به گزارش مشرق، برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب با پرسش‌های زیادی حوزه اجرا و عملکرد مواجه شده است که می‌طلبد به آن‌ها پاسخ داده شود. نمایشگاهی که سال‌های قبل به صورت فیزیکی برگزار می‌شده حالا باید در بستر اینترنت برگزار شود و همین محل نقد و نظرات مختلفی شده که برای بررسی آن‌ها با محمد حقی مدیر انتشارات کتابستان معرفت به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه متن آن را می‌خوانید.
*هر رویدادی که رونقی بیاورد مغتنم است
آیا نمایشگاه مجازی کتاب گره‌ای از کار ناشران و دوستداران کتاب باز خواهد کرد؟
ناشران اکنون در حوزه عرضه محصولات خود به دردسر افتاده‌اند، از این رو برگزاری هرگونه رویدادی که اندکی بازار را رونق دهد فرصت مغتنمی محسوب می‌شود حتی اگر بگویند این کار گردش مالی کمی دارد باز هم فرصت خوبی است. اما اگر قرار باشد مسئولان برگزاری نمایشگاه بگویند نمایشگاهی برگزار کردیم و ناشر هم به هدف مورد نظر خود نرسد می‌شود «آش نخورده و دهن سوخته» که خوب نیست. اما برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب با چه کیفیتی انجام شود؟ باید دید سازوکار مسئولان ارشاد برای این کار چیست. با توجه به سابقه مسئولان عرضه اینترنتی کتاب باید گفت اتفاق خاصی نخواهد افتاد زیرا در نمایشگاه کتاب مجازی که پاییز در کرمان برگزار شد، دیدیم که فروش اینترنتی کتاب نسبت به فروش فیزیکی آن به شدت پایین بود. به طور مثال ناشری در نمایشگاه حضوری، میلیونی درآمده داشته اما در فروش اینترنتی میزان فروش آن مثلا به پانصد هزار تومان تقلیل پیدا کرده است. یعنی به حدی کم شده که ناشر با خود می‌گوید ارزش نداشت اقدامی برای شرکت در فروش پاییزه کتاب انجام دهم. زیرا تدارک آن با نتیجه همخوانی ندارد. اما با این حال باید دید سازوکار جشنواره مجازی کتاب چگونه خواهد بود. البته برای اولین بار است که نمایشگاه کتاب اینگونه برگزار می‌شود.
*نگرانی از دیده نشده ناشران کوچک
احساس می‌کنم در این ماجرا ناشران بزرگ بیشتر بهره می‌برند تا ناشران کوچک. در نمایشگاه کتاب برخی هستند که برندشان شکل گرفته و وقتی مخاطبی وارد می‌شود اول به سراغ آن‌ها می‌رود. در نمایشگاه حضوری برای ناشران فرصت‌کوچکی وجود دارد مثل تزئین دکور، صحبت با مخاطب یا فروش فعال که خود را به دیگران نشان دهند. نگرانی کلی برای ناشران کوچک دارم. احساس می‌کنم ناشران بزرگ از این نمایشگاه بیشتر بهره می‌برند. امکان نشان داده شدن باید برای همه در نظر گرفته شود که اگر چنین اتفاقی بیفتد امید است که تحولی صورت بگیرد. همچنین در بخش فروش هم باید گفت ناشر در نمایشگاه کتاب ۲۰ الی ۲۵ درصد هزینه جاری دارد که این هزینه‌ها در نمایشگاه مجازی حذف می‌شود. از طرفی هر ناشری در نمایشگاه مجازی مستقیم در ارتباط با مخاطب است. در نمایشگاه حضوری برای مخاطب تخفیفی بین ۱۰ تا ۲۰ درصد در نظر گرفته می‌شود که در این زمینه ارشاد هم اقداماتی انجام می‌دهد که البته باید کمک شود تا مخاطب در خرید مشکلی نداشته باشد و نتیجه خوبی حاصل شود.
* ناشران زیادی در بستر اینترنت فعال نیستند
ایسکانیوز: عده‌ای معتقد هستند وقتی وزارت ارشاد در نمایشگاه مجازی کتاب فروش دارد چرا به شرکت های خصوص که سایت دارند و در این بستر کار می‌کنند کمک نمی‌کند تا فروش داشته باشند. با این حال وزارت ارشاد در جشنواره امسال خود به بزرگترین فروشنده کتاب تبدیل نخواهد شد؟
بله این هم نکته‌ای است اما باید گفت که در نمایشگاه دو میلیون نسخه کتاب عرضه می‌شود. در این بین ناشرانی هستند که ۲۰۰۰ نسخه کتاب دارند و برخی هم ۴۰۰۰ هزار نسخه چاپ کرده‌اند. الان هم با شرایط موجود باید پاسخ داد که آیا امکان فروش اینترنتی برای همه ناشران فراهم شده است یا نه؟ می‌بینیم که همه نمی‌توانند فروش اینترنتی داشته باشند. مقدار کمی از ناشران در بستر اینترنت هستند.
*خودمان را جای وزارت ارشاد بگذاریم
ایسکانیوز: یعنی ناشران کمی امکان داشتن سایت و عرضه اینترنتی دارند؟
قصه را اینگونه می‌فهمم. اما حالا یک نفر امکانی را برای همه فراهم کرده است و برای همه ناشران چنین فرصتی را به وجود آورده تا فروش اینترنتی داشته باشند. از طرفی هم سایت‌های فروش کتاب عنوان‌های کتاب محدود و کمی را دارا هستند. یعنی سایت‌های موجود تعداد کتب محدودی را پوشش می‌دهند. بستری که عملیات عرضه یک میلیون نسخه‌ای را انجام دهد نداریم. نکته دیگر اینکه در مقام عمل وقتی فروش مستقیم برای ناشر انجام می‌شود، اینجا ناشر مستقیم پول را از مخاطب دریافت می‌کند و برای او نقدینگی ایجاد می‌شود. نقدینگی برای ناشر از همه چیز مهم‌تر است. سایت‌های فروشی که برای ناشر نیستند فروش‌های نقدی ندارند. یعنی بین ناشر و سایت تفاهمی ایجاد می‌شود و در نهایت مبلغی در قالب چک صادر می‌شود و این کار نقدینگی را از ناشر می‌گیرد.
اما ارشاد اگر با تک تک سایت‌های فروش صحبت کند تا فروش نقدی صورت بگیرد تدارک سنگینی هم باید صورت بگیرد. وقتی خود را جای تصمیم گیرنده بگذاریم می بینیم وزارت فرهنگ و ارشاد باید با ۵۰ سایت صحبت کند و بگوید که فروش این ماه را به صورت نقدی به ناشر پرداخت کنید که این کار پر دردسری است. این نکته را هم باید در نظر داشت، سایت‌هایی که فروش اینترنتی دارند ۷۰ یا ۸۰ درصد کتاب‌هایشان با هم مشترک است. در ظاهر شاید اسما ۱۰ هزار عنوان کتاب داشته باشند اما در اکثر موارد با هم اشتراکاتی دارند. یعنی اکثر کتاب‌های مشترکی می‌فروشند.
ایسکانیوز: بودجه سال قبل نمایشگاه نزدیک به ۱۸ میلیارد بوده اما این بودجه امسال با توجه به اعلام دبیر جشنواره مجازی کتاب ۹۰ درصد کاهش داشته که چیزی در حدود ۲ میلیارد می‌شود. این میزان هزینه برای یک سایت بالا نیست؟
به صورت تخصصی در این مورد نمی‌توانم نظر دهم اما با هزینه‌هایی به مراتب از این کمتر سایت‌های خوبی راه افتاده‌اند. شفافیت بودجه نمایشگاه کتاب مسئله است. این قیمت‌ها شاید مربوط به ارزش اطلاعاتی باشد که در سایت بارگزاریمی‌شود اما برای یک سایت این هزینه کمی بالا است.
ایسکانیوز: آیا یارانه کتابی که امسال به اقشار مختلف برای خرید کتاب تخصیص داده شده کم نیست؟
سال قبل نیز همین مقدار را تخصیص داده بودند. به لحاظ عددی ۳۰درصد افزایش قیمت داشتیم. یارانه را باید اینگونه حساب کرد که خود خانه کتاب میزانی را به عنوان قیمت متوسط کتاب ارائه می‌کند بعد بر اساس تورم و افزایش قیمت باید یارانه تعلق بگیرد که فکر کنم با توجه به این موارد باید چیزی در حدود ۲۵۰هزار تومان شود.
