تریاک با طعم خورشید؛ جدال طالبان و مردم افغانستان بر سر کشت خشخاش

به گزارش «پارسینه»، حکومت طالبان در دهه ۱۹۹۰ در نهایت توانست تولید تریاک را کاهش دهد. اما پس از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۱ کشت آن از سر گرفته شد و در نهایت مالیات و قاچاق تریاک به شورش ۲۰ ساله طالبان کمک کرد.

اکنون، با بازگشت طالبان به قدرت، شورشیان که به سیاستمداران تبدیل شده اند دوباره در تلاشند تا تولید تریاک و معضل افسارگسیخته اعتیاد ناشی از آن را ریشه کن کنند. طالبان سوم آوریل اعلام کرد که کشت خشخاش غیرقانونی شده است و متخلفان طبق قوانین شریعت مجازات خواهند شد. اما از بین بردن تریاک دشوارتر از همیشه خواهد بود، چرا که خشخاشکاران به استفاده از انرژی‌های سبز روی آورده اند.

نیویورک تایمز گزارش داد پمپ‌های آبی که با پنل‌های خورشیدی ارزان و بسیار کارآمد کار می‌کنند، می‌توانند در اعماق سفره‌های بیابانی که به سرعت در حال فرو رفتن اند، حفاری کنند. از حدود سال ۲۰۱۴ که کشاورزان در کمربند کشت خشخاش در جنوب افغانستان نصب پنل‌های خورشیدی را آغاز کردند، این فناوری سال هاست که به تولید تریاک کمک کرده است.

اکنون، انرژی خورشیدی یکی از ویژگی‌های تعیین کننده زندگی در جنوب افغانستان است. پنل‌های خورشیدی کوچک لامپ‌ها را در کلبه‌های گلی روشن می‌کنند و پمپ‌های آب محصولاتی مانند گندم و انار و همچنین زمین‌های سبزیجات کشاورزان را آبیاری می‌کنند.

پنل‌های خورشیدی برای تضمین وضعیت افغانستان به عنوان رهبر جهانی در زمینه تولید تریاک نقش اساسی داشته اند. بر اساس گزارش دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد، از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ افغانستان ۸۳ درصد تریاک جهان را تولید کرده است. سازمان ملل گزارش داد که حتی با وجود جنگ شدید و خشکسالی‌های مداوم، کشت خشخاش در افغانستان از ۱۲۳۰۰۰ هکتار در سال ۲۰۰۹ به ۲۲۴۰۰۰ هکتار در سال ۲۰۲۰ افزایش یافت.

دولت قبلی تحت حمایت آمریکا ۸.۶ میلیارد دلار برای ریشه کنی خشخاش هزینه کرده بود، اما مقامات ارشد افغانستان عمیقا در تجارت تریاک، ساختن «کاخ‌های خشخاش» در کابل، پایتخت، و خرید ویلا‌های شیک در دبی شریک بودند. گزارش بازرس کل دولت در سال ۲۰۱۸ به این نتیجه رسید که این برنامه «هیچ تأثیر ماندگاری نداشته است».

طالبان، به نوبه خود، تریاک را به عنوان محصولی ضد اسلامی محکوم کرده اند، زیرا محصول خشخاش افغانستان افراد را در اروپا و خاورمیانه و همچنین تعداد زیادی را در داخل افغانستان معتاد کرده است. اما با توجه به پیوند عمیق رهبران طالبان با قاچاق تریاک در سال‌های شورش، آن‌ها روی خط باریکی بین نفاق و تقدس گام بر می‌دارند.

سرکوب گسترده خشخاشکاران باعث تشدید فروپاشی اقتصادی و دشمنی با گروه اصلی طالبان در میان کشاورزان پشتون می‌شود و خانواده‌هایی را که برای تهیه غذا به این محصول متکی هستند فقیر می‌کند. ریشه کنی نه تنها مستلزم توقیف پنل‌های خورشیدی کشاورزان، بلکه مقابله با فرماندهان طالبان همدست در تجارت آن است، آن هم در زمانی که خود طالبان به دلیل نداشتن پول، با نارضایتی‌های داخلی مواجه است.

سازمان ملل متحد تخمین زده است که تجارت تریاک در سال گذشته حدود ۱.۸ تا ۲.۷ میلیارد دلار درآمد داشته است. فروش تریاک ۹ تا ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی افغانستان را تامین کرده است، در حالی که صادرات قانونی کالا‌ها و خدمات تنها ۹ درصد در تولید ناخالص داخلی نقش داشته است.

شبکه تحلیلگران افغانستان، یک گروه تحقیقاتی مستقل، ماه گذشته در گزارشی نوشت: «کشت تریاک و صادرات مواد افیونی برای کل اقتصاد افغانستان بسیار مهم است و هر گونه اجرای این ممنوعیت عواقب گسترده‌ای خواهد داشت.»

بر اساس یک پروژه تحقیقاتی توسط دیوید منسفیلد، مشاوری که اقتصاد‌های غیرقانونی و معیشت روستایی در افغانستان را برای دو دهه بررسی کرده است، خشخاشکاران اکنون به حداقل ۶۷۰۰۰ مخزن آب با انرژی خورشیدی در سراسر صحرای جنوب غربی افغانستان متکی هستند.

 

برای راه اندازی پمپ‌های آب، پنل‌های خورشیدی جایگزین گازوئیل شده است که گران‌تر و کمتر قابل اعتماد است و این امر به سبز شدن کویر کمک کرده‌اند. بر اساس تحقیقات دکتر منسفیلد، جمعیت مناطق بیابانی در ولایت‌های قندهار، هلمند و نیمروز که قبلا خالی از سکنه بودند در سال‌های اخیر به حداقل ۱.۴ میلیون نفر رسیده است، زیرا پمپ‌های آب خورشیدی به گسترش زمین‌های قابل کشت کمک کردند.

او گفت: «برای بسیاری از تریاک کاران، در حال حاضر آب فراوان یک امر مسلم است. هیچ کس فکر نمی‌کند که آب هزینه دارد.»

طالبان برخی از پمپ‌های خورشیدی را هدف گرفته اند. در ۱۳ می، والی ولایت هلمند، در مجاورت ولایت قندهار در کمربند تریاک، به پلیس دستور داد تا پنل‌ها و پمپ‌ها را مصادره کنند تا خشخاش‌های تازه کاشته شده در مزارع خشک شوند.

ممنوعیت تریاک در حالی اعمال می‌شود که گرسنگی، فقر و خشکسالی به سطوح فاجعه بار رسیده اند. سازمان ملل متحد تخمین می‌زند که ۲۳ میلیون افغان از محرومیت شدید غذایی رنج می‌برند. اقتصادی که زمانی توسط کمک‌های غرب حمایت می‌شد، تحت تحریم‌ها و مسدود شدن بودجه‌های دولت افغانستان در خارج از کشور سقوط کرده است.

شاه آقا، ۳۵ ساله، یک خشخاشکار از ولسوالی زری قندهار، درباره این ممنوعیت گفت: «این برای افغان‌ها خیلی بد است، زیرا خشخاش ثروت مردم افغانستان است.»

او گفت که پس از سرمایه گذاری حدود ۵۰۰ دلاری روی بذر، کود، نیروی کار و سایر مخارج، امیدوار است پس از فروش ۲۰ کیلوگرم تریاک که انتظار داشت در بهار امسال برداشت کند، حدود ۵۰۰۰ دلار درآمد کسب کند.

ممنوعیت تریاک در بهار امسال با بی اعتنایی دسته جمعی کشاورزان جنوبی مواجه شد که بسیاری از آن‌ها محصولات بهاره خود را برداشت کرده بودند. به گفته چندین کشاورز، قیمت تریاک تقریباً بلافاصله افزایش یافت و از ۶۰ دلار در هر کیلوگرم به ۱۸۰ دلار در هر کیلوگرم رسید.

آقا گفت: «من فکر می‌کنم که آن‌ها آن را به نفع خود ممنوع کردند، زیرا بیشتر قاچاقچیان و فرماندهان طالبان چندین تن تریاک دارند و ممکن است بخواهند قیمت‌ها را افزایش دهند.»

به نظر می‌رسید که نیرو‌های طالبان در بهار امسال علاقه‌ای به آغاز یک کمپین ریشه کنی سریع تریاک نداشتند یا اصلا قادر به انجام آن نبودند. گشت‌های طالبان با رانندگی آرام از مزارع فراوان تریاک که در آن محصول بهاره برداشت می‌شد، می‌گذشتند. کارگرانی که در کنار صفحه‌های خورشیدی درخشان قرار داشتند، از چاقو‌های منحنی برای جدا کردن خمیر چسبنده تریاک از پیاز‌های خشخاش استفاده می‌کردند.

حکومت اعلام کرده است که اجازه برداشت بهاره را می‌دهد، زیرا از قبل انجام شده بود، اما وعده داده است کشاورزانی که بخواهند محصول تازه کشت کنند را سرکوب کند.

همانطور که ایالات متحده در طول حضور طولانی مدت خود در افغانستان انجام داد، طالبان پیشنهاد داده است که کشاورزان به محصولات جایگزین مانند گندم، انار، زیره و بادام روی آورند. اما حتی اگر کشت خشخاش حذف شود، محصولات جایگزین همچنان در معرض خطر خواهند بود، زیرا سفره‌های آب بیابانی به سرعت در حال فروکش کردن است.

دکتر منسفیلد گفت که تعیین اینکه سفره‌های زیرزمینی تا چه زمانی می‌توانند به تأمین آب ادامه دهند، موضوعی ناشناخته است، زیرا هیچ‌کس نتوانسته یک مطالعه علمی دقیق درباره آب‌های زیرزمینی بیابانی انجام دهد.

بسیاری از کشاورزان در ولسوالی ارغنداب ولایت قندهار که به خاطر انارهایش معروف است، درختان انار را که در اثر خشکسالی یا جنگ از بین رفته اند قطع کرده و به جای آن خشخاش کاشته اند.

بسیاری از کشاورزان خشخاش می‌گویند حتی زمانی که قیمت‌ها بالاست، برای هر یک از اعضای خانواده فقط ۲ دلار در روز درآمد دارند. آن‌ها در پایین‌ترین سطح یک سیستم قاچاق مواد مخدر قرار دارند که سود آن به صورت تصاعدی از تولیدکنندگان تا واسطه‌ها و آزمایشگاه‌های فرآوری و قاچاقچیان عمده فرامرزی افزایش می‌یابد.

احسان الله شاکر، ۳۱ ساله، یک قاچاقچی تریاک در ولایت هلمند، گفت که اجرای این ممنوعیت از سوی طالبان در سال جاری تاکنون یکسان نبوده است. او گفت که برخی از کشاورزان پس از برداشت خشخاش بهاره خود بادام، زیره یا ریحان کاشتند، اما برخی دیگر این ممنوعیت را نادیده گرفته و برای برداشت دوم خشخاش کاشتند. او اضافه کرد که بازار‌های تریاک در بسیاری از مناطق به کار معمول خود ادامه می‌دهند.

کشاورزانی که مزارع خشخاش آن‌ها توسط دولت قبلی شخم زده شده بود، می‌توانستند پسران خود را به مشاغلی دیگر همچون سربازی یا افسر پلیس یا به مجموعه مشاغل غیر تخصصی ارائه شده توسط آمریکا و ناتو بفرستند. اما اکنون این گزینه‌ها از بین رفته اند و بیکاری در زمان طالبان افزایش یافته است.

نک نظر ۴۱ ساله در ولسوالی میوند قندهار برای نصب یک پمپ آب جدید در کنار مزرعه خشخاشش کار می‌کرد. او کشت خشخاش را پنج سال پیش آغاز کرد، زیرا درآمدش بسیار بیشتر از گندمی بود که قبلا کشت می‌کرد.

 

او طوری صحبت می‌کرد که گویی تغییر محصول از پیش تعیین شده بود و چیزی نبود که بخواهد انتخاب کند. برای او یا خشخاش بود یا گرسنگی.

او گفت: «در حال حاضر کشت خشخاش تنها گزینه زنده ماندن است.»