به گزارش خبرگزاری فارس از بیرجند، آنجا که بشر از لطف و رحمت پروردگار خود غافل نشد و به‌رغم بی‌آبی و خشکی کویر، با امید و توکل، ضربان زندگی را در دل بیابان‌های بی‌آب و علف جاری کرد، یکی از زیباترین، متفکرانه‌ترین و حیات‌بخش‌ترین ساخته‌های بشری شکل گرفت و نام آن قنات گذاشته شد.
قنات، مظهر سختکوشی و خلاقیت مردان مردی است که در دل کویر، روزی خود را به سختی از اعماق زمین بیرون کشیدند و با مهندسی و خلاقیت بی‌نظیر خود، آب را کیلومترها در دل زمین جاری کردند تا کویر هرگز حسرت به دل رودهای خروشان و نهرهای پرآب نباشد.
قنات سرمایه عظیم و گران بهایی نهفته در دل زمین بوده که در طول نسل ها به وجود آمده و در واقع قنات از دیرینه‌ترین صنایع و یکی از شاهکارهای مهندسی نیاکان ما به عنوان قدیمی‌ترین سازه‌های آبی و مهم‌ترین منابع آب محسوب می‌شود که تأثیرات فرهنگی و اجتماعی فراوانی در حوزه بهره‌دهی خود داشته است.
قنات‌ها بخشی از میراث ملی و کهنسال ایران است که در معرض خطر خشک شدن قرار دارند، هر چند امروز تلاش می‌شود تا توجه ویژه‌ای به احیا و حفاظت از قنات شود اما هنوز هم بسیاری از این مواریث تاریخی در معرض خطر آلودگی و خشک شدن قرار دارند
خراسان‌جنوبی دومین استان قنات‌خیز کشور
خشکسالی‌های ۲۰ ساله در این استان موجب خشک شدن ۳۰ درصد قنوات استان شده که در حال حاضر سه هزار رشته قنات استان خشک شدند و در صورت ادامه روند فعلی این سرمایه عظیم و یادگار ارزشمند پیشینیان نابود خواهد شد.
مردم کویر خراسان‌جنوبی نیز که همواره با شرایط کم‌آبی روبه‌رو بوده‌اند از قنات به‌عنوان تنها راه سازگاری با کویر خشک و بی‌آب استفاده می‌کرده‌اند به‌گونه‌ای که در حال حاضر این استان با وجود بیش از شش هزار رشته قنات در رتبه نخست کشور قرار داشته و قنات‌های بجا مانده از تاریخ صدر اسلام قدمت بالای این فناوری سنتی را در استان نشان می‌دهد.
وجود ۶۲۵۲ رشته قنات در استان
«اکبر محمدی» مدیر آب و خاک امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در بیرجند از وجود شش هزار و ۲۵۲ رشته قنات در خراسان‌جنوبی خبر داد و اظهار داشت: سالانه ۲۶۴ میلیون متر مکعب آب از قنوات استان استحصال می‌شود.
وی با بیان اینکه آب استحصالی از قنوات استان یک چهارم آب مورد نیاز بخش کشاورزی خراسان‌جنوبی را تأمین می‌کند، بیان داشت: ۹۵ درصد از آب استحصالی صرف بخش کشاورزی و پنج درصد برای تأمین آب شرب صرف می‌شود.
مدیر آب و خاک امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی ادامه داد: ۱۱ هزار و ۸۶۹ منبع آبی کشاورزی در استان وجود دارد که از این تعداد ۲ هزار و ۵۸ حلقه چاه، ۶ هزار و ۹۴۷ رشته قنات و ۲ هزار و ۸۶۴ رشته چشمه هستند.
محمدی با اعلام اینکه سالانه ۷۷۷ میلیون مترمکعب از منابع آبی بخش کشاورزی استان استحصال می‌شود، مطرح کرد: از این حجم ۵۵۲ میلیون متر مکعب از چاهها، ۱۹۵ میلیون متر مکعب از قنوات و ۳۰ میلیون متر مکعب از طریق چشمه تأمین می‌شود.
۶۰ درصد قنوات استان نیازمند بازسازی
وی با اشاره به کیفیت بالای آب برداشتی از چشمه‌ها و قنوات استان نسبت به چاهها، تصریح کرد: به طور متوسط هر رشته قنات در خراسان‌جنوبی حدود یک لیتر بر ثانیه آبدهی دارد و بیش از ۶۰ درصد قنوات استان دارای آب شرب و آشامیدنی و با کیفیت بالا هستند.
مدیر آب و خاک امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه شهرستان بیرجند با یک هزار و ۸۷۵ رشته قنات رتبه اول تعداد قنوات را در استان دارد، گفت: در حال حاضر ۶۰ درصد قنات‌های استان نیازمند بازسازی و ۳۰ درصد قنات‌ها با مشکل جدی مواجه است.
نیاز ۱۴۳۹ میلیاردی برای احیا و مرمت قنوات استان
محمدی حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق را سبب کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و کاهش آبدهی قنوات دانست و مطرح کرد: طول قنوات استان در مجموع ۴ هزار کیلومتر است که حدود ۳۰ درصد آن احیا و مرمت شده و مابقی نیازمند مرمت است.
وی با اعلام اینکه به‌صورت متوسط در هر کیلومتر مرمت قنات دو لیتر بر ثانیه افزایش دبی آب را داریم، اعلام کرد: در مجموع حدود هزار و ۴۳۹ میلیارد تومان برای احیا و مرمت قنوات استان نیاز است.
قنات‌ها به‌عنوان سازه‌هایی مبتنی بر خلاقیت و هوش ایرانی این روزها یکی از مهم‌ترین راهکارها برای تأمین آب و رفع مشکل کم‌آبی محسوب می‌شوند که احیای آن‌ها نیاز به توجه ویژه دارد لذا توجه به طرح‌های مطالعاتی و علمی، اختصاص اعتبار برای لایروبی و احیا و توسعه قنات‌ها می‌تواند راهکاری برای کمک به کاهش مشکل بی‌آبی در کشور باشد.
انتهای پیام/۳۶۳۵/ب
