به گزاش خبرنگار کتاب ایرنا، بخش حضوری سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به کار خود پایان داد و فعالیت در بخش مجازی برای دو روز تمدید شده‌است. ناشران بعد از دو سال همه‌گیری کرونا با مشکلات متفاوتی همراه هستند و شرکت در نمایشگاه کتاب و فروش را به عنوان یکی از راه‌های نجات می‌بینند. این در حالی است که برخی نقدها هم به برگزاری این نمایشگاه در هر یک از بخش‌های مجازی و حضوری بیان می‌شود.
اعظم کیان‌افراز مدیر انتشارات افراز، که در بخش مجازی سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور دارد، درباره ویژگی‌های این رویداد به خبرنگار ایرنا گفت: معتقدم نمایشگاه مجازی به همه کسانی که در سراسر ایران هستند و امکان آمدن به تهران را ندارند، فرصت برابر می‌دهد. زیرا افراد دوست دارند در بزرگ‌ترین نمایشگاه کتاب ایران که حتی با نمایشگاه‌های جهانی قابل مقایسه است، حضور داشته‌باشند.
او درباره امکاناتی که نمایشگاه مجازی در اختیار مخاطبان و ناشران قرار می‌دهد، توضیح داد: بسیاری از مردم و علاقه‌مندان کتاب، امکان آمدن به نمایشگاه حضوری کتاب را در طی ۱۰ روز برگزاری‌اش ندارند، اما نمایشگاه مجازی این امکان برابر را به همه کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای می‌دهد تا هر جای ایران که باشند، به کتاب مورد علاقه‌شان دسترسی پیدا کنند و بتوانند با آن تخفیفی که در ایام برگزاری نمایشگاه به مخاطبان تعلق می‌گیرد، کتاب را تهیه کنند. به هر صورت هزینه‌های ایاب و ذهاب، شلوغی، ترافیک، آلودگی هوا -که حتی یک روز هم نمایشگاه را تعطیل کرد- باید در نظر داشت؛ این‌ها معضلاتی است که نمایشگاه مجازی ندارد.
ناشر باید بتواند با دست پر به استقبال مخاطب برود
مدیر نشر افراز نیز با بیان اینکه نمایشگاه مجازی امکانات خوبی به مخاطب و ناشر می‌دهد تا از این طریق بتوانند تازه‌هایشان را عرضه کنند و به دست مخاطب برسانند؛ ادامه داد: البته در این دو، سه سال با اینکه خیلی از نواقص نمایشگاه مجازی رفع و رجوع شده، ولی باز هم معایبی دارد که اگر به مرور کمتر شود، شاید بتوانیم شاهد اتفاقی قابل توجه یعنی دائمی شدن نمایشگاه مجازی باشیم. ضمن اینکه بعضی‌ها شرایط، تمایل و امکانش را ندارند که بتوانند برای تهیه کتاب، در یک زمان مشخص به تهران بیایند.
کیان‌افراز از طرفی، با اشاره به نواقص و معایب این رویداد فرهنگی گفت: تنها کتاب‌هایی که تا یک ماه پیش اعلام وصول شده‌اند می‌توانند در نمایشگاه مجازی حضور داشته‌باشند. یعنی اگر کتابی مثلا سه روز است که اعلام وصول شده، نمی‌تواند در نمایشگاه مجازی عرضه شود. بنابراین صددرصد تازه‌های یک نشر، در دسترس مخاطبان نمایشگاه مجازی نیست. مخصوصا این دوره که با نمایشگاه‌های قبلی که بهمن‌ماه برگزار می‌شود، فاصله زیادی نداشت و ناشر زمان زیادی برای انتشار چاپ اول یا تجدید چاپ کتاب‌هایش را نداشت و دستش در این زمینه تازه‌ها تا حد زیادی خالی بود.
او ادامه داد: شاید لازم باشد فاصله‌ای یک‌ساله یا دست‌کم هفت-هشت ماهه بین زمان برگزاری نمایشگاه‌های کتاب باشد تا ناشر بتواند با دست پر به استقبال مخاطب برود. در این زمان اندک خبری از تازه‌های نشر نیست. عناوین قبلی هم در بازار کتاب پخش شده و دیگر به آن مفهوم که کتابی برای نمایشگاه منتشر شده‌باشد، تازه نیست.
هزینه پست از ناشر دریافت می‌شود
این ناشر با اشاره به مشکل سازوکار سامانه پست در نمایشگاه مجازی، یادآور شد: گفته می‌شود که پستِ کتاب‌های خریداری شده برای مخاطبان رایگان است؛ اما هیچ‌گاه در تبلیغ این شیوه خرید گفته نمی‌شود که این ناشر است که هزینه ارسال کتاب را می‌پردازد. کتابی را ۱۰ هزار تومان می‌فروشیم، اما در کنارش باید ۱۰ هزار تومان هم پول پاکت، پست، بسته‌بندی و ارسالش را بدهیم. در واقع خدمات پست رایگان نیست و هزینه‌اش به‌جای خریدار، از فروشنده یا همان ناشر گرفته می‌شود.
کیان‌افراز افزود: در حقیقت ناشر دارد این هزینه را متقبل می‌شود و ۲۰ درصد هم روی کتاب‌هایش تخفیف می‌دهد. این‌ها مسائلی است که در دوره اخیر نمایشگاه بین‌المللی کتاب که به شکل مجازی برگزار شد وجود داشت و می‌تواند با یک برنامه‌ریزی بهتر، مرتفع شود.
حضور چشم‌گیر مخاطبان احساس می‌شد
حمیدرضا سیدناصری در رابطه با برپایی سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به صورت حضوری و بعد از دو سال، به خبرنگار ایرنا گفت: فکر نمی‌کردم این‌قدر مردم از نمایشگاه فیزیکی استقبال کنند؛ در این دوره اقشار مختلف مردم در مصلی حضور پیدا کردند و با اینکه استقبال مثل آخرین دوره نمایشگاه قبل از کرونا نبود، اما حضور چشم‌گیر مخاطبان احساس می‌شد. حتی با اینکه نمایشگاه مجازی هم به صورت هم‌زمان برگزار شد.
مدیر نشر ذکر با اشاره به یکی از مشکلاتی که در این دوره نمایشگاه با آن روبرو بوده‌اند و با وجود پیگیری موفق به رفع‌اش نشدند، توضیح داد: متاسفانه بن‌هایی که در نظر گرفته بودند فقط برای بخش مجازی نمایشگاه بود؛ یعنی اگر کسی همراه با خانواده و با مترو یا وسیله شخصی به مصلی می‌آمد و به سختی هم جای پارک پیدا می‌کرد، نمی‌توانست بن را در نمایشگاه خریداری کند. و این اتفاق باعث شد نمایشگاه حضوری، خیلی رونق نداشته باشد.
شرایط اقتصادی در این دوره نمایشگاه روی خرید مردم تاثیر گذاشته بود
مدیر انتشارات ذکر با اشاره به اینکه عوامل تشویقی مثل بن، بر حضور بیشتر مردم در نمایشگاه و خرید کتاب تاثیر می‌گذارد، ادامه داد: علی‌رغم مشکلات اقتصادی که روی مردم هست و خیلی‌ها می‌گویند کتاب از سبد خانوار حذف شده، مردم می‌آمدند و خرید می‌کردند؛ هرچند که مثل گذشته نبود.
سیدناصری ادامه داد: قبلاً یک خانواده با سطح مالی متوسط ۱۰ عنوان کتاب انتخاب می‌کرد ولی الان تعداد این خریدها به یکی، دو عنوان کتاب کاهش یافته‌است. ما هم مردم را درک می‌کنیم که مشکل اقتصادی دارند و برای همین پشت کتاب‌های چاپ پارسال، اکثرا قیمت قدیم خورده است و مراجعه‌کنندگان می‌دیدند اینطور نیست که قیمت کتاب مثل اقلام دیگر یکدفعه و یک هفته‌ای دوبرابر شده باشد. ولی به هرحال شرایط اقتصادی در این دوره نمایشگاه روی خرید مردم تاثیر گذاشته بود.
او با اشاره به دو رویداد مجازی دیگر یعنی نمایشگاه فصلی و نمایشگاه‌های استانی، گفت: سال گذشته استقبال خوبی از نمایشگاه مجازی استانی نشد. اگر بتوان بخش مجازی همین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را که به شکل سراسری و گسترده برگزار می‌شود، در هر مناسبتی برپا کرد، باعث می‌شود مردم کتاب خریدن برای فرزندان‌شان را فراموش نکنند.
در روزهای نخست راهنمای محیطی نبود
به گفته سیدناصری هم‌زمانی نمایشگاه فیزیکی و مجازی سختی‌هایی برای ناشران به همراه دارد و بهتر است که هر یک از این دو رویداد به صورت مجزا و جداگانه برگزار شود.
مدیر نشر ذکر درباره ویژگی مشهود سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تصریح کرد: به نظر می‌رسد که امسال برگزارکنندگان نمایشگاه، یکسری از تجربه‌های در زمینه‌هایی مانند ضعف تبلیغات محیطی و نبود راهنمای محیطی مورد توجه سال‌های گذشته را مدنظر قرار نداده بودند. به‌طور مثال ما چهار روز مهم از نمایشگاه به‌خصوص روزهای پنجشنبه و جمعه را بی‌دلیل از دست دادیم. زیرا راهنمای محیطی نبود تا مراجعان را به سالن کودک و نوجوان راهنمایی کند. چهار روز طول کشید تا با پیگیری فراوان ما این نقیصه رفع شود.
مدیر انتشارات ذکر با تاکید بر اینکه باید از تجربیات سه دهه برگزاری نمایشگاه استفاده کرد؛ افزود: نمایشگاه امسال اشکالاتی داشت که در دوره‌های قبل هم به چشم آمده بود و برگزار کنندگان می‌توانستند با استفاده از آن تجربیات، رویداد کم نقص‌تری برپا کنند.
سیدناصری در پایان یادآور شد این انتشارات که از جمله ناشران تخصصی کتب کودک و نوجوان است، با ۷۴۰ عنوان کتاب در سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حاضر شد که ۱۴۵ عنوان کتاب چاپ اول و ۲۱ عنوان نیز برای اولین بار در این رویداد رونمایی و عرضه شدند.
فکر می‌کردیم به دلیل همه‌گیری کرونا استقبال کم‌تری انجام شود
لیلا مختاری مدیر غرفه انتشارات نردبان نیز با اشاره به اینکه استقبال از سی‌وسومین دوره نمایشگاه کتاب بهتر از سال ۹۸ بود، به خبرنگار ایرنا گفت: در حالی شاهد استقبال بالا از نمایشگاه کتاب بودیم که فکر می‌کردیم به دلیل همه‌گیری کرونا استقبال کم‌تری انجام شود و کتاب کم‌تری فروش رود، اما اینطور نبود.
او درباره قدرت خرید مردم و تاثیر آن بر فروش کتاب در نمایشگاه بیان کرد: با اینکه قدرت خرید مردم به علت کرونا و آسیب‌های اجتماعی آن پایین آمده‌است، اما هنوز با فرزندان خود به نمایشگاه می‌آیند. مساله این است که همیشه یک ساختمان نیمه‌کاره و نیمه‌ساخته را به بخش کودک و نوجوان اختصاص می‌دهند. از ساختمان نیمه ساخته چه انتظاری می‌توان داشت؟
مدیرغرفه انتشارات نردبان درباره مشکلاتی که در این دوره نمایشگاه با آن مواجه است، توضیح داد: شاید بتوانیم غرفه‌های خود را زیبا و جذاب بچینیم، اما نمی‌توانیم ورودی راهرو را که خاکی است و کودکان زمین می‌خورند، تغییر بدهیم. برای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب باید یک مکان حساب شده انتخاب کنند، که از نظر ساختمانی کامل است، سقف دارد و مسائل بهداشتی در آن رعایت می‌شود. نمایشگاه امسال با مشکلات اساسی همراه شد، ستاد برگزاری نمایشگاه یک یا دو روز از ناشران عقب بودند، ناشران غرفه را تحویل گرفته بودند و کتاب‌هایشان را چیده بودند اما تابلوی ناشران کودک و دانشگاهی نصب نشده بود.
به گفته او به دلیل فقدان بنرهای مشخص کننده جانمایی نمایشگاه، غرفه‌داران در روزهای اول و دوم مجبور به راهنمایی مردم بودند.
مختاری درباره توان خرید کتاب مردم با درنظر گرفتن افزایش قیمت کتاب بیان کرد: نردبان نشری بود که کتاب‌هایی با قیمت مناسب داشت. در دوره‌های گذشته اگر مخاطبی وارد غرفه می‌شد، با دست خالی از غرفه نمی‌رفت، اما در این سال‌ها با توجه به قیمت کاغذ قیمت کتاب‌ها بالاتر رفت، در نتیجه با افرادی مواجه می‌شویم که می‌خواهند چند کتاب بخرند، اما وقتی قیمت را می‌بینند، مجبور می‌شوند تعدادی از آنها را برندارند.
