به گزارش خبرگزاری فارس از مازندران، آزادسازی و مردمی‌سازی اقتصاد این روزها مهم‌ترین موضوع اقتصادی در کشور است که در این زمینه بحث و تبادل نظر می‌شود باتوجه به اهمیت موضوع و همچنین شفاف‌سازی به سراغ مقداد ضیاتبار احمدی دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه مازندران و پژوهشگر مهمان در مرکز اتحادیه اروپا در تایوان رفتیم که در ادامه با هم می‌خوانیم؛
سازوکار قبلی پرداخت یارانه دارای اشکال بود
*فارس: در ارتباط با ضرورت بحث حذف ارز ترجیحی و آزادسازی یارانه‌ها برای جلوگیری از قاچاق و رانت توضیحی بفرمایید؟
ضیاتبار احمدی: سازوکار قبلی دولت در پرداخت یارانه دارای اشکالاتی بوده است که منجر شده تا تصمیم گرفته شود شیوه پرداخت یارانه تغییر یابد؛ به عبارتی ساز و کار قبلی، پرداخت یارانه به مصرف‌کننده به‌صورت غیرمستقیم بوده است حال آنکه سازوکار جدید شیوه پرداخت مستقیم را هدف قرار داده است که در هر دوی موارد هدف اصلی حمایت از مصرف کننده نهایی است.
سودهای کلانی که عاید واردکننده‌ها می‌شود
*فارس: بفرمایید ساز وکار قبلی چه اشکالاتی داشت؟
ضیاتبار احمدی: یکی از اشکالات مهم ساز و کار قبلی رانت قابل توجه موجود در آن و همچنین قاچاق بخشی از کالاهای یارانه‌ای به کشورهای همسایه بوده است؛ تصور کنید دولت به واردکننده ارز ارزان (۴۲۰۰ تومانی) پرداخت می‌کرد و واردکننده باید محصول وارد شده را به دولت تحویل می‌داد تا دولت بتواند آن را به دست تولیدکننده برساند، اما در این بین بخشی از محصول وارداتی تحویل دولت نمی‌شد و فرد وارد کننده یا آن را در بازار آزاد به فروش می‌رساند که سودهای کلانی را برای وی به همراه داشت و از یک رانت غیرمنصفانه و ناعادلانه بهره می‌برد که این شیوه منشا ثروت بادآورده زیادی برای برخی افراد بوده است و یا این محصول به کشورهای همسایه قاچاق می‌شد.
از آنجا که این محصول با ارز ترجیحی وارد شده بود، قیمت آن نیز برای کشورهای همسایه کاملا به صرفه بود.
*ضعف بزرگ سازوکار قبلی پرداخت یارانه
ضعف بزرگ سازوکار قبلی پرداخت یارانه در اینجا آشکار می‌شود، دولت ایران در عمل در حال پرداخت یارانه به مصرف کننده خارجی بوده است در حالی که هدفش از پرداخت یارانه حمایت از شهروندان ایرانی بوده است.
* فارس: در ارتباط با مزایای سازوکار جدید و آزادسازی یارانه‌ها توضیحی ارائه دهید؟
ضیاتبار احمدی: در سازوکار جدید چون یارانه به مستقیما به حساب مصرف‌کننده واریز می‌شود دیگر نه رانتی برای واردکننده وجود دارد و نه قاچاق محصولات به کشورهای همسایه به صرفه است.
*نبود آگاهی یا نگرانی؟!
*فارس: دلیل که زمزمه‌هایی شنیده می‌شود و این طرح را زیر سوال می‌برند، چیست؟
ضیاتبار احمدی: روزانه با افراد زیادی برخورد می‌کنیم که از سیاست جدید دولت گله و شکایت دارند، بخش مهمی از این نارضایتی ناشی از نداشتن آگاهی کافی از نواقص شیوه قبلی و مزایای شیوه جدید است و بخشی دیگر از نگرانی‌ها ناشی از نداشتن اعتماد مردم به دولت‌ها است.
باید گفت، در طول سال‌های متمادی، اتخاذ برخی سیاست‌های نادرست و مدیریت ناصحیح منابع منجر به بی‌اعتمادی آحاد جامعه نسبت به دولت‌ها شده است
اتفاق نظر بدنه کارشناسی کشور بر لزوم حذف ارز ترجیحی و اصلاح نظام پرداخت یارانه
*فارس: نظر عموم بدنه کارشناسی در ارتباط با حذف ارز ترجیحی و اصلاح نظام پرداخت یارانه چیست؟
ضیاتبار احمدی: در مجموع باید گفت عموم بدنه کارشناسی کشور در لزوم حذف ارز ترجیحی و اصلاح نظام پرداخت یارانه اتفاق نظر دارند؛ حتی پرداخت ارز ترجیحی از ابتدا نیز با مخالفت اقتصاددان‌های زیادی روبرو بوده است و همواره اقتصاددانان از رانت و فساد موجود در ارز ترجیحی سخن گفته‌اند.
بنابراین در لزوم اجرای اصلاحات تردیدی وجود ندارد؛ تنها دولت باید در شیوه اجرای آن دقت لازم را داشته باشد.
چنانچه زیرساخت‌های مناسب فراهم شود و اطلاعات درست و واقع‌بینانه در اختیار مردم قرار گیرد و در گفتار نیز دولت صادقانه با مردم گفت‌وگو کند، می‌توان امیدوار بود اصلاحات با موفقیت صورت گیرد و قدمی شود برای اجرای سایر اصلاحات ساختاری که اقتصاد ایران به آنها نیاز دارد.
*تعجیل ممنوع!
*فارس: راهکارهایی برای اجرای بهتر و برون رفت از مشکلات اقتصادی ارائه دهید؟
ضیاتبار احمدی: در مورد سیاست مورد بحث، یعنی حذف ارز ترجیحی برخی کالاها، گفته می‌شود دولت بنا دارد تنها دو ماه یارانه معیشتی پرداخت کند و بعداز آن، یارانه در قالب کالابرگ‌های الکترونیک به مردم تخصیص داده شود که دولت باید زیرساخت لازم برای اجرای این کار را فراهم کند و نباید تعجیل شود.
چنانچه از پرداخت یارانه به حساب خانوار به سمت ارائه کالابرگ الکترونیک حرکت کنیم، در حالی‌که زیرساخت‌های آن فراهم نباشد یا چنان پیچیده باشد که موجب سردرگمی مردم شود، این طرح بخش مهمی از مشروعیت خود را نزد مردم از دست خواهد داد و نارضایتی ایشان را به دنبال خواهد داشت.
* لزوم پاسخگویی دولت در خصوص شکایات به نحوه دهک‌بندی خانوارها
نکته دوم نیز پاسخگویی دولت در خصوص شکایات به نحوه دهک‌بندی خانوارها است، باید به این شکایات به سرعت پاسخ داده شود و چنانچه اشتباهی رخ داده باشد سریعا اصلاح شود که این موضوع نیز به ایجاد اعتماد در بین مردم کمک شایانی خواهد کرد.
* فارس: ابعاد کارشناسی اصلاح نظام پرداخت یارانه‌ها و بهینه‌سازی آن و تبعات آن در صورت اجرای نشدن را تشریح بفرمایید؟
ضیاتبار احمدی: در این زمینه به دو ضعف سازوکار قبلی یعنی رانت و قاچاق محصولات در پرسش اول اشاره شد، در اینجا می‌خواهم به دو ضعف دیگر نیز اشاره کنم؛ نخست، سازوکاری که دولت در آن محصول وارد شده را از واردکننده دریافت می‌کرد و سپس برای آن به دنبال خریدار بود منجر به افزایش هزینه‌های اداری شده بود.
باید تلاش کنیم تا قواعد جاری در کشور به گونه‌ای طراحی شوند تا کمترین هزینه و بار مالی را برای دولت به همراه داشته باشد؛ چراکه هزینه‌های دولت در نهایت از جیب مردم دریافت خواهد شد.
در سطح وسیع تر نیر باید به سمتی حرکت کنیم تا دخالت‌های دولت در اقتصاد، آنهایی که از جنس تصدی‌گری هستند به حداقل برسد و دولت تنها به وظایف حکمرانی خود متمرکز شود.
*انحراف قیمت‌ها
در شیوه قبلی پرداخت یارانه، دولت عملا در سازوکار طبیعی نظام اقتصادی دخالت می‌کرد، باعث انحراف قیمت ها می‌شد و این خود منشا بسیاری از فسادها و رانت‌ها بوده است.
دوم اینکه شیوه قبلی پرداخت یارانه یک نابرابری در تخصیص را به همراه داشته است؛ یعنی افرادی که از ثروت بیشتری برخوردار بوده‌اند و مصرف بیشتری نیز داشته‌اند، از یارانه بیشتری نیز بهره برده‌اند؛ حال آنکه در پرداخت یارانه باید حمایت‌های بیشتر شامل حال اقشار ضعیف‌تر شود؛ طرح مثال بنزین شاید تصویر بهتری از نابرابری مورد بحث ارائه دهد، وقتی پرداخت یارانه به بنزین به‌صورت غیرمستقیم باشد، افرادی که دارای خودرو هستند از این یارانه بهره‌مند می‌شوند در حالی‌که عموم اقشار ضعیف که دارای خودرو نیستند بهره‌ای نیز از این یارانه نمی‌برند؛ بنابراین باید تلاش کنیم نظام پرداخت یارانه در کشور به سمت عادلانه‌تر شدن حرکت کند و طرح جدید دولت نیز در این راستا است.
چنانچه اصلاحات مذکور صورت نگیرد همچنان نواقصی که ذکر ان رفت به قوت خود باقی خواهند بود و نتیجه آن چیزی جز هدر رفت منابع، ایجاد رانت‌های گسترده برای برخی افراد، افزایش قاچاق و افزایش هزینه‌های دولت نخواهد بود.
*فارس؛ صحبت پایانی؛
ضیاتبار احمدی: ببینید مشکلات و بحران‌هایی که اقتصاد ایران با آنها دست و پنجه نرم می‌کند در یک سال و دوسال ایجاد نشده‌اند که انتظار داشته باشیم در کوتاه مدت نیز حل شوند.
اصلاحات اقتصادی به مانند جراحی درداور هستند و اثرات مثبت آنها نیز در میان مدت و بلند مدت بروز می‌یابند.
مردم ما باید دونکته را مدنظر قرار دهند؛ نخست اینکه ادامه مسیر پیشین دیگر میسر نیست و ذکر دلایل فنی و اقتصادی آن در این مجال نمی‌گنجد، در عین حال تغییر مسیر و بهبود شرایط نیز نیازمند انجام اصلاحات ساختاری در جای جای اقتصاد ایران است.
*چاره‌ای جز دست زدن به اصلاحات نداریم
سیاست اخیر دولت تنها بخش کوچکی از اصلاحاتی است که اقتصاد ایران به انها نیاز دارد، اگر می‌خواهیم در سال‌های آینده از شرایط با ثبات اقتصادی برخوردار شویم و نسل‌های آینده ما، دیگر شاهد بحران‌های این‌چنینی نباشند، چاره‌ای جز دست زدن به اصلاحات ساختاری نداریم.
ادعا نمی‌کنم قطعا اصلاحات موفق خواهند بود و حتما در پایان مسیر یک وضعیت آرمانی در انتظار ماست، اما اگر بتوان اندکی احتمال برای فائق آمدن بر مشکلات کنونی قائل بود، آن احتمال از مسیر همین اصلاحات عبور می‌کند، باید شجاع و صبور و در عین حال امیدوار به آینده باشیم.
انتهای پیام/۸۶۰۳۴/ج
