سماق از ادویه های پرمصرف در بین ایرانیان به هنگام صرف کباب است.
به گزارش رکنا، سماق از حدود 35 گونه گیاه و جنس های وابسته، در خانواده Anacardiaceae است. سماق در مناطق نیمه گرمسیری و معتدل در سراسر جهان، به ویژه در آسیای شرقی، آفریقا و آمریکای شمالی و در ایران در شهرستان سردشت رشد می کند. نام های رایج این گیاه عبارتند از: سماق آشپزی، سماق برگ نارون، سماق سیسیلی، سماق ادویه ای، توت سماق، سوناک دباغی، سماق، گیاه مرکب است . از میوه های خشک شده این گیاه به عنوان ادویه استفاده می شود، و همچنین در ترکیب با سایر ادویه جات استفاده می شود.
نام آن گیاه، سماق، از زبان آرامی آمده و به معنی قرمز است. این گیاه دارای کیفیت غذایی و دارویی است با خرد کردن و مخلوط کردن سماق با نمک به عنوان ادویه مورد استفاده قرار می گیرد و معمولاً به عنوان گیاه دارویی در فارس، مدیترانه و خاورمیانه، ترکیه، فلسطین و … مورد استفاده قرار می گیرد.
طیف گسترده ای از عناصر شیمیایی از نظر تغذیه ای و دارویی از بخشهای مختلف سماق مانند تانن، فلاونوئیدها، آنتوسیانین ها، اسیدهای آلی، فلاون ها، پروتئین ها، فیبرها، روغن های فرار، نیترات ها و نیتریت ها شناسایی شده است. این گیاه همچنین دارای مواد معدنی مفید در درمان اختلالات مختلف است و به فرآیندهای مختلف بیولوژیکی کمک می کند. قرن هاست که از این گیاه به عنوان ادویه، چاشنی و پیش غذا استفاده می شود.
سماق به شکل درختچه های کوچک و درختان کوچکی است این گیاه در مکان های سنگلاخی و کنار جاده رشد می کند و به طور معمول خاک عمیق و زهکشی شده را ترجیح می دهد. این گیاه دارای ساقه های خاکستری روشن یا مایل به قرمز است. بعضی از گونه ها برگهای سه شاخه یا ساده دارند. برگها به طول 10-20 سانتی متر، برگچه ها 5-7 جفت، بی حرکت، مستطیل تا بیضی، دندانه دار هستند. طول خوشه ها 10-20 سانتی متر است. در پاییز برگها به قرمز روشن تبدیل می شوند. گلها به صورت خوشه یا خوشه های متراکم به طول 5-30 سانتی متر هستند.
ادویه سماق با عطر و طعم ملایم، شبیه لیمو و رنگ قرمز، محصولی فوق العاده است که سزاوار جایگاهی در هر کابینت ادویه است. این ادویه قدرتمند علاوه بر افزودن طعم و رنگ به غذا، با مجموعه فواید زیادی نیز همراه است. سماق غنی از پلی فنول و فلاونوئیدها، است اضافه کردن یک سماق به رژیم غذایی ممکن است به کاهش سطح کلسترول، تثبیت قند خون و حتی کاهش از دست دادن استخوان کمک کند. در زیر برخی از مزایای محبوب سماق برای سلامتی ذکر شده است.
غلظت اسیدهای چرب امگا 3 و اسید دوکوزاهگزانوئیک در بافت سلول های قلب، کلیه و مغز با سماق افزایش می یابد. مطالعات دیگر با بررسی اثرات سماق بر سلولهای مغزی نشان می دهد که این ماده تغییرات قابل توجهی در رشد مغز دارد. با این حال، تحقیقات هنوز ادامه دارد تا مشخص شود آیا سماق اثرات مثبتی بر قلب و مغز دارد یا خیر.
گیاه سماق در درمان اختلالات گوارشی رایج، از جمله ناراحتی معده، ریفلاکس اسید، یبوست، تب و حرکات نامنظم روده مفید است. سماق اثر ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی دارد.
برخی مطالعات نشان داده می دهد که گیاه سماق دارای خواص ضد سرطانی است. اگر سیگاری هستید، ممکن است با استفاده از ترکیبی از شیمی درمانی و پرتودرمانی، خطر ابتلا به سرطان ریه را کاهش دهید. سماق بعنوان یک عامل شیمی درمانی امیدوار کننده در شیمی درمانی سرطان در نظر گرفته شده است.
سماق دارای آنتی اکسیدان های قدرتمندی است که با سلول های بد خیم که به سلول های سالم آسیب می رسانند مبارزه می کند. طبق یک مطالعه علمی، آنتی اکسیدان ها با سلول های بد خیم، بیماری های قلبی، پیری زودرس، اختلالات معده و بسیاری دیگر از عوارض جانبی مبارزه می کنند.
از آب سماق، چای سماق و پوست سماق به طور سنتی برای درمان بیماری های زنان استفاده می شود. سماق همچنین در ترشحات شدید واژن استفاده می شود. سماق شیر مادر را نیز افزایش می یابد. با عملکردی مانند استروژن به درمان اختلالات قاعدگی، گرفتگی عضلات، درد های قاعدگی کمک می کند.
تحقیقات نشان داده است که گیاه سماق در درمان دیابت و چاقی موثر است. طبق نتایج آزمایشگاه، سماق، به عنوان یک آنتی اکسیدان بسیار قدرتمند، به کاهش کلسترول و سطح قند خون کمک می کند.
سماق دارای ترکیبات طبیعی با فعالیت ضد میکروبی است. تحقیقات نشان داده است که بر علیه تعدادی از عوامل بیماری زا از جمله باکتری سالمونلا اثر دارد. از نظر خواص ضد میکروبی کاملاً مستند بوده و از زمان های قدیم برای این فواید استفاده می شده است.
سماق دارای خواص ادرار آور است. بنابراین این گیاه دارویی است که به دفع مواد سمی از بدن کمک می کند.
از دست دادن استخوان یا پوکی استخوان، یک بیماری شایع است که در اثر ضعف استخوان های، ناشی از، از دست دادن توده استخوان است. خطر از دست رفتن استخوان با افزایش سن به تدریج افزایش می یابد و طبق تحقیقات نزدیک به 25٪ از زنان بالای 65 سال از این پدیده در گردن و ستون فقرات کمر رنج می برند. اگرچه تحقیقات در مورد تأثیرات احتمالی سماق بر سلامت استخوان بسیار محدود است، اما یک مطالعه نتایج امیدوار کننده و دلگرم کننده ای را نشان داد.
اگر از درد مزمن عضلات رنج می برید، سماق موجود در کابینت می تواند به درمان کمک کند. در حقیقت، مطالعه ای که در دانشگاه منصوره در مصر انجام شد، نشان داد که آب سماق، که از سماق دم کرد درست می شود، می تواند به کاهش درد عضلانی هنگام ورزش هوازی در بزرگسالان کمک کند. به لطف محتوای آنتی اکسیدانی غنی در سماق، این ماده همچنین می تواند به کاهش خطر التهاب کمک کند و در نتیجه باعث تسکین درد شود.
گیاه Sumach به طور گسترده ای برای درمان مشکلات قفسه سینه و تنفس مورد استفاده قرار گرفته است. این موارد شامل سرفه، گرفتگی قفسه سینه برای مدت زمان بسیار طولانی است. این خاصیت به دلیل روغنهای فرار قوی آن (تیمول، کارواکرول، بورنئو و ژرانیول) است که از نظر علمی اثبات شده است.
سماق همچنین می تواند تب را کاهش دهد. مخلوط یک داروی گیاهی قوی با عسل یک شربت سرفه فوق العاده موثر و در عین حال طبیعی ایجاد می کند.
سماق می تواند مسائل مختلف گوارشی را درمان کند. این موارد شامل یبوست، حرکات نامنظم روده، ریفلاکس اسید و ناراحتی معده است. این گیاه قوی را می توان با پیاز نیز مخلوط کرد و به عنوان یک پیش غذا مصرف کرد.
مسواک زدن دندان ها با سماق باعث سفیدی دندان ها می شود، همچنین مالیدن سماق به دندان ها برای تقویت و استحکام لثه ها و درمان دندان درد مفید است.
سماق و آب سماق در درمان بواسیر و هموروئید و همچنین درمان خونریزی بواسیر مفید هستند.
سماق دارای مقادیر بالای ویتامین C است و دمنوش سماق خاصیت چربی سوزی دارد که برای کاهش وزن و لاغری شکم مفید می باشد.
سماق دارای مقدار زیادی ویتامین C است که باعث می شود چین و چروک پوست را کاهش یافته و به جوان سازی پوست صورت کمک می کند.
برگ ها و دانه ها ی سماق قابض، ادرار آور و مقوی هستند.
از آنها در درمان ورم معده استفاده می شود.
سماق قبل از غذا اشتها را تشدید می کند.
همچنین از نظر بالینی برای اثرات کاهش چربی بررسی می شود.
از این گیاه در درمان اسهال، اسهال خونی، زخم، بواسیر، خونریزی، ترمیم زخم، گلو درد، چشم، ادرار، گزش حیوانات، سم، درد و بیماری های کبدی استفاده می شود.
پزشکان طب سنتی نیز از سماق برای کاهش کلسترول استفاده کرده اند.
به عنوان داروی سقط جنین استفاده شده است
پودر پوست آن برای تمیز کردن دندان ها موثر است.
سماق پودر شده را روی تخم مرغ آب پز برای درمان اسهال استفاده می شود.
جوشانده سماق به صورت خوراکی برای درمان بیماری کبد، اسهال و اختلالات سیستم ادراری تهیه و تجویز می شود.
سماق قبل از مصرف غذا گرسنگی را تحریک می کنند.
به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی استفاده می شود.
برای مبارزه با پیری زودرس کمک می کند .
برای دیابت نوع 2 مفید است.
به درمان بثورات پوستی کمک می کند.
هم خاصیت ضد باکتری و هم ضد میکروبی دارد.
به درمان بیماری های مفصلی کمک می کند.
به درمان آسم، زخم و پوکی استخوان کمک می کند .
برای سلامتی چشم، سلامت گوش و سلامت قلب مفید است.
از میوه سماق به عنوان ادویه غذاها استفاده می شود. به صورت پودری به رنگ بنفش مایل به قرمز در آمده و به عنوان ادویه در غذاهای خاورمیانه استفاده می شود تا طعم ترش، لیمو به سالادها یا گوشت اضافه شود.
میوه ها و دانه های نارس نیز خورده می شوند.
از دانه ها و میوه ها به عنوان طعم دهنده در بسیاری از غذاهای سنتی کردستان و به عنوان ادویه استفاده می شود.
برگ و پوست اکثر گونه های سماق از مقدار زیادی تانن تشکیل شده است و در ساخت چرم توسط بسیاری از فرهنگ ها در سراسر جهان استفاده شده است.
میوه های خشک برخی از گونه ها برای تولید ادویه ای مایل به قرمز و قرمز در بسیاری از کشورها آسیاب می شوند.
از میوه های سماق همچنین برای تهیه یک نوشیدنی سنتی “لیموناد صورتی” با قرار دادن در آب قبل از صاف کردن، که باعث تحریک دهان یا گلو می شوند، استفاده می شود، گاهی اوقات به آن شیرین کننده هایی مانند عسل یا شکر اضافه می شود .
از برگ و پوست به طور سنتی در دباغی چرم استفاده می شد و حاوی اسید تانیک است.
اگرچه اکثر ما معتقدیم که لاغری در واقع یک مزیت است، اما کسانی که دارای وزن کم هستند یا در حفظ وزن طبیعی بدن مشکل دارند، توصیه می کنیم از خوردن روزانه سماق خودداری کنید. دلیل این امر فعالیت ضد لیپاز است آنزیمی که سرعت تجزیه روغنها و چربی ها را تسریع می کند و تا حدی مانع جذب چربی در روده کوچک می شود.
بعضی از گیاهان و ادویه ها بهتر است در دوران بارداری اجتناب شوند زیرا برخی از آنها شامل محرک های رحمی هستند که ممکن است قاعدگی را مختل کنند و این ممکن است خطر سقط جنین را افزایش دهد. آنتی اکسیدان قوی موجود در آن، کوئرستین، مشخص شده است که به درمان سرطان کمک می کند، می تواند منجر به عوارضی در بارداری و زایمان شود. بنابراین، در دوران بارداری توصیه می شود از مصرف سماق اجتناب کنید.
از آنجا که سماق از خانواده گیاهی بادام هندی و انبه است، در صورت که به انبه و بادام هندی یا آجیل حساسیت دارید احتمال دارد با خوردن سماق نیز دچار همان علائم شوید پس در مصرف آن احتیاط کنید.
اگر استاتین ها برای کاهش کلسترول ، داروهای فشار خون و درمان های دیابت مصرف می کنید در صورت مصرف با مقدار زیاد سماق، می توانند تأثیر بدی بر بدن داشته باشد و ممکن است کشنده باشد زیرا ممکن است داروها تأثیر یکسانی بر بدن شما نداشته باشند، بنابراین اگر از این داروها استفاده می کنید قبل از مصرف سماق با پزشک مشورت کنید.
سماق دارای طبع سرد و خشک است. سماق مقادیر بالای پروتئین، اسید های چرب امگا 3، فیبر، آنتی اکسیدان، ویتامین C و پلی فنول هایی از جمله تانن است.
