با وجود تلاش های زیادی که در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای احقاق حقوق زنان در ایران انجام شده است، اما هنوز بسیاری از فعالان حقوق زنان نسبت به عدم تصویب قوانین موثر و فرهنگ سازی مناسب برای منع خشونت علیه زنان گلایه دارند. در این میان به نظر می رسد بهترین راهکار برای کاهش اعمال خشونت علیه زنان و البته سایر اقشار جامعه، ترویج آموزش های مربوط به نه به خشونت از دوران کودکی به فرزندان است. این نکته ای است که توران ولی مراد، مدیر شبکه ایران زنان نیز در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و بر نقش مهمتر فرهنگ سازی نسبت به قانون گذاری در ترویج نه به خشونت تاکید کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود تلاش های زیادی که برای احقاق حقوق زنان در دهه های اخیر در ایران انجام شده است، موضوع رواج خشونت علیه زنان هنوز هم در بخش هایی از جامعه یک معضل جدی به نظر می رسد؛ معضلی که هر از گاهی مصادیق آن را در قتل های ناموسی و خشونت های پیدا و پنهانی که زیر پوست جامعه علیه بانوان روا داشته می شود، مشاهده می کنیم.
در این میان بسیاری از فعالان حقوق زنان معتقدند در شرایطی که سال هاست لایحه «حمایت از زنان در برابر خشونت» یا همان لایحه «صیانت، کرامت و تامین امنیت بانوان در برابر خشونت» در بین اعضای دولت، مجلس و قوه قضاییه دست به دست می شود و هیچ گاه رنگ نهایی شدن به خود نمی بیند، آنچه مهمتر از قانون گذاری می تواند مانع ترویج خشونت علیه زنان شود، ترویج فرهنگ «نه به خشونت» در میان آحاد جامعه بخصوص کودکان و نوجوانان است.
توران ولی مراد، مدیر شبکه ایران زنان ضمن اشاره به این نکته به خبرنگار رکنا گفت: اساسا مفاهیمی که کودکان در زندگی روزمره خود با آن مواجه می شوند، در وجود آنها نهادینه می شود، بنابراین ما برای آموزش نفی خشونت به کودکان باید محیط زندگی آنها را از خشونت عاری کنیم. برای این منظور نیز فرهنگ سازی و آموزش بسیار بیشتر از قانون گذاری می تواند موثر باشد و بنابراین ما برای حذف خشونت از بستر جامعه به اجرای برنامه های آموزشی، فرهنگی و تربیتی احتیاج داریم.
وی افزود: ارائه آموزش های نفی خشونت به کودکان از همان دوران شیرخوارگی آنها آغاز می شود، زیرا انسان ها از همان دوران نوزادی، وجود خشونت یا آرامش در محیط پیرامون خود را به خوبی حس می کنند و وقتی که بزرگتر می شوند، می توانند میان الفاظ خشونت آمیز و مهربانانه تفکیک قائل شوند و متوجه شوند که در اطراف آنها خشونت بیشتر رواج دارد یا محبت.
مدیر شورای همکاری های زنان با بیان این که کودکان هر آنچه را که می بینند، یاد می گیرند، عنوان کرد: کودکان شاید در سال های ابتدایی زندگی خود با واژه «خشونت» و تعریف آن آشنا نباشند، اما اگر در محیط اطراف خود به وفور خشونت ببینند، آنها نیز در نحوه رفتار کردن با اطرافیان خود دچار خشونت می شوند، زیرا اساسا هر اتفاقی که در محیط اطراف یک کودک رخ می دهد، در وجود او نهادینه می شود.
این پژوهشگر حوزه زنان ادامه داد: انسان ها وقتی به بلوغ فکری می رسند، متوجه می شوند که رفتارهای نادرست زیادی از جمله بروز خشونت به دلیل شرایط نامناسب محیط زندگی در وجود آنها نهادینه شده است و در چنین شرایطی برخی افراد تصمیم می گیرند که با تمرین و ممارست، رفتارهای نهادیه شده نادرست را از وجود خود بیرون کنند.
وی در ادامه تاکید کرد: ما برای آموزش نفی خشونت به کودکان، ابتدا باید بزرگترها را آموزش دهیم که در مقابل کودکان رفتارهای خشونت آمیز از خود بروز ندهند تا خشونت در وجود کودکان نهادینه نشود. تلاش برای نفی خشونت توسط کودکان نیز فقط وظیفه والدین آنها نیست، بلکه تمام مدارس، مراکز تربیتی و رسانه ها در این زمینه نقش دارند.
ولی مراد با بیان این که محو خشونت از جامعه زمانی اجرایی خواهد شد که آموزش های لازم در این زمینه در بسترهای گسترده عمومی ارائه شود، گفت: ما باید در هر منطقه ای بر حسب آداب و رسوم و سنت های آن منطقه، افراد را در جهت رعایت حقوق یکدیگر اعم از مرد یا زن آموزش دهیم و قطعا به بار نشستن چنین آموزش هایی به انجام سال ها کار فرهنگی در هر منطقه نیاز دارد.
مدیر شبکه ایران زنان ادامه داد: محو خشونت از جامعه تنها وظیفه دستگاه های دولتی نیست، بلکه متولیان مساجد، ائمه جمعه، سازمان تبلیغات اسلامی، رسانه ها، آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت بهداشت و وزارت فرهنگ هر کدام وظایف مشخصی برای ترویج نفی خشونت به‌ویژه منع خشونت علیه زنان در جامعه بر عهده دارند و تنها راه محو خشونت از بستر جامعه نیز فرهنگ سازی عمومی توسط همه دستگاه های حاکمیتی است.
این پژوهشگر حوزه زنان با تاکید بر نقش مهم زندگی طایفه ای در برخی مناطق ایران در بروز خشونت علیه زنان عنوان کرد: در بسیاری از قتل های ناموسی که در سال های اخیر در نقاط مختلف کشورمان مشاهده کرده ایم، وجود تفکر قبیله سالاری به بروز برخی خشونت ها علیه بانوان دامن زده است. در چنین جوامعی نیز برخوردهای قهری به هیچ وجه نمی تواند در بلندمدت به محو خشونت علیه زنان کمک کند، بلکه حذف خشونت از این جوامع تنها با فرهنگ سازی بلندمدت میسر است.
مدیر شورای همکاری های زنان با انتقاد از وجود نگاه های سیاسی در برخورد با مساله خشونت علیه زنان در کشورمان گفت: متاسفانه در سال های اخیر و بعد از رسانه ای شدن مصادیق مختلف خشونت علیه زنان در کشورمان، عده ای سوار بر موج رسانه ای و با انتقاد از این مساله، برای خود محبوبیت جمع کرده اند، اما بازهم در عمل اقدام موثری برای محو خشونت از دل جامعه انجام نداده اند.
این فعال حقوق زنان ادامه داد: متاسفانه در کشورمان نه تنها قبایل و طوایف قومی وجود دارد، بلکه شاهد وجود ملوک الطوایف سیاسی و در نتیجه موضع گیری های جناحی در مساله خشونت علیه زنان هستیم؛ به نحوی که چند سال قبل مشاهده کردیم که فردی از یک جناح سیاسی مشخص، همسر خود را با گلوله در حمام به قتل رساند، اما بازهم اعضای جناح سیاسی آن فرد، در برابر این خشونت آشکار علیه زنان سکوت کردند.
وی در ادامه تاکید کرد: متاسفانه در سال های اخیر موضوع خشونت علیه زنان در کشور ما بازیچه مسائل سیاسی شده است و به همین دلیل، بسیاری از بانوان ایرانی اعتماد خود را به کسانی که برای دفاع از حقوق زنان شعار می دهند، از دست داده اند. این در حالی است که محو خشونت از جامعه ایران زمانی میسر خواهد بود که حاکمیت بتواند عموم مردم را در اجرای برنامه های فرهنگی موثر در این زمینه با خود همراه کند.
ولی مراد با تاکید بر این که وجود برخورد سیاسی با مسائل زنان منجر به آسیب دیدن حقوق بانوان در ایران شده است، گفت: جامعه ایران، یک جامعه بیدار و پویاست که سال هاست عمده زنان و مردان آن برای محو خشونت و برقراری کرامت انسانی تلاش می کنند و این تلاش ها نیز به نتایج گوناگونی رسیده است. اما هر وقت مسائل انسانی از جمله حقوق زنان دستخوش بازی های سیاسی شده است، جامعه نتوانسته به اهداف مطلوب خود دست یابد.
مدیر شبکه ایران زنان ادامه داد: انقلاب اسلامی برای این در کشورمان به پیروزی رسید که انسان ها دارای کرامت انسانی شوند و بتوانند در مقدرات اساسی و تصمیم گیری های مهم برای تعیین سرنوشت خود مشارکت کنند. در آرمان های انقلاب اسلامی چنین نوع نگاهی نیز به زنان وجود داشت و از زمان پیروزی انقلاب تا کنون نیز جامعه ایران با وجود فراز و فرودهایی که در زمینه تامین حقوق زنان داشته، با نگاه کرامت محور به بانوان جلو رفته است.
این پژوهشگر حوزه زنان تاکید کرد: با وجود این که عمده افراد جامعه در مسیر کرامت بخشیدن به هویت زن در جامعه ایران تلاش می کنند، اما هنوز هم برخی افراد با این مساله مقابله می کنند و اجازه نمی دهند که نگرش کرامت محور به زنان در جامعه ما تثبیت شود. این در حالی است که در جامعه ما آموزش های زیادی در جهت احقاق حقوق زنان به مردم ارائه شده، ولی متاسفانه برخی افراد در برابر این آموزش ها مقاومت می کنند.
مدیر شورای همکاری های زنان با تاکید بر این که جمهوری اسلامی به بانوان ایرانی اعتماد به نفس داده است، اظهار داشت: با وجود تلاش های زیادی که برای احقاق حقوق زنان در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور ما انجام شده است، ولی نخبگان فکری جامعه شامل دانشگاهیان و حوزویان که نظرات آنها در رسانه ها انعکاس می یابد، کم کاری های زیادی در این زمینه انجام داده اند و نتوانسته اند مسئولان را به انجام وظایف خود در قبال تامین حقوق زنان موظف کنند.
این فعال حقوق زنان ادامه داد: متاسفانه نه تنها مسئولان کشور در زمینه احقاق حقوق زنان دچار بازی های سیاسی شده اند، بلکه نخبگان فکری جامعه نیز گرفتار همین بازی ها هستند؛ به نحوی که ما حتی در ماجرای قتل همسر پیشین شهردار تهران نیز مشاهده کردیم که بسیاری از رسانه ها مطابق جناح بندی های سیاسی موجود در کشور موضع گرفتند و حتی برخی رسانه ها و نخبگان فکری جامعه، قربانی را مقصر دانستند.
ولی مراد با بیان این که آرمان انقلاب اسلامی، ایجاد نظام مردم سالار در کشور بود، گفت: هدف انقلاب اسلامی فقط ایجاد نظام جمهوری در ساختار سیاسی کشور نبود، بلکه انقلاب به دنبال آن بود که نظام اجتماعی کشور که خانواده بنای اصلی آن را تشکیل می دهد نیز مبتنی بر مردم سالاری حرکت کند. اما متاسفانه اکنون با وجود این که از نظر سیاسی، اعمال سلطه فردی از جامعه حذف شده است، ولی همچنان زبان سلطه در بطن نظام اجتماعی از جمله خانواده های ما باقی است.
مدیر شبکه ایران زنان ادامه داد: در جامعه ایران شاهد آن هستیم که اساسا هر کسی که اقتدار بیشتری دارد، از زبان سلطه استفاده می کند و وجود همین زبان در روابط اجتماعی و خانوادگی ما منجر به بروز خشونت می شود. بنابراین برای محو خشونت از سطح جامعه، ما باید زبان سلطه را از روابط فردی، اجتماعی، خانوادگی و شغلی خود حذف کنیم و اجازه ندهیم هیچ کس به دلیل جایگاه بالاتری که در خانواده یا در محیط کار دارد، علیه دیگران اعمال سلطه کند و خشونت بورزد.
این پژوهشگر حوزه زنان با تاکید بر این که باید قانون به جای سلطه بر روابط فردی و اجتماعی ما حاکم شود، عنوان کرد: ما زمانی شاهد حذف خشونت از جامعه خواهیم بود که زبان سلطه فردی از سطح جامعه حذف شود و اخلاق و مقررات اجتماعی جایگزین آن شود. در چنین شرایطی نیز مسئولان باید با استفاده از راهکارهای ارائه شده توسط نخبگان فکری شامل حوزویان و دانشگاهیان باید جامعه را به گونه ای هدایت کنند که کرامت انسانی به جای میل به اعمال خشونت در تصمیم گیری های فردی و اجتماعی افراد نقش داشته باشد.
مدیر شورای همکاری های زنان با بیان این که زمانی خشونت از خانواده ها حذف خواهد شد که به جای رابطه مبتنی بر سلطه، رابطه مبتنی بر کرامت انسانی بین افراد تعریف شود، اظهار داشت: مقصود از خشونت خانگی صرفا خشونت جسمی نیست، بلکه مردان یا زنان می توانند علیه یکدیگر دست به اعمال خشونت روانی، عاطفی، کلامی و احساسی بزنند که از قضا این خشونت ها بیشتر از سوی زنان علیه مردان اعمال می شود. حتی بعضا مشاهده می کنیم که زنان علیه مردان دست به اعمال خشونت اقتصادی می زنند یعنی آنها را مجبور به پرداخت هزینه هایی می کنند که جزو نفقه محسوب نمی شود.
این فعال حقوق زنان ادامه داد: مهمترین اشکالی که باعث تداوم اعمال خشونت های خانگی توسط مردان و زنان ایرانی علیه یکدیگر می شود، این است که مقررات قانونی و عرف های تنظیم کننده روابط خانوادگی در جامعه ما، هنوز مطابق شرایط اجتماعی جدید به‌روز نشده اند و همین مساله خسارت های زیادی را به روابط زوجین ایرانی وارد کرده است. این در حالی است که ما برای پرهیز از تداوم اعمال انواع خشونت های خانگی، باید مقررات و عرف های جدیدی را بر روابط میان زوج های ایرانی حاکم کنیم و در اصول جدید به جای اعمال سلطه های فردی، اخلاق و کرامت انسانی را مد نظر قرار دهیم.
وی در پایان تصریح کرد: متاسفانه آنچه باعث تداوم اعمال مقررات و عرف های قدیمی در جامعه ما شده است و اعمال خشونت های بیشتر در سطح خانواده ها به‌ویژه تشدید خشونت علیه زنان را به همراه داشته، این است که عمده افرادی که در مراکز تصمیم گیر کشور حضور دارند، یا مرد هستند یا زنانی هستند که از مردان بالادستی خود دستور می گیرند و نمی توانند شرایط جدید زنان جامعه ایرانی را به خوبی در تصمیم گیری های خود لحاظ کنند. همین مساله منجر به تداوم روی زمین ماندن مشکلات بانوان ایرانی از جمله مساله خشونت علیه زنان در ایران شده است.
