امروز یازدهم اردیبهشت 1401، هجدهمین سالروز رفتن گل‌آقاست؛ مردی که همیشه حرف دل مردم را می‌زد و حرفش هم بر دل‌ها می‌نشست. کیومرث صابری فومنی، از مشهورترین و خوشنام‌ترین نویسندگان طنز معاصر فارسی است. به مناسبت سالروز درگذشت پایه‌گذار و مؤسس نشریه «گل‌آقا»، از زندگی و فعالیت‌های مطبوعاتی او نوشته‌ایم.
نقش «گل‌آقا» در جریان طنز معاصر فارسی
صابری فومنی در هفتم شهریورِ سالِ پرآشوب 1320 در صومعه‌سرای گیلان متولد شد؛ سالی که نیروهای روس و انگلیس در جنگ جهانی دوم، ایران را اشغال کردند. او در دانشگاه تهران در رشته ادبیات تطبیقی درس خواند و به تدریس ادبیات فارسی در دبیرستان‌های تهران پرداخت. صابری همزمان با تدریس در مدرسه، معاون سردبیر مجله طنز و فکاهی «توفیق» هم بود. پس از انقلاب اسلامی، صابری فومنی به سمت مدیر کل بازرگانی وزارت آموزش و پرورش در دولت مهندس بازرگان منصوب شد و در دولت شهید رجایی، مشاور فرهنگی ایشان بود. زنده‌یاد صابری در اواخر دهه شصت، تصمیم به انتشار اولین نشریه طنز پس از انقلاب گرفت؛ نشریه‌ای که نامش «گل‌آقا» بود و در سال‌های اولیه انتشار به دلیل استقبال مخاطبان، خیلی زود نایاب می‌شد.
از همکاران گل‌آقا در سال‌های نخست می‌توان به منوچهر احترامی، ابوالفضل زرویی نصرآباد، محمدرفیع ضیایی، رؤیا صدر و احمد عربانی اشاره کرد. گل‌آقا در سال‌هایی که تصویرسازی و کاریکاتور خیلی رواج نداشت، در هر شماره کاریکاتور یکی از مسئولان را روی جلد می‌برد. این یک نوع خط‌شکنی بود که بعدها دیگر نشریات هم در همین مسیر حرکت کردند. گل‌آقا با شناختی که از جامعه داشت بدون اینکه حریم‌شکنی کند، در چهارچوب حرکت و نقد می‌کرد؛ از این رو مخاطبان گل‌آقا طیف گسترده‌ای بودند. محتوای نشریه هم شامل مطالب عامه‌پسند و نخبه‌پسند بود و خیلی از ستون‌ها به سبک نشریه توفیق نوشته می‌شد و طرفداران زیادی داشت. او در شناسایی نیروهای جوان هم نقش زیادی داشت. این نیروها بعدها وارد فضای رسمی طنز و رسانه شدند. آخرین شماره هفته‌نامه گل‌آقا در دوازدهمین سال انتشارش در دوم آبان 1381 منتشر شد.
تمجید رهبرمعظم انقلاب از «گل‌آقا»
زنده‌یاد صابری فومنی در سال 1370 پس از انتشار اولین شماره‌های هفته‌نامه «گل‌آقا»، تعدادی از آن‌ها را برای رهبر انقلاب فرستاد تا نظر ایشان را جویا شود. رهبر انقلاب هم در پیامی به تاریخ 27 تیرماه 1370 برای گل‌آقا نوشتند: «ادعا نمی‌کنم که کار شما کامل و بی‌عیب است؛ اما با ملاحظه اجمالی شماره‌های «گل‌آقا»، امید هرچه بهترشدن و کامل‌تر شدن آن را دارم. طنز صادق و دلسوزانه باید همه نقاط معیوب، به خصوص آن‌ها را که کمتر به چشم می‌آیند و آن‌ها که بیشتر به علم و اطلاع همگان از آن نیاز هست، هنرمندانه ببیند و بنمایاند. امروز جامعه و نظام انقلابی ما با دشمنانی روبه‌روست که همه ابزارهای محسوس و نامحسوس را برای ضربه زدن و جریحه‌دار کردن مردم و نظام و انقلاب به کار می‌برند. برای آگاه کردن ذهن مردم از خدعه دشمن، چه وسیله‌ای از طنز هنرمندانه و شیرین و زیرکانه، بهتر و کاری‌تر؟ ان‌شاءا... شما و همکارانتان موفق باشید». در فروردین ماه امسال هم برای نخستین بار فیلم دیدار صمیمانه زنده‌یاد صابری با رهبرمعظم انقلاب منتشر شد.
2323
