به گزارش مشرق، در روزهای گذشته بحث رقابت ایران و روسیه در بازار چین و سایر کشورها در فضای مجازی مطرح می‌شود. این موج رسانه‌ای ابتدا معطوف به بازار نفت بود و سپس به بازار فولاد نیز کشیده شده است.
اساسا در فضای فشار تقاضای نفت نسبت به عرضه، امکان رقابت و حذف نفت کشورها وجود ندارد. به بیان دیگر در شرایطی که در بازار جهانی نفت، تقاضا از عرضه بیشتر است ، اساسا امکان جایگزینی نفت روسیه با نفت سایر کشورها از جمله ایران آن هم از سوی کشوری پرتقاضا نظیر چین وجود ندارد.
طبق آمار رسمی اوپک نیز تولید نفت ایران در ماه گذشته (آوریل) نسبت به سه ماهه نخست سال ۲۰۲۲ نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش ۳۶ هزار بشکه‌ای نیز داشته است. با توجه به ثابت بودن ظرفیت پالایشی ایران، این موضوع به معنای افزایش صادرات نفت ایران در ماه گذشته است.
تصویر ۱
همچنین بلومبرگ نیز در گزارشی عنوان کرده است که چینی‌ها از فرصت نفت ارزان روسیه برای پر کردن ذخایر استراتژیک خود استفاده می‌کنند و نفت روسیه جایگزین نفت هیچ کشوری در بازار چین نشده است. بدین ترتیب افزایش صادرات نفت روسیه به چین در ماه گذشته موجب پر شدن مخازن استراتژیک چین شده است.
تصویر ۲
حال بعد از مشخص شدن شایعه حذف نفت ایران از بازار چین توسط روسیه، به موضوع رقابت دو کشور در بازار فولاد می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید:
افزایش چشمگیر تجارت ایران و اتحادیه اروپا در سه ماهه نخست ۲۰۲۲
*ادعای غیرواقعی انجمن فولاد برای لغو عوارض صادرات
ماجرا از جایی شروع شد که رضا شهرستانی، عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها، عنوان کرد: روسیه تخفیف‌های ۱۵ تا ۲۰ درصدی برای صادرات فولاد خود در نظر گرفته و با توجه به وضع عوارض سنگین صادرات فولاد ایران، قیمت فولاد صادراتی این کشور نسبت به ایران ارزان‌تر شده است و به همین دلیل چین، افغانستان، تایلند و کره جنوبی که مشتریان بزرگ فولاد ایران بودند، این بار فولاد مورد نیاز خود را به روسیه سفارش داده‌اند.
به بیان ساده، عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد از وضع عوارض برصادرات فولاد گلایه کرده است و با ادعای غیرواقعی «جایگزینی روس‌ها در بازار ایران» سعی کرده است، این موضوع را در پازل تخریب روابط ایران و روسیه تعریف کند.
بعد از انتشار این مصاحبه، موج رسانه‌ای در فضای مجازی ایجاد شد با این محور که ایران در حال پیگیری منافع روسیه است نه منافع خودش، درحالی که واقعیت چیز دیگری است.
*مصوبه عوارض پلکانی با هدف جلوگیری از التهاب قیمت فولاد در داخل کشور
در ماه‌های اخیر، مصوبه وضع عوارض پلکانی صادرات برای محصولات زنجیره فولاد تصویب شد، عوارض تعیین شده در این مصوبه، با قیمت جهانی فولاد شناور شده است.
بدین ترتیب اگر قیمت جهانی فولاد افزایش چشم‌گیری پیدا کند، طبیعتا تولیدکنندگان فولاد به سمت صادرات آن حرکت می‌کنند. در نتیجه، بازار داخل با کمبود عرضه مواجه می‌شود. اما با وضع این مصوبه، شناور بودن عوارض با قیمت، عملا انگیزه صادرات فولاد ایران را تا حد مشخصی مدیریت می‌کند و مانع کمبود این محصول در داخل کشور می‌شود و برعکس.
در این‌باره، رضا محتشمی‌پور، معاون معادن و فرآوری مواد وزارت صمت، درباره مصوبه وضع عوارض پلکانی اینگونه توضیح می‌دهد: روسیه و اوکراین اکنون ۲ تولیدکننده بزرگ محصولات انرژی و مواد غذایی هستند. این جنگ روی بازار فولاد اثر گذاشت، روسیه صادرات این مواد را ممنوع اعلام کرد و اوکراین نیز صادرات بخشی از محصولات فولادی را متوقف کرد که در کشورمان نیز با افزایش شدید قیمت در مقطعی کوتاه روبه‌رو بودیم.
وی با بیان اینکه یکی از بندهای این مصوبه مربوط به چگونگی کنترل بازار داخلی در صورت مواجهه با بحران خارجی به‌صورت مقطعی بود، توضیح داد: بحران‌های خارجی نباید بر اقتصاد کشور تأثیر بگذارد، برای مثال قیمت میلگرد اوایل جنگ روسیه و اوکراین در مقاطعی از ۱۳ و ۱۴ هزار تومان به ۱۸ هزار تومان رسید، بنابراین تأثیرات جنگ روی بازار دیده شد و انتظار این بود که تمهیداتی برای کاهش شدت این اثرات توسط دولت اندیشیده شود و این مصوبه در همین راستا ابلاغ شد.
محتشمی‌پور گفت: در مقطعی با کمبود ۲۰ درصدی ورق‌های فولادی در بازار روبه‌رو بودیم، بنابراین مقرر شد که این شکاف با واردات جبران و عرضه شود. همچنین در کشور ما سنگ‌آهن کمتر از نیاز بخش فولاد تولید می‌شود، البته برنامه اکتشافی باید زیاد شود، اما طبیعی است در این شرایط علاقه‌ای برای صادرات سنگ‌آهن نداریم و کشور موانع می‌گذارد و تشویق‌ها را برمی‌دارد.
معاون معادن و فرآوری مواد وزارت صمت همچنین با اشاره به آثار مثبت وضع عوارض صادراتی روی مصرف‌کننده داخلی، تصریح کرد: وقتی تولیدکننده مواد اولیه صادرات را کمتر و عرضه داخلی‌اش را بیشتر می‌کند، پس امکان اینکه قیمت داخلی از التهاب بیفتد بیشتر است، بنابراین مصرف‌کننده داخلی از این مصوبه تأثیر مثبت می‌گیرد. کشوری که خود تولیدکننده فولاد است نباید بازار فولاد آن از نوسانات جهانی متأثر شود.
* چرا اعمال محدودیت بر افزایش صادرات فولاد در مقطع فعلی منطقی است
به طور کلی سه اتفاق مهم موجب شده است که وقوع بحران در تامین فولاد، برای بازار داخلی ایران محتمل شود. نخست جنگ روسیه و اوکراین و افزایش قیمت جهانی فولاد که موجب تمایل تولیدکنندگان فولاد به صادرات بیشتر آن به جای عرضه در داخل کشور شده است.
همچنین باید توجه داشت که در سه ماه آینده به دلیل افزایش مصرف برق در تابستان، صنعت فولاد با محدودیت بیش از ۵۰ درصدی در تامین برق مواجه می‌شود، در نتیجه تولید روزانه فولاد افتی ۵۰ درصدی خواهد کرد، البته وزارت نیرو در مابقی ماه‌های سال این کمبود در تأمین برق را به طور کامل جبران می‌کند.
شروع ساخت‌وساز تابستانی و برنامه دولت برای اجرای طرح نهضت ملی مسکن نیز موجب می‌شود که پیک تقاضای داخلی برای فولاد در چند ماه پیش‌ِ رو باشد.
در نتیجه طبیعی است که دولت سیزدهم با توجه به کاهش تولید فولاد در چند ماه آینده و افزایش تقاضای داخلی، بر صادرات فولاد برای برهه‌ای کوتاه محدودیت ایجاد کند تا با توجه به افزایش قیمت جهانی، صادرات ایران «بیش از حد» افزایش نیابد، زیرا همانطور که گفته شد اولویت تامین فولاد با بازار داخلی است.
* بازار فولاد ایران و سیاست صادراتی آن تغییر نکرده است
در این‌باره، سیف‌الله امیری، مدیرکل دفتر صنایع معدنی وزارت صمت، با رد شایعاتی مبنی بر کاهش صادرات فولاد کشور و تصاحب بازار صادراتی فولاد ایران توسط روسیه، گفت: بازار فولاد ایران تحویل جایی نشده و همان بازارها را داریم و تغییری نیز در سیاست صادراتی نیز به وجود نیامده است. اگر دوستان سند و مدرکی دارند که این موارد موجب کاهش صادرات شده به ما اعلام کنند تا به آن‌ها رسیدگی شود.
در واقع به نظر می‌رسد برخی فعالان صنفی فولاد به دنبال منافع خود در صادرات حداکثری این محصول هستند و نگرانی خاصی برای تنظیم بازار در مقطع تابستان در کشور ندارند.
