رفلاکس معده زمانی رخ می دهد که محتویات معده وارد مری شود. اگر این اتفاق بیش از دو بار در هفته برایتان بیفتد شما مبتلا به رفلاکس معده می باشید. اکنون به بررسی علائم و دلایل بوجود آمدن رفلاکس معده می پردازیم و راه های درمان آن را پیش رویتان می گذاریم.
رفلاکس معده زمانی رخ می‌دهد که اسید و سایر محتویات درون معده از دریچه پایینی مری به مری باز می‌گردند. دریچه پایین مری دریچه‌ای عضلانی به‌شکل حلقه است که در انتهای مری و ابتدای معده قرار دارد.
با باز شدن این دریچه، غذای بلعیده‌شده از انتهای مری وارد معده می‌شود. پس از ورود غذا به معده، این دریچه بسته می‌شود تا از بازگشت غذا به درون مری جلوگیری کند. زمانی که این دریچه ضعیف شده یا آسیب دیده باشد ممکن است به‌درستی عمل نکند. همین موضوع باعث رفلاکس معده می‌شود..
پزشکان بر این باورند که اگر علائم رفلاکس معده بیش از دو‌بار در هفته اتفاق بیفتد، به احتمال زیاد فرد به این بیماری مبتلاست.
بیماری رفلاکس را می‌توان به انواع گوناگون تقسیم‌بندی کرد.
در رفلاکس کلاسیک به طور معمول محتویات معده فقط در مری بالا می‌آیند و به حلق نمی‌رسند. علائم رفلاکس کلاسیک همانگونه که در نوشتارهای پیشین به آنها اشاره کردیم بیشتر به صورت سوزش سردل (سوزش معده) بروز می‌کنند.
بیشتر بخوانید: علت درد و سوزش معده چیست؟
علائم رفلاکس معده برحسب اندام و عضوی که تحت تأثیر اسید معده قرار می‌گیرد، متفاوت است. همه انسان‌ها علائم یکسانی را تجربه نمی‌کنند. علائم رفلاکس معده از خفیف به شدید دسته‌بندی می‌شوند و معمولاً بعد از خوردن غذا (به‌خصوص غذای تند یا چرب) و هنگام دراز کشیدن یا خم شدن بروز پیدا می‌کنند.
از علائم رفلاکس معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اگر با علائم و نشانه‌های بالا آشنا هستید و یا هر از گاهی آنها را تجربه می‌کنید، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک معالج خود مراجعه کنید.
علت ایجاد رفلاکس هنوز به درستی مشخص نشده است. اما بخوبی می دانیم که برخی عوامل باعث بروز و تشدید رفلاکس می شوند. مهمترین این عوامل عبارتند از :
با گذشت زمان التهاب موضعی در مری شما ممکن است منجر به عوارضی شود که عبارتند از:
افراد زیادی به رفلاکس مبتلا هستند. در این افراد، محتویات معده رو به عقب و در خلاف جهت طبیعی، حتی تا گلو حرکت می‌کنند. وقتی با این حرکتِ برعکس، محتویات معده به گلو می‌رسد به آن رفلاکس حنجره‌ای-حلقی گفته می‌شود.
ترشحات معده سرشار از اسید و آنزیم‌هایی است که برای هضم غذا در معده به آنها نیاز داریم. طبیعی است که این مواد در هر جایی غیر از معده و روده باعث آسیب به بافت آن قسمت (گلو و حنجره) می‌شود.
همانگونه که گفتیم در رفلاکس حنجره‌ای-حلقی، ترشحات معده به تارهای صوتی و حنجره صدمه وارد کرده و حنجره را ملتهب می‌کنند. به التهاب حنجره، لارنژیت گفته می‌شود و در این مورد، نام لارنژیتِ رفلاکس به آن اطلاق می‌گردد.
علائم رفلاکس حنجره‌ای-حلقی بیشتر به شکل زیر است:
دقت کنیم که علائم ناشی از رفلاکس حنجره‌ای-حلقی بسیار شبیه سایر بیماری‌های حلق و حنجره است. پیشنهاد می‌شود برای اطمینان از علت این مشکل، با یک دکتر گوش و حلق و بینی همزمان با پزشک متخصص داخلی یا پزشک عمومی مشورت کنیم.
افراد مبتلا به رفلاکس حنجره‌ای-حلقی کمتر ممکن است از سوزش معده شکایت کنند. سوزش سردل به علت برگشت محتویات معده به مری و ایجاد التهاب در دیواره مری بروز می‌یابد. این بیماری، رفلاکس کلاسیک یا رفلاکس معده-مری نامیده شده است.
با وجود اینکه می‌دانیم محتویات معده برای رسیدن به حلق از مری عبور می‌کنند، به درستی مشخص نیست چرا افراد مبتلا به رفلاکس حنجره‌ای-حلقی کمتر دچار سوزش معده می‌شوند.
اطلاعاتی که خودمان در طول بیماری جمع‌آوری کرده‌ایم و نتایج معاینات و آزمایش‌ها توسط پزشک می‌تواند تشخیص لارنژیت رفلاکس را در ما قطعی کند.
اگر متوجه شده‌ایم که تغییر صدا در ابتدای بامداد و پس از هر وعده غذایی بدتر می‌شود، احتمال التهاب حنجره و تارهای صوتی به دلیل برگشت محتویات معده تا حلق بیشتر خواهد شد.
به طور معمول پزشک درباره شدت علائم از ما می‌پرسد. اگر شدت علائم زیاد باشد، معمولا بیشتر وجود لارنژیت رفلاکس را مطرح می‌کند.
در صورت تداوم یا شدت علائم لارنژیت رفلاکس، پزشک ممکن است پایش سطح اسید معده و مری روده را درخواست نماید. این کار با کمک یک دستگاه مخصوص سطح اسید حلق را اندازه‌گیری می‌کند.
برای مداوای موفق لارنژیت رفلاکس انجام کارهای زیر ضروری است:
همان‌طور که اشاره کردیم، علائم بالا، مخصوصاً سوزش سر دل، نشانه‌های خوبی برای تشخیص رفلاکس معده هستند. اگر پزشک معالج به رفلاکس معده مشکوک شود، پیش از تشخیص و تأیید از بیمار می‌خواهد تا بعضی معاینات و آزمایش‌های مرتبط را انجام دهد.
پزشک معالج ممکن است از یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر جهت تشخیص رفلاکس معده استفاده کند:
یکی از موثرترین روش‌های پیشگیری و درمان رفلاکس معده، تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی است. برخی از نکاتی که باید در درمان رفلاکس معده به خاطر داشته باشید، عبارتند از:
گیاهانی که معمولاً برای رفلاکس معده استفاده می شوند عبارتند از:
اگرچه هنوز تحقیقات بیشتری مورد نیاز است، اما برخی از افراد ادعا کرده‌اند که پس از مصرف مکمل‌ها، تنتورها یا چای‌های حاوی این گیاهان، از ریفلاکس اسید رهایی یافته‌اند. اما لازم به ذکر است که در برخی موارد، داروهای گیاهی عوارض جانبی به همراه داشته یا مکانیسم داروهای خاصی را مختل می کنند.
در‌‌صورتی که رعایت موارد فوق کارساز نبود، ممکن است پزشک معالج جهت درمان رفلاکس معده دارو تجویز کند.
گاهی به دنبال یک سرماخوردگی، چند روزی صدایمان خش‌دار می‌شود یا گلو درد داریم. اما اگر این علائم را بدون سرماخوردگی و برای چندین روز تجربه کردیم، شاید مشکل مربوط به دریچه بالای معده ماست و به عبارت دیگر به رفلاکس معده مبتلا هستیم. دریچه بالای معده، عبور غذا از مری به معده را کنترل می‌کند و اگر به‌خوبی بسته نشود، باعث برگشت اسید معده و محتویات معده به مری و گاهی حتی تا دهان می‌گردد. به این حرکت رو به عقب اسید معده (خلاف جهت طبیعی حرکت محتویات معده)، بازگشت اسید معده یا رفلاکس معده گفته می‌شود.
سوزش سردل یا بالای شکم (یا به اصطلاح درد معده) از شایع‌ترین علائم رفلاکس معده است.
اگر هر کدام از شرایط زیر در معده و مری پیش بیایند، ممکن است باعث ایجاد یا بدتر شدن رفلاکس معده شوند:
خوشبختانه امروز داروهای بسیار موثری برای درمان رفلاکس وجود دارد. مهمترین داروهایی که به این منظور به کار می روند داروی امپرازول و هم خانواده هایش نظیر پانتوپرازول، رابیپراول، و لانسوپرازول هسند. علاوه بر اینها داروهایی نظیر رانیتیدین، و فاموتیدین نیز می توانند در برخی موارد موثر باشند. پزشک معالج، درمان را شروع می کند و بر حسب نیاز آن را ادامه خواهد داد.
در بیش از نیمی از موارد فرد مبتلا به رفلاکس نیازمند درمان درازمدت (سالها) با داروست. داروهایی نظیر امپرازول را می توان برای مدت طولانی حتی سالها استفاده کرد.
اگرچه عوارض معدودی با این داروها گزارش شده است اما در مجموع، کنترل علائم رفلاکس در درازمدت، با این دسته داروها، بسیار موفقیت آمیز و مطمئن است.
در بیمارانی که به خوبی به درمان یا دارو جواب می دهند، و علائم ایشان کنترل می شود اما با کم کردن یا قطع دارو، علائم بر می گردد، امکان انجام اعمال جراحی ضد رفلاکس وجود دارد. اما عمل جراحی برای افرادی که پاسخ مناسبی به درمان دارویی نداده اند مناسب نیست.
امروزه این اعمال جراحی، به روش لاپاراسکوپیک انجام می شود. انجام عمل جراحی می تواند عوارضی داشته باشد که معمولا کوتاه مدت و گذرا هستند. در مورد میزان موفقیت عمل و نتایج درازمدت آن به طور خلاصه، می توان گفت که حدود 75 درصد افرادی که عمل آنها موفقیت آمیز بوده باشد، پس از ده سال، نیز مشکلی نخواهند داشت. اما در حدود 20 تا 30 درصد افراد ممکن است پس از عمل نیز مجددا نیاز به مصرف دارو داشته باشند.
