سازمان جهانی بهداشت طبق روال هر سال به مناسبت روز جهانی بدون دخانیات در تاریخ ۳۱ ماه می مصادف با ۱۰ خرداد ماه، نسبت به اعلام شعار سال و اطلاع رسانی لازم به کشورهای عضو برای گرامیداشت این مناسبت اقدام می کند که این امر می تواند فرصت مغتنمی برای کاهش مصرف دخانیات در شهرستان گچساران و دیگر نقاط کشور باشد.
اگرچه دولت تلاش می کند با اقدام هایی در قالب طرح نماد(نظام مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی دانش آموزان) به کاهش مصرف مواد دخانی در بین دانش آموزان و خانواده گچسارانی کمک کند اما رواج باورهای غلط درباره کاهش خطرات قلیان باعث شده تعدادی از افراد کم سن و سال در این شهرستان اقدام به مصرف آن کنند.
در حالی که تا همین چند سال پیش مصرف قلیان تنها در میان شهروندان گچساران میانسال رواج داشت اما این روزها باورهای غلط در مورد مصرف قلیان در جامعه و بویژه در بین جوانان و نوجوانان باعث افزایش مصرف آن حتی در میان بانوان شده است.
پیامدهای مصرف قلیان
برخی افراد می گویند که وجود آب قلیان جلوی اثرگذاری مواد مضر و سمی بر بدن انسان را می گیرد، این در حالی است که آن گونه که کارشناس حوزه بهداشت و درمان گچساران می گویند:بیشتر این مواد از جمله نیکوتین و خاکستر آن وارد ریه می شود و به خاطر دم‌های عمیقی که فرد برای جذب دود می زند، تخریب‌های جدی به حباب چه‌های ریه وارد می کند.
این صاحب نظران تاکید می کنند که هر وعده مصرف قلیان برابر با استفاده از یک پاکت سیگار است و کشیدن یک یا دو نوبت از آن در روز، فرد مصرف کننده را دچار اعتیاد یا وابستگی می کند.
متخصصان امر اعتقاد دارند که افراد سیگاری به طور متداول با مصرف هشت تا ۱۲ نخ سیگار در یک روز ۴۰ تا ۷۵ پُک می زنند، درحالی که مصرف کنندگان قلیان در هر وعده مصرف که به طور متداول ۲۰ تا ۸۰ دقیقه طول می کشد، حدود ۵۰ تا ۲۰۰ پُک می زند که هر پک به طور متوسط حاوی حدود یک لیتر دود است.
این متخصصان تاکید می کنند که در هر بار مصرف قلیان، دود بسیار زیادتری در مقایسه با کشیدن یک نخ سیگار تولید می شود به طوری که مصرف یک نخ سیگار بین ۵۰۰ سی‌سی تا یک لیتر دود تولید کرده اما یک بار استفاده کردن از قلیان ۱۰ تا ۲۰ لیتر دود تولید می کند.
براساس تحقیقات به اثبات رسیده، مصرف کنندگان قلیان برای رسیدن به آستانه ارضای وابستگی، با استنشاق مقادیر بسیار زیادتر دود، در معرض مقادیر بیشتری مواد شیمیایی سرطان‌زا و گازهای خطرناک مثل منواکسیدکربن در مقایسه با فرد سیگاری قرار می گیرند.
متخصصان حوزه بهداشت و درمان می گویند که مصرف قلیان علاوه بر بیماری های مرتبط با تنباکو مانند سرطان های ریه، لب و دهان و حنجره، مری و معده، لوزالمعده، کبد و روده بزرگ از عوارض بدخیم و زخم‌های گوارشی و ریفلاکس معده با مصرف اشتراک می تواند منجر به افزایش احتمال میکروب سل و ویروس هایی مثل هرپس و هپاتیت شود.
استفاده از دخانیات در گروه سنی میانسال
استفاده زیاد از دخانیات به ویژه قلیان در گروه سنی میان سال معضل دیگری است که نه تنها سلامت مصرف کنندگان بلکه خانواده های آن را تهدید می کند به طوری که براساس یک پایش که به تازگی از سوی شبکه بهداشت و درمان گچساران صورت گرفته ۹۰ درصد از مصرف مواد دخانی در این شهرستان گروه سنی میان سال هستند به همین دلیل نیاز است تا با فرهنگ سازی و آگاهی بخشی برای کاهش مصرف مواد دخانی در گروه های مختلف سنی برنامه ریزی بهتری انجام شود.
مدیر شبکه بهداشت و درمان گچساران گفت: براساس طرح غربالگری که با همکاری مراکز بهداشتی مناطق مختلف انجام شده یکهزار و ۲۱۰ نفر مصرف کننده انواع مواد دخانی در این شهرستان شناسایی شده است.
حسینی اظهار داشت:۲ هزار و ۶۳۱ نوجوان در این ارزیابی شرکت کردند که ۹ نفر کمتر از یک درصد مصرف کننده سیگار بوده اند.
وی بیان کرد: همچنین در طرح غربالگری میزان مصرف مواد دخانی این شهرستان هشت هزار و ۳۲۳ جوان شرکت داشتند که از این تعداد ۱۸۳ نفر معادل ۲.۲ در صد مصرف کننده بوده اند.
مدیرشبکه بهداشت و درمان گچساران تصریح کرد: همچنین ۲۳ هزار و ۴۲۴ فرد میانسال این شهرستان در این ارزیابی حضور داشتند که یکهزار و ۱۸ نفر معادل ۴.۳۶ درصد مصرف کننده مواد مخدر بوده اند.
وی عنوان کرد:براساس این طرح ۳۴هزار و ۴۲۴ شهروند گچسارانی در گروه های سنی نوجوان،جوان و میانسال مورد ارزیابی قرار گرفتند که ۳.۵ درصد آنان مصرف کننده مواد خانی بوده اند.
طرح نماد راهکاری برای پیشگیری
کارشناسان اعتقاد دارند که پیشگیری کم هزینه ترین اقدام برای کاهش پیامدهای آسیب های اجتماعی به ویژه پدیده مصرف مواد دخانی است و آنان تاکید می کنند که آگاهی بخشی درباره پیامدهای آن برای خانواده ها ضروری است.
رییس اداره آموزش و پرورش گچساران گفت: طرح ملی «نماد» (نظام مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی دانش آموزان) از برنامه های دولت برای آگاهی بخشی به نسل جوان و خانواده آن درباره مصرف دخانیات است.
انوشیروان قیطاسی اظهار داشت: طرح نماد که در قالب امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی طراحی شده برای توانمندسازی و ارتقای مهارت‌های زندگی دانش آموزان اجرا می‌شود.
وی افزود: طرح ملی «نماد» با مشارکت ۱۳ دستگاه اجرایی گچساران در مدارس این شهرستان در حال اجراست.
دیگر راهکارهای کاهش مصرف دخانیات
مدیر شبکه بهداشت و درمان گچساران با اشاره به اینکه دخانیات نخستین عامل ترغیب کننده افراد به استفاده از مواد مخدر است گفت:آگاهی بخشی به اقشار مختلف جامعه به ویژه نوجوانان و جوانان می تواند از پیامدهای بعدی این آسیب پیشگیری کرد.
سید طاها حسینی اظهار داشت: شرایط محیطی، اختلافات خانوادگی، اختلالات روحی و روانی، از عواملی است که می تواند منجر به مصرف قلیان یا سیگار شود.
کارشناسان فرهنگی اعتقاد دارند اجرای نمایش های خیابانی از سوی هنرمندان برای نشان دادن تجربه شهروندانی قلیان یا سیگار مصرف می کرده اند، مشارکت بیشتر رسانه های ارتباط جمعی با تولید محتواهایی با مضمون مصرف پیامدهای مصرف مواد دخانی راهکارهایی است که به کاهش مصرف دخانیات در گچساران کمک می کند.
تهدیدهای مصرف دخانیات
امسال هفته بدون دخانیات با عنوان “دخانیات، تهدیدی برای سلامت و محیط زیست ما”نامگذاری شده که همین شعار نشان دهنده آن است که مصرف دخانیات افزون بر تهدیدهای جسمی و روانی برای مصرف کننده سلامت دیگر افراد جامعه به ویژه خانواده و حتی محیط زیست را نشانه گرفته است.
آن طور که کارشناسان حوزه بهداشت و درمان می گویند:سیگار یکی از عوامل بروز بیماری‌هایی مانند سرطان، التهاب مفاصل و برونشیت است و همچنین دخانیات دومین عامل ابتلا به بیماری‌های قلبی، پس از فشار خون بالا، محسوب می‌شود.
بررسی ها نشان می دهد که نیکوتین هم جزو مواد مخدر و هم اعتیاد آور است این ماده به صورت طبیعی در توتون وجود دارد، اگرچه درصد آن متفاوت بوده و به شرایط رشد و روش های عمل آوری توتون بستگی دارد، نیکوتین موجود در توتون، سیستم اعصاب مرکزی را ابتدا تحریک کرده و سپس آن را افسرده و ضعیف می کند.
نیکوتین همچنین ضربان قلب، فشار خون و نیاز قلب به اکسیژن را افزایش می دهد، بنابراین مصرف دخانیات بر طول عمر انسان تاثیر می گذارد، طبق محاسبات مرکز تحقیقات سرطان آلمان مصرف بیش از ۱۰ نخ سیگار در روز از طول عمر مردان به طور متوسط ۴.۹ سال و از طول عمر زنان ۳.۷ سال می‌کاهد،به طوری که براساس آمار جهانی در ۲ سال گذشته تاکنون ۲۰ میلیون نفر به علت بیماری های ناشی از مصرف دخانیات جان خود را از دست دادند.
براساس آمار جهانی سالانه ۶۰۰ میلیون اصله درخت، برای تولید سیگار بریده می‌شود و ته سیگارسالانه ۷۶۷ هزار کیلوگرم زباله سمی تولید می‌کنند که از نظر وزنی معادل ۲۸ هزار و ۸۷۵ نهنگ گوژپشت است.
شهرستان ۱۲۶ هزار نفری گچساران در جنوب غربی کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد.
