اکبر مختاری*
سناتور "لینزی گراهام" از سناتورهای مطرح حزب جمهوریخواه اخیرا از شکست کامل برجام سخن گفته است و "رابرت مالی" رییس گروه بین المللی بحران و از معماران برجام در جلسه استماع سنای آمریکا از احتمال بیشتر شکست برجام نسبت به موفقیت توافق سخن گفته است.
دلواپسان پرفریاد برجام زمان دولت روحانی، سکوت پیشه کرده اند چراکه نمی دانند اعلام نهایی شکست برجام میتواند چه تبعات خطرناکی داشته باشد.
"امیرعبدالهیان" وزیرامورخارجه ایران در اجلاس داووس سوییس، از احتمال توافق می گوید به شرط آنکه طرف آمریکایی ضمانت هایی بدهد.
دیگر برخلاف اسفند و بهمن ماه گذشته در "کلاب هاوس" کارشناسان ایرانی برنامه ای در مورد برجام برگزار نمی کنند.
فضایی عجیب و مبهم بر روند اوضاع سیطره انداخته است.
دیگر کسانی که برجام را در مجلس ایران آتش زدند نیز صدای بلندی از آنها شنیده نمی شود.
10 ماه از دولت رییسی گذشته و دیگر این سخن که ما در موضوع معیشت مردم منتظر برجام نخواهیم بود خریدار چندانی ندارد و صداهای امیدوارساز دولتی ها برای طبقات پایین معیشتی جامعه نیز در حال رنگ باختن است.
دیگر صدای فحش به روحانی و ظریف هم شنیده نمی شود چراکه ساختار سرانجام خودش را به کسانی که در آن سیاست ورزی می کنند، تحمیل می کند.
دیگر سخن از حرف های وزیر کار کم تجربه رییسی مبنی بر تزریق 300 میلیون دلار به بازار برای کاهش نرخ ارز به 15 هزار تومان هم شنیده نمی شود.
در فضای جامعه هم هیچ چشم انداز روشنی از آینده دیده نمی شود ؛ خوف از آینده نه چندان دور، خوف از اینکه اگر مذاکرات مربوط به توافق برجام اعلام شکست نهایی شود چه خواهد شد؟
مردم هر خریدی می کنند در مورد قیمت های جدید اقلام احساس گیجی می کنند.
اسراییل از اینکه جو بایدن قول قطعی داده است که سپاه یا سپاه قدس، حتما یکی از آنها را در فهرست تروریستی نگه می دارد خوشنود است.
جنگ اوکراین بازی برجام را نیز به هم زد.
این جنگ برجام را از اولویت آمریکا خارج ساخت؛ چیزی که شاید بسیاری از مقامات کشور انتظار آن را نداشتند و پیش بینی نمی کردند.
این روزها اولویت روس ها هم برجام نیست بلکه اولویت آنها تجزیه دو بخش اوکراین و تشکیل اوکراین شرقی است.
بهترین فردی که می شد با او برای احیای برجام مذاکره کرد رابرت مالی بود اما فرصت رابرت مالی هم در حال از دست رفتن است.
فرض خفیف احیای برجام توافقی است که از توافق ۲۰۱۵ در سطح پایین تری قرار دارد؛ توافقی که در آن به احتمال زیاد یکی از ارکان سپاه در لیست تروریسم باقی خواهد ماند و قبولاندن همین موضوع هم آنچنان راحت نیست.
جانشین های برجام همه یا از آن ضعیف ترند یا خوفناک تر.
از احتمال بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت و جنگ گرفته تا شکل گیری یک توافق فراگیرتر از برجام همه سخت تر و بدترند. این جایگزین ها نه تنها برای ایران بلکه برای همه طرف های دخیل در برجام و خارج از برجام هم بدتر و سخت تر است.
مخالفان داخلی برجام هیچ گاه فکر نمی کردند که احیای دوباره برجام در دولت بایدن این قدر سخت باشد!
آنها شاید هنوز نمی دانند که اگر توافقی تا مردادماه نشود دیگر شانس احیای برجام نزدیک به صفر خواهد رسید زیرا که در آمریکای فعلی هرکه ضد برجام سخن گوید شاید شانس بالاتری برای رفتن به سنا و مجلس نمایندگان را در انتخابات نوامبر داشته باشد.
بایدن روز بروز سخت گیرتر می شود و اگر در پایان دولت روحانی می شد توافقی هرچند نزدیک به برجام را زنده ساخت حالا ممکن است نه از برجام خبری باشد و نه از توافق.
در پایان باید یادآور کرد، خوف موجود از شکست کامل برجام بیهوده نیست خوفی که به همه طرف های خواهان احیا برجام یادآور می سازد که هیچ جایگزین بهتری برای برجام نیست و سناریوهای جایگزین برای دوره پس از شکست برجام یکی از یکی بدتر و پرهزینه تر خواهند بود.
* مدرس علوم سیاسی
