌وکار حول این ساختار تشکیل می‌شود، اما تجربیات و توانایی مدیریتی برخلاف توانایی فنی و تخصصی در ابتدای تشکیل کسب‌وکار نقش بیشتری ندارد.
آقازاده با اشاره به اینکه مصرف کنندگان و مشتریان اولیه کسب‌وکار در بیشتر موارد در ابتدا مشخص هستند و ارزش محصول را می‌دانند، افزود: در این زمینه توانایی مدیریتی در شروع کار و مراحل اولیه رشد، به نسبت توانایی فناورانه نقش کمرنگ‌تری دارد و با گذشت زمان و با تغییراتی که در شرکت، محصولات و مشتریان ایجاد می شود، تاثیر استفاده از ساختار علمی مدیریتی پر رنگتر می‌شود.
وی تنها راه توسعه و افزایش شرکت های دانش بنیان را ایجاد بستر مناسب برای حمایت های مادی و معنوی دولتی و بخش خصوصی از این شرکت ها بیان و اضافه کرد: افزایش شتاب دهنده ها و کارگزاری های تخصصی موجب افزایش شرکت های دانش بنیان و ارتقای سطح کیفی این شرکت های خواهد شد.
آقازاده با بیان اینکه طی سال های گذشته تمامی فرایندهای تصمیم گیری در مورد ارزیابی شرکت های دانش بنیان در تهران متمرکز بوده است، گفت: این امر موجب طولانی شدن مدت ارزیابی شرکت ها و عدم تمایل شرکت ها برای دانش بنیان شدن می شود.
