«۰۱» را شاید بسیاری نشناسند و حتی ندانند که به چه معناست اما برخی دیگر یا نام آن را شنیده‌اند یا خاطراتی از آن را در ذهن دارند؛ خاطراتی از دوران سربازی؛ خاطراتی که تا سال‌ها و شاید تا پایان عمر همراه‌شان باشد.
مرکز آموزش شهدای وظیفه نیروی زمینی ارتش(نزاجا) یا همان مرکز ۰۱ نام یکی از پادگان‌های آموزش سرباز است که در تقاطع بلوار هجرت و بزرگراه بسیج در شرق تهران قرار دارد. این مرکز همواره از سوی ارتش به عنوان پرچم‌دار پادگان‌های آموزش سرباز معرفی می‌شود و فرماندهان عالی رتبه ارتش نسبت به آن توجه ویژه‌ای دارند.
خبرنگار ایسنا با حضور در این مرکز که در طول سال، به بیش از ۵ هزار سرباز تازه‌کار، آموزش مقدماتی نظامی می‌دهد، گفت‌و گوهایی با تعدادی از مسئولان این پادگان انجام داده است که در ادامه آن را می‌خوانید:
یکی از بخش‌های فعال مرکز ۰۱، دفتر مشاوره این مرکز است؛ در دفتر مشاوره به سراغ سروان روانشناس بهرام بهداد راد کارشناس روانشناسی رفتیم و از او درباره شرح وظایف این مرکز پرسیدیم.
سروان بهداد راد با بیان اینکه «مراکز مشاوره نیروهای مسلح از سال ۸۶ با هدف آگاه سازی مسئولین نسبت به اختلالات روانی کارکنان وظیفه و پایور و کمک به افرادی که دچار این مشکلات هستند، فعالیت خود را آغاز کردند»، اظهار کرد: تلاش ما بر این است که فراگیران آموزشی و کارکنان وظیفه چالشی حداقلی در زمان خدمت سربازی داشته باشند؛ ما با غربالگری‌هایی که انجام می‌دهیم افرادی که دارای مشکلات شخصی یا خانوادگی هستند یا افرادی که حین خدمت با مشکلاتی مواجه شدند را شناسایی و سعی می‌کنیم در حد و حدود اختیارات خود آن را برطرف نمائیم.
وی گفت: یکی ار مراحل پذیرش پرسنل وظیفه آموزشی در مراکز آموزش، شناسایی افرادی است که سابقه مراجعه به روانشناس و مشاور دارند؛ در روز نخست ورود سربازان آموزشی طی فراخوانی این افراد و بر اساس خود اظهاری شناسایی می‌شوند.
همچنین فرمانده‌های یگان‌ها طی روزهای نخست با سربازان تحت آموزش خود مصاحبه‌ای انجام می‌دهند و افرادی که مشکل اعصاب و روان یا مشکل خانوادگی دارند به ما معرفی می‌شوند؛ سومین مرحله‌ای که کارکنان وظیفه آموزشی مورد پایش روانی قرار می‌گیرند، اجرای دستورالعمل ستاد کل نیروهای مسلح است؛ بر اساس این دستورالعمل ما موظفیم پیش از هفته چهارم برنامه آموزشی، کارکنان وظیفه آموزشی را مورد غربالگری قرار دهیم.
بر این اساس ما وارد یگان‌ها می‌شویم و از سربازان آموزشی یک تست روانشناسی استاندارد شده بین المللی می‌گیریم و نمره‌دهی می‌کنیم و افرادی که نمره‌شان از میانگین استاندارد بالاتر باشد را برای مراجعه به مرکز مشاوره فراخوان می‌کنیم؛ پس از صحبت با آنها اگر متوجه وجود اختلالی شویم، آنها را برای انجام اقدامات درمانی به بیمارستان روانپزشکی ارجاع می‌دهیم و همچنین مراتب را یگان خدمتی مراجعه کننده اطلاع می‌دهیم.
به گفته سروان بهداد سومین مرحله غربالگری روانی سربازان آموزشی انجام آزمون وضعیت عمومی سلامت روان GHQ (General Health Questionnaire) است.
این کارشناس روانشناسی خاطر نشان کرد: علاوه بر ارجاع افراد دارای اختلال روانی یا مشکل‌دار، مکاتبه‌ای با یگان خدمتی افراد صورت می‌گیرد و اعلام می‌شود که ایشان بنا به شرایطی که دارد باید در یگانی خدمت کند که با روح و روانش مرتبط باشد؛ بر اساس دستورالعمل‌های موجود، اوضاع این افراد در طول خدمت به طور مرتب مورد بررسی قرار می‌گیرد که مشکلی برایش به وجود نیاید و اگر مشکلی پیش آمد، مداخلاتی انجام می‌شود تا این مشکلات به مشکلات حاد تبدیل نشوند.
سروان بهداد راد می‌گوید که به طور میانگین از هر ۱۰۰ نفر سرباز آموزشی که مورد غربالگری عمومی قرار می‌گیرند، ۲ الی۳ نفر برای پیگیری‌های بیشتر به مراکز مشاوره فراخوانده می‌شوند و از هر ۱۰۰ نفر فراخوانده شده نیز معمولاً یک الی دو نفر برای پیگیری بیشتر به بیمارستان روانپزشکی ارجاع داده می‌شوند.
وی عمده‌ترین مشکلات روانی سربازان حین خدمت را دوری از خانواده و دل‌تنگی آنها عنوان کرد و گفت: زمانی که فرد از یک محیط کاملا آزاد وارد یک محیط چارچوب دار می‌شود، طبیعی است که یکسری مشکل با خود به دنبال داشته باشد؛ حتی اگر فرد از یک محیط آزاد وارد یک مثلاً مدرسه شبانه روزی شود ممکن است یکسری چالش ایجاد شود و بسته به نوع محیط تربیتی شخص، ممکن است برای یک فرد آسیب بیش از حد باشند و برای فردی دیگر آسیب کمتری وحود داشته باشد یا اینکه مشکلات آن‌چنانی به دنبال نداشته باشد.
سروان بهداد راد در ادامه نظر خود را به عنوان یک روان شناس درباره دوره خدمت سربازی در شرایط فعلیاینگونه بیان میکند که «اگر شرایط و امکانات رفاهی محیط خدمتی به صورت ۱۰۰ درصد فراهم باشد، دوره سربازی می‌تواند دوره بسیار خوبی باشد.»
این کارشناس روانشناسی همچنین در پاسخ به اینکه «اجبار بودن دوران سربازی بر روان افرادی که برای این دوره مراجعه می‌کنند، چقدر تاثیرگذار است؟» با تاکید بر اینکه ما هیچ وقت نمی‌گوییم خدمت اجباری، بلکه می‌گوییم خدمت سربازی؛ گفت: خدمت سربازی قانونی است که در بسیاری از کشورهای دنیا انجام می‌شود و به آن عمل می‌کنند و کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست؛ ما نمی‌توانیم بگوییم خدمت سربازی یک اجبار است، چون یک قانون است و بالاخره باید به آن عمل شود.
وی در ادامه به ارائه پیشنهاداتی برای قابل تحمل کردن دوران سربازی پرداخت و گفت: تنها پیشنهادی که می‌دهم این است که یگان‌ها به اندازه‌ای از امکانات تقویت شوند که وقتی سربازی می‌آید همه نیازهایش از جمله نیازهای اولیه زندگی و ارتباط با خانواده تامین شود.
سروان بهداد راد در بخش پایانی صحبت‌هایش با بیان اینکه «این واقعیت وجود دارد که نسل تغییر کرده است و جوان‌های الان همان جوان‌های ۲۰ یا ۳۰ سال پیش نیستند»، اظهار کرد: امروز سبک تربیتی خانواده‌ها تغییر کرده و با چالش‌های جدیدی مواجه هستیم که در گذشته وجود نداشت. شرایط الان مانند شرایط قبل نیست و نباید این انتظار را داشت که افرادی که الان می‌آیند که خدمت کنند، مثل جوان‌های ۱۰ سال، ۲۰ سال یا ۳۰ سال پیش باشند؛ جوانان امروز نوع برخورد متفاوت‌تری را نسبت به جوانان گذشته می‌خواهند و این نیازمند اطلاع‌رسانی است و ما سعی می‌کنیم دوره‌هایی در این زمینه برگزار کنیم تا نفراتی که در پادگان‌های آموزشی مسئول هستند به گونه‌ای برخورد کنند که متناسب با نسل حال حاضر باشند.
در ادامه حضور در پادگان آموزشی ۰۱ نیروی زمینی ارتش، به دفتر ستوان‌یکم پیاده محسن جوکار فرمانده یکی از گروهان‌های آموزشی این مرکز رفتیم تا از آنچه که در یک دوره آموزشی می‌گذرد، از او بپرسیم. در پادگان‌های آموزش سرباز، فرماندهان گروهان‌ها، مسئولیت آموزش سربازان گروهان تحت فرماندهی خود را بر عهده دارند.
ستوان جوکار با تاکید بر اینکه آموزش انضباط ظاهری از نخستین آموزش‌های نظامی است، گفت: بر همین اساس اولین چیزی که به سربازان آموزشی یاد می‌دهیم، طرز لباس پوشیدن است چون هنگامی که سربازان آموزشی برای نخستین مرتبه وارد پادگان می‌شوند طرز لباس پوشیدن نظامی را بلد نیستند. بعد از آموزش‌های اولیه، رزم مقدماتی و آموزش نظامی‌گری مهمترین سرفصل‌هایی هستند که در دوران آموزشی پیگیری می‌شوند. پس از تکمیل آموزش‌های نظامی سربازان آموزشی حضور اردویی ۶ الی ۷ روزه را در یک اردوگاه نظامی روزه را تجربه می‌کنند؛ در این اردو نیز سرفصل‌هایی از زندگی در شرایط سخت و همچنین تیراندازی به صورت عملی به سربازان آموزش داده می‌شود و پس از آن نیز سربازان به محل یگان‌های خدمتی خود اعزام می‌شوند تا به عنوان سرباز آموزش‌دیده، دوران خدمت خود را سپری کنند.
وی همچنین درباره تاثیر دوران آموزشی بر سربازان اظهار کرد: سربازان بعد از پایان دوره آموزشی علاوه بر اینکه با رزم مقدماتی آشنا شده‌اند، یاد می‌گیرند که چطور در زندگی شخصی‌شان در آینده نهایت استفاده را از زمان ببرند؛ اگر بچه ها بتوانند این زود بیدار شدنی که در دوران سربازی تجربه کرده‌اند را بعد از اتمام دوره خدمت حفظ کنند، خیلی می‌تواند در زندگی‌شان تاثیر بگذارد. همچنین اگر انضباط ظاهری را که در این مدت ملزم به رعایت آن بودند، در ادامه زندگی خود مورد توجه قرار دهند، و به موقع سر قرارهای خود حاضر شوند، بسیاری از مشکلات‌شان در طول دوره زندگی شخصی حل می‌شود.
این فرمانده گروهان در ادامه به شرایط امروز دوران آموزشی اشاره کرد و با بیان اینکه «شرایط آموزش سربازان مانند گذشته دیگر آن‌چنان دشوار نیست و همه سربازان نیز با آمادگی به این دوره می‌آیند»، خاطر نشان کرد: از میان سربازانی که تا کنون مسئولیت آموزش آنها را بر عهده داشته‌ام، در بسیاری اشتیاق برای دوران سربازی وجود دارد؛ این سربازان بعد از گذشت چند روز نخست در پادگان آموزشی، به زود بیدار شدن، رعایت انضباط شخصی و ظاهری و آموزش‌ها علاقه‌مندی نشان می‌دهند. حتی بعضاً پیش می‌آید که خود آنها به من می‌گویند «جناب سروان این یک هفته‌ای که ما آمده‌ایم، زندگی‌مان خیلی تغییر کرده است؛ به موقع بیدار می‌شوم و به بسیاری از کارهایم می‌رسم».
ستوان جوکار در توصیه‌ای به افرادی که دوران آموزشی وظیفه عمومی را به پایان رسانده‌اند نیز گفت: ان‌شاءالله بعد از مدت آموزشی سعی کنند نکات مثبت نظامی‌گری را که فرا گرفته‌اند، حفظ کنند؛ نکاتی مثل صبح زود بیدار شدن، انجام به موقع کارها و اقامه نماز اول وقت و جماعت. سربازانی هستند که به گفته خودشان پیش از سرباز شدن اصلاً نماز جماعت نخوانده بودند و در دوران آموزشی به این فریضه علاقه‌مند شدند.
وی در ادامه به عنوان فرمانده یک گروهان آموزشی که مسئولیت آموزش تعدادی سرباز را بر عهده دارد و به طور مستقیم با این افراد در ارتباط است در پیشنهادی از مسئولان و تصمیم‌گیران درباره موضوع سربازی درخواستی مطرح کرد و گفت: من فقط از آنها می‌خواهم در صورت امکان شرایطی برای بچه‌ها فراهم کنند تا هم آموزش‌هایی که به سربازان ارائه می‌شود، پیشرفته‌تر شود و هم امکانات رفاهی سربازان افزایش یابد.
این فرمانده گروهان آموزشی همچنین در بیان نظر خود درباره دوره سربازی اجباری اظهار کرد: درباره عنوان «اجباری» باید بگویم که ما دیگر چاره‌ای نداریم و باید بتوانیم از مرزهای‌مان دفاع کنیم و هر فرد باید خودش در این زمینه احساس مسئولیت کند که به عنوان یک ایرانی به مدت حداقل دو سال باید بتوانم از کشورم دفاع کنم. من به عنوان یک نظامی پذیرفته‌ام که سی سال از وطنم دفاع و مراقبت کنم و اگر نیاز باشد بعد از ۳۰ سال نیز حاضر به انجام وظیفه هستم؛ یعنی در ۵۰ سالگی نیز آماده هستم تا در صورت نیاز اسلحه به دست بگیرم و از کشورم محافظت کنم. به نظر من همه ایرانی‌ها باید از خاک کشورمان محافظت کنیم بر همین اساس نیز نمی‌شود عنوان «اجباری» را درباره سربازی به‌کار برد.
در مرکز آموزش ۰۱ مانند همه پادگان‌ها و مراکز نظامی مجموعه‌ای به نام عقیدتی سیاسی وجود دارد که مستقیماً با کارکنان و افراد مستقر در این پادگان‌ها در ارتباط است؛ برای اطلاع از علت وجود این مجموعه در مرکز آموزش شهدای وظیفه نیروی زمینی ارتش- ۰۱ با حجت‌الاسلام والمسلمین هادی طالب زاده رئیس عقیدتی سیاسی نیز گفت‌و گویی انجام دادیم.
حجت‌الاسلام طالب زاده در ابتدا در پاسخ به این پرسش که «عقیدتی سیاسی در پادگان آموزشی سربازی به دنبال تحقق کدام اهداف است؟» گفت: اهداف عقیدتی سیاسی و فعالیت‌های عقیدتی سیاسی برمی‌گردد به ماموریت مهمی که انقلاب اسلامی و در کل بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی و مقام معظم رهبری بر عهده این نهاد گذاشته است. سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران با تصویب طرح‌های فرهنگی مختلف اهدافی از جمله خوش‌بین کردن جوانان به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و ارتش مقتدر و همچنین امیدوار کردن به نظام و آینده در قالب طرح‌های فرهنگی مصباح به تصویب رسانده است.
وی افزود: بر اساس ابلاغیه سازمان عقیدتی سیاسی ارتش، در عقیدتی سیاسی مرکز ۰۱، ۱۶ طرح فرهنگی در قالب طرح‌های مصباح ۱ که مختص سربازان آموزشی و سربازان حین خدمت است، اجرا می‌شود؛ مصباح ۱ دارای ۱۲ برنامه کلی و بیش از ۵۶ ریز برنامه است که برگزاری جشن استقبال از سربازان جدیدالورود نخستین بخش آن و برگزاری مراسم بدرقه سربازان آخرین بخش این برنامه‌ها است؛ طی یک یا دو ماهی که سربازان آموزشی در این مرکز هستند یکسری فعالیت‌ها در قالب برنامه‌های عقیدتی سیاسی انجام می‌دهند؛ برگزاری محافل انس با قرآن و انس با شهدا، تشکیل حلقه‌های معرفت و محبت، برپایی نشست‌های صمیمی توسط روحانیون عزیز اعزامی از حوزه علمیه قم و روحانیون مشغول در سازمان عقیدتی سیاسی، پاسخگویی به سوالات و شبهات دانشجویان، برگزاری مراسم های مختلف ملی و مذهبی از جمله فعالیت‌هایی است که عقیدتی سیاسی موظف به انجام آنها است.
رئیس عقیدتی سیاسی مرکز آموزش ۰۱ شنیدن مشکلات سربازان و منعکس کردن آن به سلسله مراتب را از جمله دیگر وظایف این مجموعه عنوان و خاطر نشان کرد: روحانیون مشغول در دفتر عقیدتی سیاسی موظف هستند روزانه حداقل با ۱۰ نفر از سربازان مصاحبه کنند و اگر احیاناً مشکلاتی داشتند، مشکلات‌شان را برطرف نمایند و در صورت لزوم شرح موضوع را به سلسله مراتب و مسئولان منعکس کنند. برگزاری نمازهای جماعت در سه نوبت صبح و ظهر و عصر و مغرب و عشاء، ارتباط موثر و برگزاری کلاس‌های آموزشی و عقیدتی سیاسی، کلاس‌های احکام، عقاید و اخلاق از دیگر وظایف دفتر عقیدتی سیاسی است.
به گفته حجت‌الاسلام طالب‌زاده در نظرسنجی‌هایی که از فعالیت‌های عقیدتی سیاسی در مرکز ۰۱ انجام شده است، سربازان اعلام کرده‌اند که با حضور کلاس‌های عقیدتی سیاسی مباحث بسیاری را آموخته‌اند.
وی همچنین درباره معیار انتخاب روحانیون برای حضور در پادگان آموزشی ۰۱ جهت برگزاری دوره‌های عقیدتی سیاسی برای سربازان آموزشی گفت: این اساتید معمولاً از روحانیون معظم حوزه علمیه قم هستند که توسط سازمان عقیدتی سیاسی ارتش دعوت می‌شوند؛ ما درخواست خود را به سلسله مراتب سازمان عقیدتی سیاسی ارائه می‌کنیم و آنها روحانیونی از حوزه علمیه قم دعوت می‌کنند؛ این روحانیون نیز با حضور در پادگان طبق برنامه اقدام به برگزاری کلاس‌های مختلف می‌کنند.
رئیس عقیدتی سیاسی مرکز آموزش ۰۱ با بیان اینکه «عقیدتی سیاسی تشکیلاتی است که به فرموده امام راحل باید دل‌ها را به سوی خدا نزدیک، هدایت و رهنمود کند»، تاکید کرد: تمام سعی و تلاش ما بر این است که بتوانیم به این هدف مهم و مقدس نایل شویم. عقیدتی سیاسی یکی از ارگان‌هایی است که به اعتقاد همه، کارکنان پایور و وظیفه به آن اعتماد دارند و هر زمان که مشکلاتی داشته باشند، پناهگاه‌شان عقیدتی سیاسی است.
حجت‌الاسلام طالب‌زاده در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به حضور سربازان تحصیل‌کرده و نخبگان در دوره‌های مختلف آموزشی مرکز ۰۱ اظهار کرد: با توجه به اینکه این مرکز با سایر مراکز آموزشی فرق دارد و به نوعی استثنا است، مخاطبانش نیز استثنا هستند؛ دانشجویان و سربازانی که محل اعزام به خدمت آنها اینجاست، اکثراً یا نخبه هستند یا اینکه تحصیلات عالیه دارند. کلاس‌هایی که برای این افراد تشکیل می‌شود نیز نسبت به کلاس‌های سایر مراکز، مدرن‌تر است. البته این دو سالی که درگیر بیماری کرونا بودیم این کلاس‌های مدرن تا حدودی مشهود نبود، ولی ما کلاس‌های هوشمند داریم؛ کلاس‌هایی که در آن استاد با تخت وایت برد یا تخته سیاه دیگر کاری ندارد بلکه مطالب مورد نظر خود را از طریق پاورپوینت ارائه می دهند و از تخته‌های هوشمند و به روز استفاده می‌کنند.
وی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره سربازی اجباری با تاکید بر اینکه در این زمینه چون مسئولان تصمیم‌گیری می‌کنند، آنها بهتر می‌توانند در این باره پاسخ دهند، گفت: من می‌گویم سربازی باید هدفمند باشد به این صورت که وقت سرباز تلف نشود و در این دو سال مهارت‌هایی را فرا بگیرد و اگر هم مهارتی دارد، به سایرین آموزش دهد.
رئیس عقیدتی سیاسی مرکز آموزش ۰۱ درباره طرح انتقاداتی مبنی بر اینکه در شیوه فعلی سربازی، از سرباز به عنوان نیروی کار ارزان قیمت استفاده می‌شود نیز اظهار کرد: همانطور که گفتم، وقتی سربازی هدفمند و هوشمند شود، حقوق و جایگاه سربازان بالا می‌رود. سرباز همواره در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران مورد تکریم قرار می‌گیرد و چنانچه سربازی مورد توهین قرار بگیرد، حتماً مسئولان مربوطه برخورد می‌کنند؛ این‌ها یکسری امتیازاتی است که برای سرباز در نظام جمهوری مقدس جمهوری اسلامی ایران لحاظ شده است. مقام معظم رهبری بارها تاکید کرده‌اند که سرباز باید مورد تکریم قرار بگیرد چراکه اگر سرباز تکریم نشود و مورد احترام قرار نگیرد، جایگاه نیروهای مسلح تضعیف می‌شود زیرا سرباز تقویت کننده نیروهای مسلح است.
سرهنگ مجید مشایخی فرمانده مرکز آموزش شهدای وظیفه نیروی زمینی ارتش ۰۱ آخرین فردی بود که در مرکز ۰۱ به دفترش رفتیم و با او به گفت‌وگو نشستیم؛ گفت‌وگویی که با معرفی مرکز ۰۱ و بیان ویژگی‌های آن آغاز می‌شود و با پرسش‌هایی صریح درباره چرایی «اجباری» بودن دوران سربازی و نظر این فرمانده درباره انتقادات موجود به سربازی اجباری ادامه می‌یابد و با بررسی علت تمایل نیروهای مسلح به پایان می‌رسد که در ادامه متن کامل آن را می‌خوانید:
*مرکز آموزش ۰۱ همواره در نیروهای مسلح به ویژه ارتش به عنوان یک پادگان نمونه آموزش وظیفه شناخته می‌شود؛ لطفاً این پادگان را معرفی کنید و درباره وجه تمایز مرکز آموزشی ۰۱ با سایر مراکز آموزش وظیفه توضیح دهید.
- مرکز آموزشی ۰۱ یکی از با سابقه‌ترین و قدیمی‌ترین مراکز آموزشی کل نیروهای مسلح است و از سال ۱۳۳۶ که این مرکز شروع به کار کرد تا پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و امروز مدیریت آموزشی خود را ادامه داده است و بسیار هم اثر گذار بوده است.
یک مجموعه به دلیل نوع انسان‌هایی که در آن رفت و آمد می‌کنند، ارزش پیدا میکند. مثلاً دانشگاه‌های معتبر جهان یا برخی مجموعه‌های موجود در کشورمان به خاطر آجر، آسفالت و یا ساختمان‌های‌شان به اعتبار نرسیده‌اند، بلکه این اعتبار را به خاطر افرادی که در در آنجا تردد دارند، کسب کرده‌اند؛ در مرکز ۰۱ نیز افراد نخبه‌ای تردد داشتند؛ نخبه های نظامی و علمی کشورمان یا به خاطر خدمت در نیروهای مسلح در این مرکز آموزش دیده‌اند یا اینکه دوران خدمت سربازی‌شان را در این مرکز سپری کرده‌اند و جایگاهی که مرکز ۰۱ امروز پیدا کرده، به دلیل حضور این افراد است.
امروز کمتر کسی است که اسم مرکز ۰۱ ارتش را نشنیده باشد و با این مرکز آشنا نباشد؛ امروز همه مردم کشور می‌دانند که مرکز آموزش ۰۱ مجموعه‌ای است که قشر تحصیل‌کرده و ویژه کشور می‌آیند و دوره خدمت‌شان را در اینجا طی میکند. این مرکز در دوران دفاع مقدس نیز نقش بسیار ارزنده‌ای ایفا کرد. افسر وظیفه‌هایی که به جبهه‌ها رفتند و تا رده‌های بالاتر از فرمانده گروهان فعالیت کردند، کسانی بودند که آموزش رزم مقدماتی را در مرکز ۰۱ طی کرده بودند.
ما ۳۹ هزار شهید وظیفه در دوران دفاع مقدس داریم که از این تعداد ۹ هزار شهید در نیروی زمینی خدمت کردند و شهید شدند که تعداد زیادی از آنها در این مرکز آموزش دیدند. همچنین تعداد بسیاری از جانبازان و برخی از مدیران امروز دوران آموزش وظیفه عمومی را در مرکز ۰۱ طی کرده‌اند؛ برخی از نمایندگان مجلس و فرمانداران کشور نیز در این مرکز آموزش دیده‌اند. اگر امروز در میان سربازان حاضر در مرکز ۰۱ بروید و بپرسید آیا کسی هست که پدرش در اینجا خدمت سربازی را سپری کرده باشد، تعداد زیادی دست‌های‌شان را بالا می‌برند حتی سربازانی داریم که پدربزرگ‌های‌شان نیز در این مرکز حضور داشته‌اند؛ این‌ها حاکی از قدمت تاریخ این مرکز آموزشی است.
یکی از افتخارات مرکز ۰۱ میزبانی از نخبگان علمی کشور است؛ در نیروهای مسلح تنها دو مجموعه میزبان نخبگانی هستند که از سوی بنیاد ملی نخبگان معرفی می‌شود؛ یکی مرکز آموزش شهدای وظیفه نیروی زمینی ارتش(۰۱) و دیگری آموزشگاه شهید مدرس نیروی زمینی سپاه در جاده کرج؛ قبلاً فقط مرکز آموزشی ۰۱ میزبان نخبگان بود و بعدها این ماموریت به سپاه نیز محول شد. در سال ۱۴۰۰ نزدیک بیش از ۳ هزار نفر از نخبگان کشوری دوران آموزش سربازی را در اینجا سپری کردند.
*چرا مرکز ۰۱ تنها نخبگان و افراد دارای تحصیلات دانشگاهی لیسانس به بالاتر را پذیرش می کند؟
- یکی از اقداماتی که در ارتش صورت گرفته این است که تعیین شده کدام مراکز آموزشی میزبان کدام مقاطع تحصیلی هستند؛ این اقدام نیز در راستای بسط عدالت و متناسب سازی آموزش انجام شده است. آموزش‌هایی که به سرباز دارای مدرک کارشناسی ارائه می‌شود، با آموزش‌هایی که به سربازان دارای مدرک دیپلم یا پائین‌تر ارائه می‌شود، متفاوت است. نمی‌توانیم این‌ها را کنار هم بگذاریم و بگوییم با هم آموزش ببینند؛ این تفکیک نیز به دلایل متعددی از جمله تفاوت در سرفصل‌های آموزشی و اختلاف سنی انجام می‌شود.
البته به دلیل شیوع کرونا و وضعیت ویژه‌ای که در این زمینه ایجاد شده است، در راستای کاهش ترددها در سطح کشور حتی مراکز آموزشی موقت نیز در برخی لشکرها و تیپ‌های نیروی زمینی ایجاد شده است؛ در همین زمینه در مرکز ۰۱ نیز ناچار شدیم در چند دوره اخیر میزبان سربازان دارای مدرک پایین‌تر از کارشناسی باشیم. در دوره‌های اخیر افراد تحصیل‌کرده و دارای مدرک دانشگاهی در یک گردان و کسانی که تحصیلات‌شان فوق دیپلم یا دیپلم و زیر دیپلم بود و یا حتی بی سواد بودند را در گردان‌های دیگر سازماندهی می‌کردیم.
*یکی از تفاوت‌های موجود میان مرکز آموزش ۰۱ با سایر مراکز آموزش سرباز، آموزش تخصصی‌تر و کارگاهی رزم مقدماتی در این مرکز است؛ علت این تمایز چیست؟
- سرلشکر موسوی فرمانده محترم کل ارتش در اردیبهشت ماه سال گذشته به صورت غیرمترقبه به این پادگان تشریف آوردند؛ در جلسه‌ای که در آن روز تشکیل شد، ایشان فرمودند از بیش از ۱۰ سال پیش و از زمانی که جانشین ارتش بودند، این ایده را داشتند که سبک آموزش در مراکز آموزشی ارتش تغییر کند اما این کار به دلایل متعدد تا کنون انجام نشده است. ایده فرمانده ارتش این بود که آموزش‌های رزم مقدماتی باید به سمت خود خوان برود؛ یعنی اگر سربازی آموزشی را از قبل می‌دانسته یا با مطالعه به دست آورده است، لزومی ندارد سر کلاس مربوطه حضور پیدا کند و می‌تواند زودتر دوره آموزشی خود را طی کند.
برای حدود ۶۰ سال تغییری در شیوه آموزش نداشتیم اما نظر فرمانده کل ارتش بر این بود که تغییرات در شیوه آموزش رزم مقدماتی انجام شود. پس از برگزاری جلسات متعدد با فرماندهی نیروی زمینی و معاونت آموزش ارتش و تشکیل کارگروه‌های متعدد در مرکز ۰۱ با حضور فرماندهان گروهان‌ها و گردان‌ها، شیوه‌ی آموزش کارگاهی مورد تصویب قرار گرفت. آموزش با روش جدید به صورت آزمایشی در چند دوره برگزار شد و در پایان هر دوره نیز اصلاحیه‌های مربوطه اعمال می‌شد تا اینکه در نهایت به یک قالب نهایی رسیدیم.
پس از اجرای طرح جدید آموزشی در مرکز ۰۱، آموزش ارتش آزمونی عملی و کتبی از سربازان نیروهای مختلف ارتش گرفت که با اختلاف زیاد سربازان آموزش دیده در مرکز ۰۱ به دلیل سپری کردن دوره به صورت سبک کارگاهی نمرات بالایی اخذ کردند.
*لطفاً درباره جرئیات شیوه‌ی آموزش کارگاهی توضیح دهید.
- در سبک جدید در طول دوران آموزش ۲۰ کارگاه تخصصی برگزار می‌شود که در آن موضوعات رزم مقدماتی شامل حفاظت انفرادی(جنگ نوین)، استتار، فریب و اختفا(آفا)، ماموریت‌های انفرادی، مخابرات، شناسایی عوارض زمین، تخمین مسافت، نشان دادن نقاط، آشنایی با قطب‌نما، حرکات در رزم، استفاده از زمین برای دیده‌بانی و تیراندازی، سنگر و سرپناه، پدافند غیر عامل، گشتی، کمین، نقشه‌خوانی و جنگ افزار شناسی(آشنایی با تنفگ و تیربار ژ-۳، تنفگ کلاشینکف، موشک انداز آرپی‌جی-۷، انواع نارنجک‌های دستی و تفنگی، و مین و انواع تله‌های انفجاری در قالب برگزاری کارگاه از سوی فرماندهان گروهان‌ها به صورت عملی و با استفاده از سلاح و تجهیزات واقعی به سربازان آموزش داده می‌شود. در کنار این کارگاه‌ها برای سربازان دوره‌های نظام جمع نیز برگزار می‌شود که طی آن سربازان حرکات نظامی،آداب نظامی و فرهنگ سازمانی ارتش را فرا می‌گیرند. پس از هر کارگاه نیز یک آزمون برگزار می‌شود و افراد برای اتمام دوره آموزشی خود باید از تمامی کارگاه‌ها نمره قبولی گرفته باشند. در مجموع می‌توان گفت در سبک جدید، سرباز با میل خود در کلاس حاضر می‌شود و به همین دلیل نیز بی توجهی نمی‌کند و بی انگیزه نیست.
*اشاره کردید که شخصیت‌های مختلفی که امروز صاحب سمت و مسئولیت‌هایی هستند، در این مرکز دوران آموزشی خود را طی کرده‌اند. یکی از اصلاحاتی که طی سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است «آقازاده» است که به فرزندان مسئولان گفته می‌شود آن هم به این دلیل که برخی از این فرزندان برای خود حقوقی قائل هستند که جامعه آن را بی عدالتی تلقی میکند؛ جسته و گریخته در شبکه‌های اجتماعی اخباری مبنی بر حضور این آقازاده‌ها در مرکز ۰۱ برای گذراندن دوران آموزشی مطرح می‌شود؛ نحوه برخورد شما با این افراد به چه صورت است؟
- از نظر من همه افرادی که به اینجا می‌آیند فارغ از اصطلاحی که رایج شده، واقعاً آقازاده هستند و ما در خدمت‌شان هستیم. اتفاقاً اینکه گفته می‌شود سربازی اختیاری شود و ما مخالفت می‌کنیم به این دلیل است که ما می‌خواهیم که سربازی آقازادگی نشود. خدمت سربازی برای این است که آقازاده به معنایی که وجود دارد و شما به آن اشاره کردید، وجود نداشته باشد. خدمت سربازی باید برای همه باشد تا آن لفظی که شما اشاره کردید ایجاد نشود؛ اگر سربازی اختیاری شود بحث آقازادگی زیاد می‌شود.
از فرزندان مسوولان کشوری خیلی‌ها در این پادگان حضور داشتند؛ مثلا فرزندان روسای سه قوه در دوره‌های مختلف از سربازان ما بوده‌اند که ما با آنها مانند سایرین رفتار کرده‌ایم
*آیا درخواستی برای توجه بیشر به این افراد نیز مطرح شده است؟
- خب ممکن است خیلی‌ها با من تماس بگیرند و من نیز پاسخ دهم ولی اینکه سفارش خاصی به این صورت باشد، نه این اینگونه نبود. عمدتاً یکی از مسائلی که درباره فرزندان مسئولان مطرح می‌شود، مسائل امنیتی است. بسیاری از فرزندان روسای قوا خیلی عادی در این مرکز خدمت کردند و ما نیز تلاش کردیم عدالت در این جا نیز برقرار شود. درباره سربازانی که خود صاحب منصب هستند نیز به موقعیت مدیریتی آن ها توجه می‌شود و سعی می کنیم فضا را جوری فراهم کنیم که به کار آن ها لطمه‌ای وارد نشود.
*یکی از موضوعاتی که در جامعه درباره دوران سربازی مطرح می‌شود، این است که هدف اصلی این دوره خرد کردن و شکستن غرور جوان است؛ نظر شما در این باره چیست؟
- خرد کردن غرور جوان صحیح نیست بلکه اتفاقی که در دوران سربازی می‌افتد «ریختن زنگار» است. ما به دنبال این هستیم جوانان مرد هستند، مردتر شوند و تاب آوری‌شان در سختی‌ها بالا برود چراکه رزم دوران سختی است؛ رزم، فرمان‌بری و فرماندهی کار سختی است و ما سعی می‌کنیم مرکزمان مرکز رزمنده پروری شود.
ما دنبال خرد کردن غرور افراد نیستیم بلکه به دنبال رزمنده پروری هستیم. در دوران سربازی اهانت به سرباز ۱۰۰ درصد ممنوع است. اهانت با تحکم فرق میکند؛ اهانت اشکال دارد و هیچ‌کس حق ندارد اهانت کند و اگر شنیده شود و دیده شود شدید با آن برخورد می‌شود اما فرمان نظامی با تحکم است. نمی‌شود با خواهش و تمنا با سلاح و مهمات کار کرد. امنیت، نظامی‌گری، اسلحه، مهمات، امنیت، دشمن، فرمانده و فرمانبر اصطلاحاتی هستند که نیروهای مسلح همه کشورها با آن سر و کار دارند.
*تعریف جنابعالی به عنوان فرمانده یک مرکز آموزش از «سرباز» چیست؟ در دوران«سربازی» چه بر یک جوان می‌گذرد؟
- سرباز افراد ذکور مملکت هستند که در یک مدت معلوم مثلاً دو سال باید لباس رزم به تن کنند، آموزش‌های لازم را فرا بگیرند و به کشور خدمت کنند. این تعریفی است که در در فصل اول آئین نامه انضباطی کل نیروهای مسلح آمده است. در معنا، سرباز یک لفظ مقدس است و هر فردی دوست دارد لباس سرباز را داشته باشد؛ یک مهندس می‌گوید من سرباز این کشور هستم در لباس مثلاً سازندگی راه، یعنی خود را سرباز می‌داند، روحانیون می‌گویند من سرباز امام زمان(عج) در بحث‌های اعتقاد هستم و پزشکان هم خود را مدافع سلامت کشور و یک سرباز می‌دانند.
من نیز به عنوان فرمانده پادگان می‌گویم به لباس سربازی که بر تن دارم، افتخار می‌کنم. این معنای عام است و به نظر من کسانی که به سرباز و این لفظ تقدس دادند، شهدای ما و کسانی هستند که در جبهه‌ها مقابل دشمن و استکبار ایستادگی کردند و نگذاشتند یک قیراط از خاک این مملکت جدا شود؛ آنها به این لقب ارزش دادند. آنهایی که همین لباس رزم را بر تن کردند و در خاک و خون غلتیدند؛ زمانی که این افراد در قالب ارتش، بسیج، سپاه یا جهاد لباس سربازی بر تن کردند ، لفظ سرباز ارزش پیدا کرد؛ البته سرباز از قدیم‌الایام ارزش داشت چنان که در صدر اسلام نیز لباس رزم بر تن می‌کردند و به جنگ دشمنان اسلام می‌رفتند.
ارتش شهدای بسیاری دارد که سرباز بودند؛ شهید شاخص ارتش که مرحوم فیروزآبادی(رئیس پیشین ستاد کل نیروهای مسلح) او را سیدالشهدای نیروهای مسلح نامید، شهید سپهبد امیر صیاد شیرازی است که همواره خود را یک سرباز می‌دانست؛ ایشان همواره در پایان نامه‌هایی امضا می‌کردند، عبارت «سرباز کوچک اسلام سرتیب علی صیاد شیرازی»را می‌نوشتند. سپهبد شهید قاسم سلیمانی بزرگ‌مردی که افتخار نیروهای مسلح و کشور است نیز خود را سرباز می‌دانست و در وصیت‌نامه خود نیز گفته است که « اگر من شهید شدم، روی سنگ قبر من بنویسید «سرباز»».
*جایگاه سرباز در دین و آئین ما پذیرفته شده است و در فرهنگ حماسی ما نیز جایگاه والایی دارد و همواره مورد احترام آحاد مردم قرار داشته و دارد؛ موضوعی که چندین سال است نقل برخی محافل است اختلاف نظر درباره «سربازی اجباری» به شیوه‌ای است که وجود دارد؛ مدتی پیش تعدادی از نمایندگان مجلس به دنبال آن بودند که «اجبار» را از دوران وظیفه عمومی بردارند؛ نظر شما درباره عبارت «سربازی اجباری» چیست؟
- این یک چیز بدیهی و روشنی است؛ من از شما سوال می‌پرسم آیا واقعاً می‌شود سربازی را حذف کرد؟ آیا می‌شود مرزهای‌مان را رها کنیم؟ آیا می‌توانیم سر چهارراه‌های‌مان سرباز نگذاریم که خودروها را راهنمایی کند؟ آیا می‌توانیم کلانتری‌ها را جمع کنیم؟ آیا می‌توانیم دریای‌مان را رها کنیم؟ می‌توانیم؟ نه نمی‌توانیم! چراکه بالای ۷۰ درصد افراد در این مجموعه‌ها، سربازهای وظیفه هستند و این مراکز با سربازهای وظیفه می‌چرخند.
هر کسی باید برای امنیت کشورش بیاید و در این جا خدمت کند. چون همه می‌آیند و گام بر می‌داریم، پس مشکلی نیست. اگر ما الزام را از سربازی برداریم و آن را گزینشی کنیم، بی عدالتی در جامعه ایجاد می‌شود.
*منظور شما از گزینش چیست؟ یکی از انتقادات مخالفان سربازی اجباری این است که در مجموعه نیروهای مسلح از سربازان به عنوان «نیروی کار ارزان قیمت» استفاده می‌شود و به همین خاطر است که این مجموعه مخالف برداشته شدن اجبار سربازی است. صحبت شما صحیح است و ما نیاز به تامین امنیت داریم، نیاز به نظم و برقراری انضباط داریم و می‌طلبد که نیروی انسانی بیشتری استفاده شود و هرچقدر این نیرو بیشتر باشد، امنیت بیشتری برقرار می‌شود و نظم بیشتری حاکم می‌شود اما سوال منتقدان این است که چرا باید از نیروی کار ارزان قیمت و آن هم به صورت اجبار استفاده شود؟ لطفاً در این زمینه نیز نظرتان را بگویید.
- نماینده‌های محترم مجلس پاسخ بدهند که چرا باید از نیروی ارزان استفاده شود؟ پاسخ این چرا را آنها باید بدهند.
*شما موافق این موضوع هستید که خدماتی که نیروهای مسلح از سربازان دریافت می‌کنند، ارزان است؟
- نمی‌شود اسم آن را ارزان گذاشت چراکه این چیزی است که برای همه وجود دارد. کلیه عناصر ذکور کشور به سربازی فراخوانده می‌شوند و همه اقشار اعم از غنی، تحصیل کرده بدون استثنا همه باید این دوره را طی کنند.
اما به نظرم باید حقوق سربازی افزایش پیدا کند؛ با این موافقم ما سربازانی داریم که درگیر مشکل مالی و فقر هستند؛ بله من موافق هستم که حقوق افزایش یابد؛ من ۱۰۰ درصد با این موضوع موافقم. اخیراً حقوق سربازان افزایش چند برابری داشت، این افزایش چطور انجام شد؟ نماینده‌های مجلس تصویب کردند چون آنها می‌توانند حقوق‌ها را افزایش دهند. از مجلس تشکر می‌کنم که این مسئله را پیگیری کردند؛ این هم از ناحیه خود ستادکل نیروهای مسلح بود و ستاد کل برنامه‌هایی ترتیب داد و با ریاست مجلس آقای قالیباف نشستیم و از سمت ستاد کل مطرح شد که حقوق سربازان کم است، پس از جلسه نمایندگان مجلس بودجه اختصاص دادند و ما هم پرداخت کردیم.
الان هم اگر بودجه اختصاص بدهند ما پرداخت می‌کنیم؛ اشکالی ندارد و این اصلاً ربطی به نیروهای مسلح ندارد، بلکه صفر تا صد این مسئله با خود نمایندگان مجلس است؛ باید به آن دسته از نمایندگانی که می‌گویند خدمت سربازی حذف شود، گفت که اول حقوق سرباز را درست کنند. چرا این‌ها را مطرح نمی‌کنند؟ بودجه اختصاص دهند و اگر بودجه اختصاص داده شود، ما که نمی‌توانیم پرداخت نکنیم.
*در بحث اجبار سربازی هم نمایندگان مجلس کارهای انجام دادند و گویا از سمت نیروهای مسلح نیز رایزنی‌های صورت گرفته است، اما در نهایت نمایندگان مجلس منصرف شدند.
- تعدادی از نمایندگان بزرگوار به دنبال انگیزه‌های سیاسی و کسب محبوبیت بودند؛ حتی در دوران انتخابات ریاست جمهوری نیز این موضوع مطرح شد. بعضی از افراد و احزاب در حال سوء استفاده سیاسی از این مسئله و به دنبال جلب آرا به سمت خود بودند که تذکر داده شد در این بازی وارد نشوند. حضرت آقا نیز در این باره فرمایشی کردند و گفتند که بحث سرباز یک مسئله صددرصد تخصصی است و به این سادگی نمی شود در مورد آن صحبت کرد.
در اوایل پیروزی انقلاب در ارتش دو دستگی ایجاد و پادگان‌ها خالی شد و نتیجه آن اقدام نیز این بود که صدام طمع و به کشور ما حمله کرد و تا زمانی که ما خودمان را جمع کنیم و سربازهایمان را بیاوریم کلی خسارت به کشور وارد شد. از این تجربه زمان زیادی نگذشته است، پس نماینده‌ای که در مجلس است و در زمان جنگ نیز حضور داشته است چطور این حرف را می زند که سربازی نباید باشد؟
این حرف‌ها که مطرح می‌شود، دو حالت دارد؛ نمی‌توانیم بگوییم نادانند، بلکه یا می‌خواهند از این موضوع منفعت سیاسی ببرند و آرا را به سمت خود ببرند یا خدایی نکرده نسبت به کشور عناد دارند. فکر می‌کنم اگر بگوییم انگیزه سیاسی مطرح است بهتر باشد؛ به این مسئله آگاه هستند و این چیزی است که برای همه مشهود است؛ ما نمی‌توانیم پادگان‌های‌مان را خالی کنیم. با توجه به این همه تهدیدهایی که داریم، نمی‌توانیم نظم جامعه را بدون سرباز برقرار کنیم.
در پلیس، مرزبانی و پادگان‌ها باید عناصری آماده باشند که خدای نکرده با وجود نیروهای مسلح قوی‌ای که داریم، کسی به خود اجازه چپ نگاه کردن به تمامیت ارضی کشورمان را ندهد. چند ماه قبل دیدیم مقامات کشوری مثل آذربایجان که اصلا هیچ حساب نمی شوند به خود این اجازه را داده بودند که علیه کشور ما سخن پراکنی های کنند، دیدیم که ارتش به مرز شمال غرب کشور رفت و در آن جا فقط یک مانور کوچک انجام داد و همه سریع خود را جمع کردند. وقتی ما این‌ها را می‌بینیم، چطور نمایندگان مجلس متوجه این مسائل نیستند و این سخنان را مطرح می‌کنند؟ ما نمی‌توانیم پادگان‌ها را خالی کنیم.
*شما فکر می‌کنید اگر اجبار از وظیفه عمومی برداشته شود، تعداد افرادی که این دوره را انتخاب می‌کنند تا سپری کنند خیلی کمتر می‌شود؟
- بله خیلی ها به خدمت سربازی نمی آیند.
*به نظر شما چند درصد از مشمولان دوره وظیفه عمومی در صورت اختیاری شدن این دوران از سرباز شدن خودداری می‌کنند؟
- خود شما اگر اجبار نبود، به سربازی می‌آمدید؟ اگر به کارتش نیاز نداشتید آیا می‌آمدید؟ قطعاً اگر کلمه اجبار را برداریم، خیلی‌ها نمی‌آیند. موضوع خرید سربازی نیز اصلاً در شان جوانان کشور ما نیست. در گذشته یکی از راه‌های نیامدن به سربازی همین خرید سربازی بود که این کار را انجام دادند و باعث شد کسانی که مرفه بودند، پول بدهند تا به سربازی نیایند؛ این را هم مجلس ما در آن زمان تصویب کرده بود؛ اما این اقدام باعث شد کسی که داراست، به سربازی نیاید و کسی که فقیر است به سربازی بیاید که این اصلاً کار پسندیده‌ای نیست.
*یکی از پیشنهاداتی که از سوی منتقدان سربازی اجباری مطرح می‌شود، برداشته شدن اجبار از سربازی و در نظر گرفتن یکسری مشوق‌ها و تسهیلات اجتماعی برای افرادی است که به اختیار خود دوران سربازی را طی می‌کنند؛ نظر شما در این باره چیست؟
- به نظر من این پیشنهاد نمی‌تواند کمک کننده باشد؛ چه مشوقی قرار است بدهند؟ مشوق مورد نظر شما چیست؟
*به نظر من یکی از این مشوق‌های می‌تواند سهمیه برای پذیرش دانشگاه باشد و کسانی که به سربازی اختیاری می‌روند، از امتیازهایی برای پذیرش در دانشگاه‌های دولتی برخوردار باشند.
- نه؛ من به این موضوع نقد دارم گرچه این فقط یک مثال بود. نباید علم را با این چیزها جابجا کنیم؛ این کار اشتباهی است که سهمیه بدهیم که فرد به دانشگاه برود. ممکن است مثلاً گفته شود به افرادی که به سربازی می‌روند، تسهیلات یا وام داده شود؛ خب ممکن است یک نفر از شمال شهر باشد و به پول نیازی نداشته باشد، پس به سربازی نمی‌آیند. در جرایم راهنمایی و رانندگی پلیس راهنمایی گاهاً در رسانه‌ها اعلام میکند که جرایم بازدارنده نیست چون جرایم در نظر گرفته شده برای متخلفان مهم نیست؛ مثلاً متخلف می‌گوید یک میلیون یا دو میلیون می‌دهم و فلان تخلف را انجام می‌دهم. این قبیل اقدامات شان قشر متوسط به پایین جامعه را زیر سوال می‌برد.
در تولید امنیت برای کشور همه باید مشارکت کنند؛ مشارکتی که شان این افراد حفظ شود. به نظر من چون سرباز یک واژه مقدس است همه و همه باید مشارکت کنند. در بحث امنیت کشورمان همه باید مشارکت آن هم حضوری نه نیابتی داشته باشند؛ به نظر من این واجب است.
*یکی دیگر از پیشنهاداتی که در این زمینه از سوی منتقدان سربازی اجباری مطرح می‌شود، استخدام کارکنان کادری است؛ به نظر شما علت امتناع نیروهای مسلح از جایگزین کردن نیروهای کادری به جای وظیفه چیست؟ آیا تنها مانع این اقدام منابع بودجه‌ای است؟
- فقط بحث بودجه مطرح نیست. امنیت کشورها با یکدیگر متفاوت است. فرهنگ کشورها نیز با هم متفاوت است؛ مثلاً کشوری مانند سوئد تهدیدی ندارد اما کشوری مثل ایران با منابع سرشار زمینی و زیر زمینی که دارد با بسیاری از کشورهای دیگر متفاوت است و قابل مقایسه نیست. حتی بسیاری از کشورهایی که خدمت وظیفه را برداشته‌اند، به دنبال بازگرداندن آن هستند؛ کشور آلمان که دوباره در تلاش است که خدمت وظیفه را برگرداند. ما نمی‌توانیم کشورها را با همدیگر قیاس کنیم و بگوییم افرادی را برای این کار استخدام کنیم و بحث، بحث تخصصی است و واقعاً فقط بحث بودجه نیست.
*لطفاً توضیح بیشتری بدهید؛ اگر مشکل بودجه نیست پس مشکل چیست؟ علت انتخاب این فرمول برای مدیریت نیروی انسانی نیروهای مسلح چیست؟
- طی کردن دوران سربازی احساساتی از جمله وطن پرستی در فرد ایجاد میکند که در زمان جنگ از آب و خاکش دفاع کند؛ وقتی این حس ایجاد شد دست طمع و حمله دشمن به کشورمان از بین می‌رود. کسانی که از دوران جنگ و دوره دفاع مقدس در جبهه‌ها حضور پیدا کردند با هر عنوان و کسوتی که داشتند، این حس را نسبت به خاک شان دارند اما کسانی که در جبهه‌ها حضور نداشتند این حس را کمتر دارند. بعضی چیزها را نمی‌شود با پول به دست آورد، بلکه تنها از طریق تجربه زحمت به دست می‌آیند. فردی که سربازی رفته می‌گوید من دوسال برای امنیت کشورم زحمت کشیدم، پس نباید کسی به این کشور نظر بد داشته باشد.
بسیاری از سربازان برای کشورشان جانباز شدند؛ کسی که در دوران سربازی‌اش در دفاع مقدس پایش قطع شده آیا این اجازه را می‌دهد به کشورش حمله یا کشورش را تجزیه کنند؟ من خانواده‌هایی را دیده‌ام که پسرش برای این کشور شهید شده است؛ به نظر شما این خانواده‌ها که بچه‌های‌شان را داده‌اند تا کشورش حفظ شود عرق بیشتری به کشور دارند یا آن خانواده‌هایی که پول داده‌اند تا فرزندان‌شان به سربازی نرود؟ پس فقط بحث بودجه نیست بحث آن عرقی‌است که دوران خدمت سربازی در افراد ایجاد میکند. اینکه گفته شده صحبت درباره موضوع برداشته شدن سربازی اجباری تخصصی است نیز به همین خاطر است که ابعاد بسیار گسترده‌ای دارد.
من فکر می‌کنم که نمی‌شود خدمت سربازی را حذف کرد بلکه می‌شود انگیزه ایجاد کرد تا جوانان با انگیزه بیشتری در دوران سربازی حضور پیدا کنند که آن هم باید کارشناسی شده باشد نه بدون برنامه؛ اگر می‌گوییم پول بدهیم باید کارشناسی شده باشد. در مجموع به نظر من می‌شود برای سربازی انگیزه ایجاد کرد اما حذف آن از نظر من کار اشتباهی است و برای امنیت ما خوب نیست؛ چون شما از قشر جوان و در این وادی هستید، برخی از مسائل را با گذر زمان بیشتر می‌توانید درک کنید و متوجه شوید.
*جنابعالی فرمانده یک پادگان آموزش سرباز هستید و به طور مستقیم از بدو ورود به دوران وظیفه عمومی با مقوله سربازی سر و کار دارید ، با توجه به جایگاهی که جنابعالی در آن قرار گرفته‌اید و تجربیاتی که کسب کرده‌اید، فکر می‌کنم یکی از چند متخصص این حوزه هستید؛ پیشنهاد شما درباره وضعیت نظام وظیفه و سربازان به دستگاه‌های متولی چیست؟
- پیشنهاد من این است که حتماً مجلس محترم و دولت محترم ارتقای حقوق سربازان را در برنامه‌های کاری‌شان داشته باشند؛ بله با این اوضاع و احوال اقتصادی این حقوق باید افزایش پیدا کند. این درخواستی است که من در خصوص بحث سرباز دارم. در بحث بیمه به لطف خدا اقدامات خوبی شده است و همه سربازان دفترچه بیمه درمانی دارند.
پیشنهاد دیگرم این است که مجامع خدماتی شهرها نسبت به محیط‌های سربازی توجه داشته باشند و خدمات بهتری ارائه دهند؛ بعضی دستگاه‌ها پادگان‌های آموزشی را جزو شهر حساب میکند و برخی این مراکز را جزء شهر نمی‌دانند؛ به طور مثال اگر ما به شهرداری می‌گوییم که برای احیا و حفظ فضای سبز پادگان به ما کمک کنند، می‌گویند که جزو شهر نیستید و خودتان باید در این زمینه اقدام کنید. یا مثلا اگر فاضلاب مشکل داشته باشد می‌گویند نه شما باید پول بدهید. شهرداری‌ها، استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و بخش‌داری‌ها باید در جهت بهینه‌تر شدن فضای سربازی کمک کنند و مشارکت داشته باشند.
*چه توصیه‌ای برای سربازان فعلی و آتی دارید؟
- جوانان باید از عمرشان استفاده کنند و دو سال از عمرشان باید به خدمت سربازی تعلق بگیرد؛ به جوانان سفارش می‌کنم که از دوران خدمت سربازی خوب استفاده کنند و به دنبال به بطالت گذراندن این مدت نباشند و نیت‌شان خدمت به کشور و مردم باشد؛ اگر اینگونه باشد، دوران سربازی، دوران خوبی است.
از جوانان می‌خواهم که دوران خدمت‌شان را به عقب نیندازند و اگر می‌توانند، به موقع بیایند سر خدمت و این دوران را سپری کنند. چگونه سپری کردن دوران سربازی بستگی به دید سرباز نسبت به خدمت سربازی دارد؛ اگر با دید منفی وارد این دوره شوند که قرار است دو سال از عمرشان تلف شود، این مدت به سختی طی می‌شود اما اگر ذهنیت مثبتی در خود ایجاد کنند و با دید مثبت نسبت به سربازی وارد پادگان شوند، این دوران را به خوبی پشت سر خواهند گذاشت.
به گزارش ایسنا، اجباری بودن دوران وظیفه عمومی موضوعی است که طی دهه‌های اخیر در کشور همواره محل بحث بوده است؛ بحثی که موافقان آن عمدتاً نظامیان و مخالفان آن سربازان و اعضای خانواده آنها بوده‌اند و گاهی نیز این دعوا به خارج از این دو گروه کشیده می‌شود و برخی سیاست‌مداران خود را وارد این بحث می‌کنند اما ورود این افراد به دعوای اجباری بودن یا نبودن سربازی به دلایلی از جمله اهداف سیاسی و انتخاباتی تا کنون بی ثمر بوده است. با مرور آنچه تا کنون توسط موافقان سربازی اجباری و مخالفان جدی آن مطرح شده است، به نظر نمی‌رسد این دعوا تا سال‌های آتی نتیجه‌ای جز استمرار سربازی اجباری به همراه داشته باشد؛ با این حال آنچه که میان مخالفان و موافقان سربازی اجباری مشترک است، نظر آنها درباره لزوم تغییر شرایط، ضوابط و آئین‌نامه‌های «سربازی» به شیوه‌ی فعلی و تاکید بر افزایش حقوق مادی و معنوی سربازان است.
