به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا در نامه‌ای به الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان ضمن تبریک روز استقلال این کشور و برقراری 30 امین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین دو کشور، نکات قابل تأملی مطرح کرد که در این گزارش به بررسی آن می‌پردازیم.
نامه رئیس‌جمهور آمریکا با تبریک به رئیس‌جمهور و مردم جمهوری آذربایجان به مناسبت روز استقلال این کشور آغاز می‌شود، اما پیام‌های اصلی بعداً می‌آیند.
بایدن در این نامه می‌گوید: همکاری‌های آمریکا و جمهوری آذربایجان در زمینه تنوع انرژی و امنیت بین‌المللی در برهه‌ای مهم از تاریخ به ثمر نشسته است و آذربایجان نقش مهمی در تضمین و ثبات امنیت بازارهای اروپا و جهان ایفا می‌کند.
به عبارت دیگر در اولین پیام، برای جمهوری آذربایجان نقش مهمی در نجات اروپا از باج‌خواهی انرژی روسیه قائل می‌شود و در ادامه اعلام می‌کند: حمایت آذربایجان از حاکمیت اوکراین و همچنین کمک‌های بشردوستانه و انرژی به اوکراین، پیام مهمی است.
بایدن با اعلام اینکه آمریکا خواستار صلح پایدار بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان برای شکوفایی منطقه قفقاز و ماوراء خزر است، علاقه‌مندی خود به برقراری تماس‌های دیپلماتیک با دور زدن روسیه و حمایت از روند بروکسل را ابراز می‌کند.
رئیس‌جمهور آمریکا نمی‌گوید «قفقاز جنوبی» بلکه می‌گوید «قفقاز». بایدن همچنین از منطقه «ماوراء خزر» یاد کرد و آذربایجان را شریک اصلی در صادرات آسیای مرکزی و حوزه خزر به اروپا می‌داند.
در واقع او می‌گوید که آمریکا ابتدا روسیه را از بازار نفت و گاز اروپا بیرون می‌راند، بنابراین نیاز به استفاده از منابع انرژی جمهوری آذربایجان و آسیای مرکزی دارد و تأکید می‌کند: آذربایجان و کشورهای آسیای مرکزی سهم زیادی از این بازار خواهند داشت.
دوم، بایدن می‌گوید روسیه نه‌تنها از قفقاز، بلکه از آسیای مرکزی نیز باید خارج شود تا منابع انرژی از این مناطق به اروپا منتقل شود و یکی از شروط اصلی تحقق این مسئله این است که جمهوری آذربایجان و ارمنستان بدون روسیه زبان مستقیم پیدا کنند و نیروهای روسیه از آذربایجان و ارمنستان خارج شوند.
در مقابل روسیه علاقه‌ای به مذاکره مستقیم جمهوری آذربایجان و ارمنستان و امضای توافقنامه صلح ندارد و در هر فرصتی مانع از آن می‌شود.
سوم، رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید آذربایجان باید به حمایت از حاکمیت اوکراین و کمک‌های بشردوستانه و انرژی به این کشور ادامه دهد و تأکید می‌کند که نفت باکو نقش خود را همانند جنگ جهانی دوم، در جنگ روسیه و اوکراین نیز ایفا می‌کند تا پیروزی برای اوکراین را آسان‌تر کند.
آمریکا به طور کلی جمهوری آذربایجان را کشوری مهم در سیاست جهانی و به ویژه در منطقه می‌داند و این کشور را به عنوان پیشرو در مبارزه با تروریسم بین‌المللی قلمداد می‌کند.
به عبارت دیگر، جمهوری آذربایجان نزد آمریکا نه به عنوان یک کشور صاحب مواد خام و یک جمهوری ضعیف پس از شوروی، بلکه به عنوان یک شریک مهم در منطقه و حتی در اروپا و اوراسیا دیده می‌شود که تأثیر بسیار جدی بر روند تحولات منطقه دارد.
با این حال، خواسته‌های آمریکا در این نامه، جمهوری آذربایجان را نیز هدف قرار می‌دهد. واشنگتن می‌داند که دولت آذربایجان در راستای منافع خود و کشورش اقداماتی را انجام خواهد داد که شاید به نفع آمریکا نباشد؛ لذا در پایان نامه بایدن، این پیام آمده است: ما از آذربایجان می‌خواهیم که گام‌های هدفمندی در جهت حکومت‌داری دموکراتیک و اصلاحاتی بردارد که از حقوق و آزادی‌های اساسی همه آذربایجانی‌ها محافظت می‌کند.
این پیام در واقع یک تهدید است که اگر آمریکا پاسخ مورد انتظار خود را از جمهوری آذربایجان دریافت نکند، آمریکا گروه‌های اپوزیسیون این کشور را علیه دولت تحریک و حمایت خواهد کرد.
اپوزیسیون دولت آذربایجان نیز این پیام را از متن نامه خارج کرده و آن را به عنوان درخواست دموکراسی جو بایدن از رئیس‌جمهور آذربایجان تفسیر می‌کند.
با این حال، جمهوری آذربایجان در حال حاضر تلاش می‌کند تا نقشی در بازار انرژی اروپا ایفا می‌کند و انرژی آسیای مرکزی را به اروپا منتقل می‌کند.
در مورد گفتگوهای مستقیم با ارمنستان، توافقنامه صلح، روابط اقتصادی و ارتباطی، آذربایجان بیشترین خواهان آن است.
در مورد افزایش حمایت از اوکراین، هر کشوری در حد توان خود کمک می‌کند و آذربایجان نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ اما جمهوری آذربایجان مشکلات خاص خود را دارد و هنوز بخش اعظم منطقه قره‌باغ آزاد نشده و اراضی آزاد شده نیز ویران شده و پر از مین‌های پاکسازی نشده است.
جمهوری آذربایجان حداقل در تئوری، این بحث را دارد که اگر شرکت‌های غربی، از جمله شرکت‌های آمریکایی، به بازسازی قره‌باغ، افزایش حمایت و سرمایه‌گذاری در آذربایجان بپیوندند، می‌تواند کمک‌های سیاسی، بشردوستانه و انرژی به اوکراین را افزایش دهد.
در مورد صلح مدنظر آمریکا در قره‌باغ، این جمهوری آذربایجان است که صلح را به ارمنستان پیشنهاد می‌کند، اما نخست‌وزیر ارمنستان با پذیرفتن ظاهری پیشنهادها، در عمل از روسیه پیروی می‌کند و از آذربایجان در سازمان پیمان امنیت جمعی مستقر در مسکو شکایت کرده و تجمعاتی در ایروان با شعارهای جنگی جدید برگزار می‌شود.
در مورد حضور نظامی روسیه در منطقه، مسکو در ارمنستان دارای پایگاه‌های نظامی است و در آذربایجان نیروهای نظامی روسیه تحت عنوان «گروه حافظ صلح» در منطقه‌ای که هنوز تحت کنترل رسمی باکو نیست به بهانه تأمین امنیت ارامنه قره‌باغ مستقر هستند.
درخواست اصلاحات دموکراتیک در جمهوری آذربایجان بدون توجه به هدف آمریکا از مطرح کردن آن، مثبت است. برگزاری انتخابات آزاد، تشکیل ارگان‌های دولتی با آرای مردم، حفظ آزادی‌هایی مانند عقیده، بیان و مطبوعات خیلی هم خوب است و این‌ها در قانون اساسی و قوانین آذربایجان نیز آمده است اما برای آمریکا مهم است که اجرا شود؟
پاسخ این سؤال در انتهای نامه آمده است: در این دوره از بی‌ثباتی جهانی که روسیه در تلاش است با جنگ علیه اوکراین، ارکان اصلی امنیت بین‌المللی را تضعیف کند، ایالات‌متحده بر حمایت خود از استقلال و حاکمیت آذربایجان تأکید می‌کند.
در واقع آمریکا به جمهوری آذربایجان هشدار می‌دهد که روسیه هیچ قاعده بازی را به رسمیت نمی‌شناسد و ممکن است فردا به استقلال و حاکمیت آذربایجان حمله کند و اعلام می‌کند: اگر با آمریکا باشید، از شما در برابر روسیه محافظت می‌کنیم وگرنه در چنین شرایطی در کنار آذربایجان نخواهیم بود.
به طور خلاصه، نامه رئیس‌جمهور آمریکا به رئیس‌جمهور آذربایجان حاوی یک تعریف، یک پیشنهاد، یک تهدید است.
متن کامل نامه جو بایدن به الهام علی‌اف به شرح زیر است:
"من از طرف مردم آمریکا روز استقلال را به شما و مردم آذربایجان تبریک می‌گویم.
امسال سی‌امین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین ایالات‌متحده و جمهوری آذربایجان است. طی 30 سال گذشته، همکاری ما در زمینه تنوع انرژی و امنیت بین‌المللی در برهه‌ای مهم از تاریخ به ثمر نشسته است و آذربایجان نقش مهمی در تضمین و تثبیت امنیت بازارهای اروپا و جهان ایفا کرده است. حمایت آذربایجان از حاکمیت اوکراین و همچنین کمک‌های بشردوستانه و انرژی به اوکراین پیام‌های مهمی است. ما همچنین از سهم قابل توجه شما در مبارزه جهانی علیه تروریسم قدردانی می‌کنیم.
اکنون زمان امید به فرصتی مهم برای دستیابی به صلح پایدار در قفقاز جنوبی است. ایالات‌متحده آماده کمک به تشدید تماس‌های دیپلماتیک بین آذربایجان و ارمنستان و ایجاد روابط اقتصادی، حمل‌ونقل و روابط بین فردی آذربایجان است که به کل منطقه قفقاز و ماوراء خزر امکان شکوفایی می‌دهد. ما از آذربایجان می‌خواهیم که گام‌های هدفمندی در جهت حکومت‌داری دموکراتیک و اصلاحاتی بردارد که از حقوق و آزادی‌های اساسی همه آذربایجانی‌ها محافظت می‌کند.
در این دوره از بی‌ثباتی جهانی که روسیه با جنگ علیه اوکراین به دنبال تضعیف ارکان اصلی امنیت بین‌المللی است، ایالات‌متحده بر حمایت خود از استقلال و حاکمیت آذربایجان تأکید می‌کند. ما مشتاقانه منتظر گسترش روابط خود در سال‌ها و دهه‌های آینده هستیم.
در روز استقلال بهترین آرزوهای خود را برای مردم آذربایجان اعلام می‌کنم."
نویسنده: حمید قدسی آذر کارشناس مسائل قفقاز و ترکیه
انتهای پیام/
