پرخاشگری، دزدی، اختلاس، کتک کاری، زورگیری، رشوه، کار کردن کودکان، نزاع خیابانی. این واژه ها برازنده جامعه ایرانی نیستند؛ اما روند افزایشی در کشور دارند. از زورگیری زنی در شهریار با کلت در روز روشن در یک محله شلوغ گرفته تا اختلاس 50 میلیاردی در اتاق بازرگانی. ریشه این مشکلات، که هر روز در حال رخ دادن هستند و روز به روز بیشتر نیز می شوند فقط و فقط یک چیز است، اقتصاد و تورم. اقتصاد ایران نیازمند درمان است. طبقه متوسط در حال سقوط به طبقه فرودست است و حتی می توان گفت که این سقوط رخ داده است و این مهم، اهتمام جدی مسئولان را می طلبد. در این راستا، رکنا با محمدرضا محبوب فر، کارشناس و پژوهشگر آسیب های اجتماعی به گفت و گو نشست تا عواقب اجتماعیِ بحران اقتصادی در ایران را بررسی کند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، محمدرضا محبوب فر، کارشناس و پژوهشگر آسیب های اجتماعی، با اشاره به اینکه حذف ارز ترجیحی در شرایطی اتفاق افتاد که تمامی اقتصاددانان، جامعه شناسان و حتی روانشناسان مخالف اجرای آن بودند، گفت: «متاسفانه به مخالفت ها اهمیتی داده نشد و شاهد آن بودیم که بعد از ماه مبارک رمضان، این برنامه اتفاق افتاد. به نظر می رسد دولت وضعیت سختی دارد و با کسری بودجه و منابع ارزی دارد و چاره ای جز حذف ارز دولتی نداشت. درآمد یک ایرانی با درآمد یک شهروند کشور دست چندم خاورمیانه و آفریقایی قابل مقایسه نیست و خیلی کمتر است. الان یک ایرانی باید هزینه ها را به دلار بپردازد ولی درآمد با ریال است. آن هم با این افتی که ارزش پول ملی تجربه کرده است.»
وی با اشاره به اینکه این مسئله تبعات اجتماعی زیادی دارد، افزود: «اینکه به طور ناگهانی اقدام به حذف این ارز شد و مواد غذایی بین 3 تا 15 برابر افزایش پیدا کرد خیلی عجیب به نظر رسید. به نظر می رسد تجربه های دولت های قبلی، در حال تکرار است. حذف ارز ترجیحی یک طرح ویران کننده است. لایحه حذف ارز دولتی در لایحه بودجه 1401 از طریق افرادی به اجرا در آمده است که به دنبال بحران سازی در شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور هستند.»
محبوب فر افزود: «هزینه وعده های غذایی معمولی و پیش پا افتاده برای یک خانوار 4 نفره در هر روز 350 هزار تومان می شود. این در طول ماه رقمی بالاتر از 10 میلیون تومان می شود. آیا در آمد حقوق بگیران دولتی، بخش خصوص و کارگران، صرفا کفاف تامین مواد غذایی را می دهد؟ با عمل حذف ارز دولتی لاجرم جامعه وارد ناامنی اجتماعی می شود »
این کارشناس و پژوهشگر آسیب های اجتماعی در ادامه گفت: «مواد غذایی که سالیان سال به طول انجامید که 100 یا 200 درصد افزایش پیدا کند، الان یک شبه گران می شود. هزینه های تورم نان و آرد با یارانه جبران نمی شود. مثلا در خصوص سهمیه بندی کردن نان گفتند سرانه روزانه مصرف نان هر نفر ایرانی، 330 گرم است. برنج و گوشت که از سفره های مردم حذف شده است و فقط یک نان باقی مانده که می خواهند آن را هم جیره بندی کنند. این حرف ها تبعات روانشناسی زیادی روی مردم می گذارد.»
محمدرضا محبوب فر افزود: «در پس حذف ارز ترجیحی، شکاف طبقاتی افزایش پیدا می کند و شاهد سقوط روزانه صدها هزار نفر از طبقه متوسط به طبقه فرودست و فقیر خواهیم بود. این یعنی به زودی طبقه متوسطی در کشور وجود نخواهد داشت. وقتی این طبقه از دست رود، باید منتظر بحران های اجتماعی در داخل کشور باشیم. این بحران ها بخشی به صورت اجتماعات خیابانی پیگیری خواهد شد. همچنین اقسام آسیب های اجتماعی از جمله زورگیری، سرقت، فحشا و... رخ خواهد داد. این یک روند خطرناکی است که من از آن تحت عنوان فروپاشی اجتماعی، در پی ورشکستگی اقتصادی یاد می کنم. سرانجام این روند قطعا به ناکجا آباد می رسد و تمامیت ارضی کشور به خطر می افتد.»
محمدرضا محبوب فر در ادامه افزود: «اگر دولت نگران قاچاق آرد، گندم و مواد غذایی است باید وزارت کشور توضیح دهد که چرا این حجم از قاچاق وجود دارد. این موضوع باید بررسی شود که چرا اصلا قاچاق مواد غذایی اتفاق می افتد. قیمت ماکارونی در ترکیه سه تا چهار برابر ارزان تر از ایران است. حالا میزان در آمد یک نفر در ترکیه را با یک ایرانی مقایسه کنید. تفاوت ها زیاد است.»
او گفت: «تاثیری که جنگ اوکراین و روسیه روی امنیت غذایی در جهان گذاشته است صرفا برخی از کشورها را تحت تاثیر قرار داده است و چیزی بین حدود 15 الی 20 درصد است که یک هفته ای می شود این روند افزایشی، رو به کاهش است. حالا لازم است مسئولان توضیح دهند که چرا مقصر تورم اخیر را بحران جنگ روسیه و اوکراین می دانند.»
وی با اشاره به خبری که اختلاس 50 میلیاردی در اتاق بازرگانی گفت: «فساد در ساختار اقتصادی کشور، اتاق های بازرگانی و اصناف، بخش خصوصی و دولتی رخ می دهد موجب بی اعتمادی اجتماعی می شود. بی اعتمادی اجتماعی در کنار غم نان و تورم، سرمایه اجتماعی حکومت را از بین می برد.»
این کارشناس آسیب های اجتماعی افزود: «راهکار رفع مشکلات اقتصادی کشور، زیر فشار قرار دادن مردم ایران و گران کردن مواد غذایی نیست. این مشکل، مربوط به سوء مدیریت است که در دولت های مختلف وجود داشته و هر دولتی که آمده گوی سبقت را از دیگری ربوده است. سوء مدیریت، رانت، رابطه و به کار گرفتن مدیران غیر متخصص و غیر متعهد شرایط را بدتر از بد می کنند.»
محبوب فر با اشاره به راهکار دیگر گفت: «به جای اینکه خط فقر را به خط مرگ و فلاکت مردم ایران تبدیل کنیم، رفع تحریم ها را در اولویت قرار دهیم. در داخل کشور با رعایت حقوق بشر، بی اعتمادی مردم نسبت به دولت برطرف شود.»
