به گزارش خبرنگار مهر، در بیانیه مؤسسه فرهنگی ایکوموس ایران به مناسبت بیستمین سال تأسیس آمده است: میراث فرهنگی ایران‌زمین از چنان غنایی برخوردار است که درک درست از عظمت، توانایی‌ها، و نقش و جایگاه آن موجب احیای مجدد ارزش‌های اجتماعی و دست‌یابی به جامعه‌ای سرشار از نیکی و نشاط خواهد شد. قابلیت‌های گوناگون مواریث فرهنگی راه‌های متعدد و متنوعی را برای بهره‌برداری از آن گشوده است. از این گنج بی‌بدیل می‌توان در زمینه‌های خودشناسی ملت‌ها و بقا و رقاء ملی استفاده کرد، یا آن را برای اهداف دیگری نظیر گردش مالی بیشتر در جامعه و ایجاد شغل و درآمد تلقی کرد. بر حسب آنکه جامعه فرهنگ یا اقتصاد را محرک اصلی و عنصر تعیین کننده نهایی تلقی کند، کیفیت رجوع و بهره‌برداری از آثار گذشتگان نیز متفاوت خواهد بود.
با توجه به وجود ظرفیت‌های اقتصادی زودرس در مواریث گذشته، تمایل به بهره‌برداری از آن خصوصاً در شرایط دشوار اقتصادی افزایش می‌یابد. دولت‌ها عموماً برای رفع تنگناهای زودگذر خود با نگاهی کوتاه‌مدت، کمتر به آورده‌های این گنجینه عظیم، که حتی می‌تواند نقش مؤثری در رفع همان مشکلات جاری نیز داشته باشد، توجه می‌کنند، در حقیقت به‌جای درمان به پانسمان زخم‌ها می‌پردازند.
در اینجاست که وظیفه نخبگان و فرهیختگان رخ می‌نماید تا با تبیین جایگاه و نقش بی‌بدیل میراث فرهنگی، جامعه را از تبدیل شدن به عنصری بی‌ریشه و سقوط در بهره‌برداری‌های روزمره نجات دهند. لکن تحقق این امر به سهولت امکان پذیر نیست. واقعیت گواه آن است که نه‌تنها مدیران، بلکه متأسفانه آحاد مردم نیز گاه راه حل‌های عاجلِ پانسمان را بر راه بلند درمان یا خودشناسی و تکیه بر دستاوردهای فرهنگی-تاریخی ترجیح می‌دهند.
از این رو است که مدام شاهد آنیم که جامعه در توجه به ریشه‌های خود، مغفول؛ قوانین در ترسیم جایگاه واقعی میراث، ناتوان؛ تشکیلاتِ مسئول، چندپاره و غیرمنسجم؛ خودنمایی و گردش و تفریح جانشین پژوهش و معرفی ارزش‌ها؛ اعتبارات لازم برای فعالیت‌ها، ناکافی؛ صیانت و حفاظت از میراث مادی و معنوی، کم‌فروغ؛ مجازات متجاوزین به مواریث فرهنگی، کم‌رنگ؛ رسانه‌ها و موزه‌ها از عرضه تأثیرگذار آثار خود، نامطمئن؛ آحاد جامعه از داشته‌های گران‌قدر خود، کم‌اطلاع؛ و در یک کلام، کشتی میراث فرهنگی کشوری که به‌حق داعیه‌دار پیشینه فرهنگی عظیم است، گرفتار طوفانی حائل است.
البته باید توجه داشت که وضعیت امروز ما حاصل بیش از یک قرن از خود بیگانگی و تلاش در تشّبه به غیر است. وقتی حکم بر آن شد که عمده‌ترین مظاهر فرهنگی، یعنی زبان و معماری، و سایر سنت‌های دیرینِ خود را به امید توسعه زودرس ترک کنیم، دیگر نیازی به مواریث فرهنگی، جز برای نمایش و تفاخر به گذشته، باقی نماند. شاید اگر تنها به گفته سردمداران فرهنگ این سرزمین توجه می‌شد، هرگز شرایطی چنین بر جامعه ما حاکم نمی‌شد.
از یک سو ندای «نه شرقی، نه غربی» همواره ما را به رجوع به ریشه‌های خود دعوت نموده است، و از سوی دیگر اکنون خصومت همه جانبه قدرت‌ها ضرورت اتکا به درون را دوچندان نموده، ظرفیت بالقوه فراوانی برای اصلاح رویکرد به میراث فرهنگی فراهم شده است. باید با استفاده از این فرصت، چنان جریان عظیم و عمیقی در جامعه ایجاد کرد که برای همیشه راه را بر برخوردهای سلیقه‌ای در دوران‌های کوتاه مدیریتی ببندد و ارتباطی مستقیم بین مردم و ذخایر فرهنگی‌شان ایجاد کند تا از این پس آحاد مردم با شناخت و عشقی که نسبت به مواریث فرهنگی خود یافته‌اند راه هر نوع کج‌روی در این زمینه را مسدود کنند.
چرا باید اصلی‌ترین جهت‌گیری در حوزه‌های مادی کشور ما نظیر صنایع، معادن، پزشکی، فن‌آوری، کشاورزی و … ارجاع به ظرفیت‌های داخلی و مردمی کشور کند، اما در حوزه فرهنگ همچنان پیرو سیاست‌های دیگران، و بزرگ‌ترین افتخارمان جذب توریست بیشتر و ثبت جهانی آثار باشد؟
بُروز روزافزون مشکلات مادی و معنوی در جامعه گواه آن است که راه زیستن در این سرزمین و شناخت ارزش‌های خود را از یاد برده‌ایم و برای برون‌رفت از این وضعیت راهی جز توجه به درون و برخورداری از چشمه‌های جوشان مادی و معنوی کشور باقی نمانده است. لازم است تا فرهیختگان ملت که عمر گرانبار خود را در راه عشق به میراث فرهنگی ایران صرف نموده‌اند، با غنیمت شمردن فرصت، راه را برای بازیابی ریشه‌ها و تمسّک به فرهنگ گران‌قدر ایران‌زمین هموار کنند.
باید اذعان کرد که اگر در پاره‌ای کشورها توجه به میراث فرهنگی در حدّی قابل‌قبول صورت پذیرفته، آگاهی عموم پشتوانه اصلی در کسب این موقعیت بوده است. کاملاً روشن است که اگر مردم یک جامعه نسبت به آثار خود حساس و با نقش حیاتی آن در سلامت مادی و معنوی جامعه آشنا باشند؛ تمامی ارکان جامعه، اعم از قوه مقننه برای تنظیم قوانین، تصویب تشکیلات مربوطه، اختصاص اعتبارات لازم، و نظارت بر حسن اجرای آن؛ قوه مجریه در تدوین برنامه‌ها بر مدار ارزش‌های خودی، انتخاب مدیران، تنظیم گردش فعالیت‌ها؛ و قوۀ قضائیه در فراهم‌نمودن زمینه برای برخورداری آحاد جامعه از مواهبِ توجه به ارزش‌های فرهنگ خودی، پیشگیری از هرنوع ترویج اقدامات ضدفرهنگی و مجازات متجاوزین به میراث فرهنگی کشور، وارد عمل خواهند شد.
امروز با وجود صدها تشکیلات مردم‌نهاد و گسترش رسانه‌های جمعی، هر اقدام مدیران جامعه زیر ذره‌بین فضای مجازی و مردم است. اگر مردم نسبت به امری از خود حساسیت نشان دهند ممکن نیست که مدیران بتوانند با بی‌توجهی از آن بگذرند. لذا به‌نظر می‌رسد آگاه‌سازی مردم از ارزش داشته‌های فرهنگی گران‌قدر خویش، راه حل نهایی و قطعی برای برون‌رفت از شرایط ناگوار حاکم بر میراث فرهنگی است، گرچه شاید طولانی به‌نظر آید. برخوردهای مقطعی و موضعی نه‌تنها رافع مشکلات جاری نیست، بلکه موجب به تعویق افتادن و پیچیده‌تر شدن شرایط خواهد شد. مردم اگر آورده‌های تاریخی سرزمین خویش را بشناسند قدر آن را خواهند دانست و انتظام لازم برای رویکردی صحیح در همه زمینه‌ها را نسبت به آن فراهم خواهند کرد.
بر این اساس مؤسسه فرهنگی ایکوموس ایران با درک شرایط حاضر و با «انگیزه ارتقای سطح دانش و بینش عمومی و اعتلای فرهنگ و هنر کشور و ترویج و اشاعۀ فرهنگ و هنر اصیل ایرانی و اسلامی» که در اساسنامه آن درج است، تصمیم دارد تا با رویکردی نوین حتی‌الامکان همه مردم در تمامی سطوح را مخاطب خود قرار داده و به ارتقای آگاهی ایشان از کم و کیف داشته‌های ارزشمند فرهنگی خود و برافروختن آتش عشق به میراث فرهنگی در دل هر ایرانی بپردازد.
برای تحقق این امر ابتدا باید به چند سوال اصلی پاسخ داد.
آنچه باید عرضه شود چیست؟
چه کسانی مسئولیت این عرضه را بر عهده دارند؟
از چه راه‌هایی باید این عرضه صورت پذیرد؟
مخاطبان این عرضه چه کسانی هستند؟
پاسخ به این سوالات، به‌روزرسانی و فراهم کردن زمینه‌های تحقق آن، وظیفه اصلی و تاریخی مؤسسه فرهنگی ایکوموس ایران است. باید توجه داشت که نمایندگی ایکوموس در هر کشور وظایف خود را با در نظر داشتن شرایط حاکم بر آن کشور تنظیم می‌کند.
در پاسخ به سوال اول می‌توان گفت؛ ایران دارای یکی از گران‌قدرترین مواریث فرهنگی در جهان است، هم‌اکنون نام و مشخصات هزاران محوطه شهر و روستای تاریخی، بناها و بافت‌های ارزشمند، آداب و سنن و مناسک و آئین‌های ماندگار، متون ذی‌قیمت، صنایع و هنرهای بی‌بدیل، فنون کهن، و نظایر آن نزد اهل فن وجود دارد که عموم مردم از آن اطلاعی ندارند.
هریک از این آثار دارای ارزش‌های ممتازی است که به نحو شایسته در اختیار عموم قرار نگرفته و اشتیاقی درخور را نیز برنینگیخته است. این گستره کمی و کیفی عظیم باید از انحصار متخصصین بیرون آمده، در اختیار آحاد جامعه قرار گیرد.
در پاسخ به سوال دوم می‌توان گفت؛ در وهله اول این دانشمندان و متخصصین و دستگاه‌های ذی‌ربط هستند که این اطلاعات را در اختیار دارند. علاوه بر آن کتاب‌ها، فیلم‌ها، و آرشیوهای گوناگونی سرشار از مطالب مربوط به میراث فرهنگی است. ابتدا مؤسسه ایکوموس از دست‌اندرکاران خواهد خواست که داشته‌های خود را برای ارائه عمومی آماده‌سازی کنند.
سپس با کمک دانشجویان و افراد علاقه‌مند و انجمن‌های مردم‌نهاد به نشر این مباحث اقدام می‌کند. بی‌شک این حرکت اشتیاق عمومی را برانگیخته، و چون بهمنی عظیم راه همه‌گیری را خواهد پیمود و افرادی در دورترین نقاط کشور به این جریان فرهنگی خواهند پیوست.
در پاسخ به سوال سوم باید گفت؛ راه‌های معرفی و اشاعه ارزش‌های میراث فرهنگی به اندازه خود آن متنوع است. برگزاری نشست‌های علمی و فرهنگی، چاپ کتاب و درج مقالات در مطبوعات، حضور در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، تنظیم سفرهای علمی‌فرهنگی، کمک به ایجاد و بهره‌مندی از تشکل‌های علاقه‌مند، تبادل دانش و تجربه در این زمینه در سطح بین‌المللی، بهره‌گیری از ظرفیت‌های گسترده و گوناگون فضای مجازی، برگزاری مسابقات، مذاکره و مکاتبه با مسئولین، مشارکت در مراسم و آئین‌ها، برگزاری کارگاه‌ها، راهنمایی تولید کنندگان فرهنگی و صنعتی به بهره‌گیری از ذوق ایرانی، کمک به احیای میراث ملموس و غیرملموس، و … مسیرهای دسترس و قابل‌حصولی است که هرکس بر اساس توانایی خویش و با توجه به موضوع و مخاطب برمی‌گزیند.
در پاسخ به سوال چهارم باید گفت؛ تقسیم‌بندی گروه‌های مخاطب و برقراری ارتباط مناسب با هریک در موفقیت این راه نقشی تعیین کننده دارد. معیارهای گوناگونی برای این تقسیم‌بندی وجود دارد که توجه به همه آنها ضروری است. عواملی نظیر؛ سن، تحصیلات، محل زندگی، میزان برخورداری، جنسیت، و قومیت در کیفیت برقراری ارتباط و جذب مخاطب مؤثر است. لذا باید با مطالعه‌ای کامل، اینکه چه مطلبی، با چه رسانه‌ای، در اختیار چه کسی قرار گیرد، به‌دقت بررسی و برنامه‌ریزی گردد.
برای تحقق این آرزوی بزرگ همه کسانی که خود را عاشق فرهنگ ایران‌زمین می‌دانند و حاضرند برای اعتلای آن کوشش نمایند سهمی در این حرکت دارا هستند. بدون شک اعضای مؤسسه فرهنگی ایکوموس ایران می‌توانند پرچمدار این حرکت بوده، و سایر علاقه‌مندان را که در حقیقت و به صورت بالقوه عضو این مؤسسه هستند در تنظیم برنامه آن همراهی نمایند. البته ضروری است تا تهیه برنامه جامع، اقدامات مقدماتی را برای فراهم‌نمودن زمینه و درک شرایط اجتماعی حاکم آغاز نمود تا بستر واقعیات، تصحیح مسیر انتخاب شده را ممکن کند.
کاملاً واضح است که اجرای این مهم نیازمند گستره وسیعی از نیروی انسانی علاقه‌مند و فداکار در قالب فعالیت‌های مردمی است. در این راستا مؤسسه تلاش می‌کند از یک سو شرایط عضویت علاقه‌مندان را هرچه ساده‌تر نماید و از سوی دیگر با استعلام زمینه‌های فعالیت مورد علاقه ایشان، شرایط را برای تأمین این نیروی انسانی و حضور فعال ایشان فراهم آورد. بدین ترتیب در ابتدا از هر عضو سوال خواهد شد که زمینه مورد علاقه خود را برای کمک به تحقق این هدف انتخاب نماید.
زمینه‌های فعالیتی که ممکن است اعضا بر حسب تخصص، پیشینه، یا علایق شخصی مایل باشند در آن به مؤسسه کمک نمایند به شرح زیر پیشنهاد می‌گردد، که یک یا چند زمینه آن قابل انتخاب خواهد بود.
البته این پیشنهادها در آینده قابل بهبود و افزایش است.
نگارش (تهیه انواع متون علمی، آموزشی، خبری، ادبی، نمایشی، و … در قالب کتاب، مقاله و …)
پژوهش و گردآوری اطلاعات مکتوب (متن‌پژوهی، سندپژوهی، فیش‌نویسی، خلاصه‌نویسی، چکیده‌نویسی، فهرست‌نویسی، و …)
فعالیت سمعی و بصری (همکاری در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی و انواع فیلم و نمایش و تیزر، فراهم آوردن ارتباط بیشتر بین میراث فرهنگی و هنرهای نمایشی، و …)
کار با کودکان (استفاده از کلیۀ امکانات و روش‌ها برای افزایش آشنایی و دلبستگی کودکان به مواریث فرهنگی، برگزاری کارگاه‌ها و مسابقات، انجام سفر و بازدید، طراحی اسباب بازی، عرضۀ تجربیات جهانی در این باره، و …)
همکاری در امور بین‌الملل (ارتباط با سایر کمیته‌های ملی و علمی ایکوموس و یونسکو، استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی برای معرفی ایران، معرفی دستاوردهای جهانی به داخل کشور، شرکت در سمپوزیم‌های بین‌المللی برای ارتقای آشنایی جهان با آثار و تجارب ایران، و …)
فعالیت میدانی (شناسایی، مستندنگاری، ثبت و ضبط میراث مادی و معنوی؛ معرفی و ترویج شیوه‌های نوین برداشت آثار، حضور در مجامع و رویدادهای مربوط به میراث فرهنگی؛ ارتباط با نهادهای مربوطه؛ معرفی مؤسسه و ترغیب به عضویت در آن؛ و …)
مشارکت در رویدادهای علمی (برنامه‌ریزی، مدیریت، اجرا، و گزارش نشست‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی در زمینه مباحث نظری و پژوهش‌های میراث فرهنگی، مبانی و روش‌های علمی و عملی حفاظت و مرمت، آشنایی با هنرها و فن‌آوری‌های کهن، و …)
فعالیت حقوقی (بررسی قوانین، معاهده‌ها، منشورها، و توصیه‌نامه‌های بین‌المللی و روش‌های بهره‌گیری از آن، همکاری با مراجع ذی‌ربط برای حفاظت حقوقی از آثار، ارتباط با مراجع ذی‌ربط برای تنظیم مصوبات لازم، ارتباط با قوه قضائیه برای صیانت بهتر از آثار، و …)
ترجمه (ترجمه تولیدات علمی و فرهنگی مؤسسه، انتقال دست‌آوردهای مکتوب بین‌المللی، ترجمه فیلم‌های علمی و آموزشی، عرضه بین‌المللی فعالیت‌های میراث فرهنگی کشور، و …)
روابط عمومی (برگزاری مجالس، تماس با مسئولین، ارتباط با سمن‌های مربوطه، برگزاری انواع مسابقه، تماس با نشریات و رسانه‌های عمومی، تنظیم گزارش‌های لازم، و …)
امور رایانه‌ای (تهیه نرم‌افزارهای مورد نیاز، تهیه تصاویر و اسناد الکترونیک لازم، تهیه آرشیو الکترونیک، و …)
نقد حفاظت و مرمت (معرفی و تحلیل و نقد تجارب ارزشمند حفاظت و مرمت بناها و بافت‌های تاریخی در ایران و جهان، معرفی و تحلیل نظریه‌ها و اصول و اسناد، …)
مفاهیم و رویکردها در میراث فرهنگی (معرفی، تحلیل، و تفسیر مفاهیم و رویکردها در شناخت و حفاظت از میراث فرهنگی از گذشته تا امروز، …)
توریسم و حفاظت میراث فرهنگی (مفاهیم و رویکردهای نو در توریسم فرهنگی، بررسی چالش‌های توریسم و حفاظت میراث فرهنگی در ایران، معرفی و تحلیل و نقد تجارب ارزشمند ایران و جهان، …)
مؤسسه فرهنگی ایکوموس ایران آرزومند است که عموم علاقه‌مندان به میراث فرهنگی، خصوصاً جوانان فرهیخته ایران، با بهره‌گیری از امکانات در اختیار و یاری‌جستن از فضای مجازی در برانگیختن عشق به میراث فرهنگی در جامعه ایران به یاری مؤسسه آمده، حداکثر تلاش خود را در تحقق این آرزوی بزرگ مبذول دارند.
