عصر دیروز برای اولین بار در جهان یوزپلنگ آسیایی موفق شد در شرایط نیمه اسارت زایمان کند. یوزپلنگ چهار ساله ای به نام «ایران»، حدود ساعت 6 تا 7 بعد از ظهر 10 اردیبهشت 1401 تحت عمل سزارین صحرایی قرار گرفت و سه توله یوز ایرانی به دنیا آورد. این سه توله، اولین یوزهایی هستند که تحت برنامه سازمان محیط زیست برای تکثیر یوزپلنگ ایرانی به دنیا آمده اند. این توله ها، حاصل جفت گیری یوزهایی به نام «ایران» با چهار سال سن و «فیروز» با ده سال سن هستند که در شرایط نیمه اسارت در پارک ملی توران نگهداری می شوند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بعد از سال ها تلاش برای امتحان کردن روش های مختلف تکثیر در اسارت یا نیمه اسارت یوزپلنگ ایرانی یا همان یوزپلنگ آسیایی، عصر روز ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ در حدود ساعت ۶ تا ۷ بعد از ظهر، برای اولین بار در جهان یک قلاده یوز آسیایی به نام «ایران» توانست به شکل موفقیت آمیز زایمان کند.
البته زایمان «ایران» به صورت طبیعی انجام نشد و این یوزپلنگ ایرانی تحت عمل جراحی سزارین صحرایی قرار گرفت و در این عمل سه توله یوز به دنیا آورد. در همین راستا با دکتر بهرنگ اکرامی، دامپزشک متخصص حیات وحش که عمل سزارین «ایران» را انجام داد، درباره جزئیات این جراحی و وضعیت کنونی یوزپلنگ مادر و توله هایش گفت و گو کردیم.
اکرامی در ابتدای اظهاراتش با بیان این که بیش از یک هفته است برای زایمان یوزپلنگ «ایران» به پارک ملی توران آمده، به خبرنگار رکنا گفت: جراحی سزارین حیات وحش دارای اصول پایه ای است و نحوه انجام سزارین روی یوزپلنگ با سایر گربه سانان مشابهت دارد. در این میان باید توجه داشت که پارک ملی توران حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلومتر با شاهرود فاصله دارد، ولی بازهم ما با استفاده از دوربین های موجود در این منطقه به طور کامل بر یوزپلنگ ها نظارت داریم. اگرچه در یک هفته آخر ما تمام مدت در سایت توران استقرار داشتیم.
وی افزود: ساعت ۸ صبح دیروز که اولین بی‌تابی‌های مربوط به زایمان در «ایران» دیده شد، ما ابتدا ملاحظه کردیم که این یوزپلنگ حدود دو تا سه ساعت برای به دنیا آوردن توله هایش زور زد، اما موفق به انجام این کار نشد و از آنجا بود که ما احساس کردیم شرایط زایمان «ایران» ممکن است به شکل طبیعی پیش نرود.
اکرامی در ادامه توضیحات خود درباره نحوه انجام جراحی سزارین روی ایران اظهار داشت: بعد از این که ایران نتوانست در مرحله اول توله های خود را به دنیا آورد، این یوزپلنگ حدود نیم ساعت از لانه خود خارج شد و بعد از آب خوردن به لانه برگشت. سپس «ایران» مجددا برای به دنیا آوردن توله هایش به خودش فشار آورد، اما بازهم نتوانست این کار را انجام دهد.
این دامپزشک حیات وحش ادامه داد: بین ساعت ۱۰:۳۰ تا ۱۱ صبح بود که ما متوجه شدیم زمان برای زایمان «ایران» به شکل طبیعی از حالت استاندارد خارج شده و این حیوان مقداری ضعف کرده است. با این حال بازهم چون ما احساس کردیم یوزپلنگ ایرانی یک گونه خاص است و تا به حال تجربه زایمان این گونه در شرایط اسارت یا نیمه اسارت را نداشتیم، بازهم به «ایران» زمان دادیم.
وی در ادامه تاکید کرد: حدود ساعت ۲ بعد از ظهر دیروز بعد از این که «ایران» با وجود انجام تلاش های مکرر نتوانست زایمان کند، من احساس کردم که یک جای کار می لنگد و فشارهایی که این حیوان برای زایمان به خودش می آورد، او را خسته و عصبانی کرده است. در این شرایط ما وضعیت را برای مسئولان معاونت محیط طبیعی سازمان محیط زیست تشریح کردیم و آنها هم با انجام عمل سزارین صحرایی موافقت کردند.
اکرامی در ادامه اظهاراتش درباره علت انجام سزارین صحرایی و عدم انتقال «ایران» به یک کلینیک تخصصی حیات وحش توضیح داد: اگر ما می خواستیم «ایران» را بیهوش کنیم و بعد او را به یک کلینیک تخصصی انتقال دهیم و آنجا سزارین کنیم، این کار حدود یک ساعت و نیم تا دو ساعت زمان می برد. در چنین شرایطی چون هم من امکانات اولیه انجام سزارین را همراه خودم داشتم و هم اتاق و میز لازم برای انجام سزارین در پارک ملی توران وجود داشت، ما تصمیم گرفتیم که جراحی سزارین را به شکل صحرایی انجام دهیم.
وی در ادامه تاکید کرد: ما پیش از انجام عمل سزارین، تمام ابزارهای پزشکی و میز جراحی را استریل کردیم و همین مساله باعث شد که امکان بروز عفونت در «ایران» بعد از انجام سزارین به حداقل برسد. اکنون هم آنتی بیوتیک ها به شکل خوراکی به «ایران» داده می شود و تغذیه این حیوان هم به روال طبیعی خود بازگشته است. بنابراین با توجه به رعایت استانداردهای لازم در انجام جراحی و مشاهده رفتار عمومی فعلی «ایران» می توان گفت احتمال بروز عفونت در این یوزپلنگ وجود ندارد.
این دامپزشک حیات وحش درباره وضعیت حال حاضر یوزپلنگ «ایران» توضیح داد: خوشبختانه «ایران» هم اکنون حال عمومی کاملا خوبی دارد و جست و خیز مناسبی هم انجام می دهد. همچنین «ایران» حدود ۴۵ دقیقه تا یک ساعت بعد از به هوش آمدن، پرده های جفت را از کانال خود به صورت طبیعی دفع کرد که این از نشانه های موفقیت آمیز بودن سزارین حیات وحش محسوب می شود، زیرا نشان می دهد که رحم حیوان، کارکرد طبیعی خود را دارد.
وی در ادامه تاکید کرد: اکنون حال عمومی «ایران» به حدی خوب است که در ساعات اخیر حتی بین ارتفاع یک تا دو متر پرش کرد، البته هنوز «ایران» تا حدودی عوارض و درد ناشی از جراحی را تحمل می کند، ولی ما منتظریم که این یوزپلنگ به اشتهای طبیعی خود بازگردد. اگرچه «ایران» تحرک و فعالیت روتین خود را دارد، ولی ما همچنان منتظریم که دوره پس از نقاهت جراحی ایران سپری شود.
اکرامی درباره آخرین وضعیت سه توله یوز «ایران» نیز توضیح داد: خوشبختانه توله های «ایران» در وضعیت کاملا مناسبی قرار دارند و اکنون در سایت نگهداری از یوزپلنگ ها در پارک ملی توران، این سه توله یوز به شکل دستی تغذیه می شوند. خوشبختانه وضعیت تغذیه هر سه توله یوز بسیار مناسب است و آنها در ساعات اخیر دفع مدفوع را نیز به شکل طبیعی انجام داده اند.
این دامپزشک حیات وحش ادامه داد: متاسفانه چون برای انجام عمل سزارین روی «ایران» القای بیهوشی انجام شد، این اتفاق منجر به آن شد که این حیوان توله های خود را در حین زایمان نبیند و همین مساله احتمال پذیرش توله ها توسط یوزپلنگ مادر را کاهش می دهد.
وی در ادامه تاکید کرد: ما در حین انجام عمل سزارین روی «ایران»، مقداری شیر مادر را از سینه این یوزپلنگ تحویل گرفتیم و بعد از به دنیا آمدن توله ها، با سرنگ های مخصوص به آنها تحویل دادیم. انجام این کار نیز بسیار مهم بود، زیرا اولین شیری که توله های یوزپلنگ از مادر خود می گیرند، دارای تمام پادتن های ضد بیماری لازم برای توله ها است.
اکرامی با بیان این که بعد از به هوش آمدن «ایران»، عوامل حاضر در صحنه، توله ها را برای نخستین بار در کنار مادر قرار دادند، عنوان کرد: ما پیش از این که توله ها را کنار مادرشان بگذاریم، یک بار به صورت دستی به آنها شیر دادیم. زمانی هم که «ایران» به هوش آمد و توله ها را کنار او گذاشتیم، این یوزپلنگ هنوز هوشیاری و تعادل کامل را به دست نیاورده بود.
این دامپزشک حیات وحش ادامه داد: با وجود این که در مرتبه اول نزدیک کردن توله ها به «ایران»، او دو بار توله های خود را لیس زد، اما تمایلی برای شیر دادن به آنها نداشت. البته باید توجه داشت که شب گذشته هوای منطقه توران، سرد، بارانی و همراه با وزش باد بود.
وی در ادامه تاکید کرد: ما بعد از این که حدود ۴ تا ۵ ساعت توله ها را در کنار «ایران» گذاشتیم و دیدم این یوزپلنگ تمایلی به شیردهی ندارد و حتی ممکن است توله های خود را لگد کند، صلاح دانستیم که در حدود ساعت ۲ تا ۲:۳۰ بامداد روز ۱۱ اردیبهشت، توله ها را از مادر خود جدا کنیم و آنها را به پاسگاه محیط بانی منتقل کنیم و مجددا به این توله ها به صورت دستی شیر بدهیم.
اکرامی درباره ادامه فرآیند معرفی توله های یوزپلنگ به «ایران» توضیح داد: صبح روز ۱۱ اردیبهشت، با توجه به این که هوشیاری «ایران» بالا رفته بود و تحرکات خوبی داشت، ما مجددا توله ها را در کنار این مادر قرار دادیم و با وجود این که «ایران» مقداری به توله ها نزدیک شد و آنها را بو کرد، ولی بازهم توله های خود را تحویل نگرفت.
وی در ادامه تاکید کرد: ما هم اکنون مشغول تغذیه دستی توله ها با شیر مادر هستیم و توله ها نیز به خوبی شیر می خورند و دفع مدفوع را نیز به خوبی انجام می دهند. بنابراین مطابق با مشورت هایی که با مسئولان سازمان محیط زیست انجام داده ایم، فعلا تغذیه را به صورت دستی ادامه دهیم. در تغذیه دستی نیز در 10 ساعت اول پس از زایمان، توله ها با سرنگ مخصوص شیر آغوز را دریافت کردند، اما چند ساعتی است که توله ها با استفاده از سرپستونک‌های مخصوص، شیر را دریافت می کنند و خوشبختانه عمل مکیدن را هم به خوبی انجام می دهند.
اکرامی در پاسخ به سوال رکنا درباره علت کوچکتر بودن یکی از توله های «ایران» نسبت به دو توله دیگر توضیح داد: فرآیند جفت گیری بین «ایران» و «فیروز» حدود یک هفته زمان برد و این دو یوزپلنگ 27 بار با یکدیگر جفت گیری موفقیت آمیز داشتند. در این فرآیند هم ممکن است دو لقاح اول در روزهای ابتدایی جفت گیری و لقاح سوم در روزهای پایانی جفت گیری انجام شده باشد و دلیل اختلاف وزن بین سه توله همین مساله است.
این دامپزشک حیات وحش ادامه داد: دو توله یوزپلنگ هم سایز و نسبتا درشت هستند و در زمان تولد حدود 350 گرم وزن داشتند، اما توله سوم که کوچکتر است، در زمان تولد حدود 285 گرم وزن داشت. البته این توله هم تحرک خوبی دارد و فقط کمی ریزتر است که این مساله دلیلی بر ضعیف بودن آن نیست، بلکه به دلیل اختلاف زمان در صورت گرفتن عمل لقاح، این تفاوت وزنی پدید آمده است.
وی در پایان تصریح کرد: به احتمال بیش از 90 درصد هر سه توله یوزپلنگ که عصر دیروز در پارک ملی توران به دنیا آمدند، ماده هستند.
در فیلم پایین نیز می توانید اولین تغذیه «ایران» یوزپلنگ ایرانی را که حدود 20 ساعت پس از انجام عمل سزارین صحرایی و با انجام عمل شکار خرگوش زنده توسط این حیوان انجام شد، مشاهده کنید.
