مهسا بهادری: ماجرا از یک رشته توییت جنجالی شروع شد، رشته توییتی که یک بازیگر مردِ سینما و تلویزیون را به قلدری، بدرفتاری و آزار جنسی نسبت به عوامل پشت صحنه یک اثر سینمایی متهم کرد.
سوم فروردین ۱۴۰۱، سمیه میرشمسی، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز سینمای ایران، با انتشار ۲۲ توییت، مجموعه اتفاقات پشت صحنه یک فیلم را توضیح داد و گفت بعد از چند برخورد میان او و این بازیگر باسابقه، در معرضِ آزار قرار گرفته است. این دستیار کارگردان که روایتش در توییتر با واکنش‌های گسترده همراه بود، اعلام کرد برخی از عوامل آن فیلم نیز از این ماجرا مطلع بوده‌اند.
این اولین‌باری بود که چنین اتهامی علیه یکی از چهره‌های شناخته شده هنری در ایران، به این صراحت مطرح می‌شد و نتیجه آن شد که جمع بزرگی از زنان سینمای ایران، 800 نفر، اقدام به امضاء و انتشار «بیانیه زنان دست‌اندرکار سینما در اعتراض به خشونت علیه زنان در این عرصه» کردند و خواستار تشکیل کمیته‌ای مستقل در خانه سینما شدند؛ کمیته‌ای متشکل از کسانی که در مورد مسئله خشونت جنسی و جنسیتی آموزش دیده باشند و کارشان بررسی جرائم این حوزه باشد.
اکنون که تقریبا سه ماه از آن ماجرا می‌گذرد کتایون ریاحی هم به جمع زنان آزاردیده پیوسته و روایتی از یک سینماگر و ماجرای مورد تعرض قرار گرفتن از سوی او را منتشر کرده است. لادن طباطبایی هم وقوع این اتفاق را تایید کرده است.
در پی این اتفاق حمید فرخ‌نژاد در اینستاگرامش بردن نام افراد را کار اشتباهی دانست. او در بخشی از این مطلب نوشت: «متهم با محکوم تفاوت دارد، هر حرکتی اگر قانون‌مند نباشد منجر به فساد می‌شود، این که هرکس بتواند نام شخصی را بدون اثبات جرم و بدون داشتن شرایط دفاع، رسانه‌ای کند از ضعف‌های حرکتی است که می‌توانست مثبت باشد، این نوع عملکرد باعث رواج باج‌گیری و صدمه به اصل هدفی می‌گردد.»
پانته‌آ بهرام، بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر هم در لایوی در اینستاگرامش با بیان این که «همان‌طور که می‌دانید من هم جزو امضاءکنندگان بیانیه زنان سینماگر علیه تعرض و سوءاستفاده از قدرت توسط آقایان در حرفه خودمان بودم»، ادامه داد: «اما اسم بردن از آدم‌ها نه تنها کمکی به ماجرا نمی‌کند، بلکه ما به جای همراهی شبیه آدم‌هایی می‌شویم که در حال مقابله کردن هستیم.»
آن‌چه اکنون محل مناقشه است، این است که آیا نام فردی که به تعرض متهم است می‌تواند برده شود یا این موضوع از لحاظ حقوقی و قانونی ایراد دارد؟ پرسشی که برای رسیدن به پاسخش سراغ کامبیز نوروزی، وکیل پایه یک دادگستری و کارشناس حقوقی رفتیم.
کامبیز نوروزی در پاسخ به این سوال که در ماجرای جنبش می‌تو می‌توان نام فرد متهم را رسانه‌ای کرد یا خیر گفت: «موضوع آزار جنسی یک موضوع پیچیده و دقیق است. این موضوع از رفتارهای غیرمتعارف و توهین‌آمیز جنسی شروع می‌شود و تا آن چیزی که به آن تجاوز جنسی می‌گویند ادامه پیدا می‌کند. اغلب این آزارها در خفا اتفاق می‌افتد و معمولا زنانی که مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند، امکان اثبات حقوقی این موضوع را ندارند.»
او ادامه داد: «تعرض از به کار بردن الفاظ نامناسب جنسی شروع می‌شود و تا برقراری رابطه ادامه دارد و پیگیری کیفری هم دارد اما بسیاری از موارد در محاکم قابل پیگیری و اثبات نیست، چون پنهانی رخ می‌دهد. اما اظهار نام فردی که به ادعای زنی مرتکب آزار جنسی شده، هم دارای ایراد حقوقی است هم ایراد اخلاقی. ایراد حقوقی آن، این است که امکان دارد افترا یا نشر اکاذیب تلقی شود و آن مرد در دادگاه امکان شکایت و تقاضای تعقیب کیفری دارد.»
موضوع آزار جنسی یک موضوع پیچیده و دقیق است. اغلب این آزارها در خفا اتفاق می‌افتد و امکان اثبات حقوقی این موضوع را ندارند. بسیاری از موارد در محاکم قابل پیگیری و اثبات نیست، چون پنهانی رخ می‌دهد
این حقوقدان درباره بُعد اخلاقی این ماجرا گفت: «در اینجا نقد اخلاقی به فردی که نام فرد متعرض را افشا کرده هم وجود داد و دلیلش هم این است که ممکن است میدانی باز شود برای انتقام‌جویی‌ها و برای ایجاد یک مجموعه روابط کلامی خشن بین افراد مختلف یعنی ممکن است کسی برای انتقام‌جویی نام فردی را ببرد و بگوید که آن فرد مرتکب آزار جنسی شده است. یعنی ما در اینجا نمی‌توانیم درست را از نادرست تفکیک دهیم و این موضوع بسیار خطرناک است.»
نوروزی در نکوهش آزار جنسی گفت: «آزار جنسی یک اتفاقی کاملا مردود است و حتما باید با این موضوع مقابله شود و این مقابله باید سیستماتیک و قاعده‌مند باشد. بحث این است که حیثیت زنان، حقوق زنان و امنیت زنان باید محفوظ باشد چون نمی‌توان به مردان اجازه داد که با سوءاستفاده از موقعیتشان مرتکب هر اشتباهی بشوند. مسئله این است که ما برای دفاع از حقوق یک گروه، نمی‌توانیم حقوق دیگران را زیر پا بگذاریم.»
او در جواب این سوال که پس نباید نام افراد متعرض را برد، می‌گوید: «بله تقریبا همین است و نباید اسمی منتشر شود، چون اگر اسمی منتشر شد، باید مسئولیت حقوقی و اخلاقی آن هم پذیرفته شود. ما نمی‌توانیم به همین سادگی افراد را به انجام رفتارهای اخلاقی و غیراخلاقی متهم کنیم و نسبت‌های خلاف اخلاق به آن‌ها بدهیم چون در این‌صورت زندگی ما تبدیل به جنگلی می‌شود که هرکسی به هر بهانه‌ای پنجه در صورت دیگران بکشد.»
نوروزی در پاسخ به سوال که «چرا اولین باری که نام آن آقای هنرمند مطرح شد همه از این جنبش حمایت کردند اما حالا که کتایون ریاحی نام یک فرد دیگر را گفته، همه این کار را خلاف اخلاق می‌دانند؟» گفت: «این موضوع دقیقا همان نقدی است که من به آن اشاره کردم، وقتی قاعده‌ای وجود نداشته باشد، بی‌قاعدگی به همه‌چیز سرایت می‌کند. اخلاق عمومی و مقررات حقوقی به ما می‌گوید که ما نمی‌توانیم به اشخاص نسبت‌های ناسزا بدهیم و یا حرف‌های ناشایستی بزنیم. درباره جنبش می‌تو هم این موضوع صدق می‌کند که ما در چه صورتی می‌توانیم نام افراد را ذکر کنیم؟ کسی که یک آزار جنسی را روایت می‌کند، در چه شرایطی مجاز به بردن نام اوست؟ به نظر من آن چیزی که در ایران با عنوان جنبش می‌تو رخ می‌دهد، با آن چیزی که در جهان رخ می‌دهد، بسیار فاصله دارد. در سطح اروپا و آمریکا، ماجرا تا این حد بی‌ضابطه نیست که بخواهند افراد را به رفتارهای غیرقانونی متهم کنند.»
تا قبل از اثبات جرم نباید اسمی از آزارگر جنسی منتشر شود، چون اگر اسمی منتشر شد، باید مسئولیت حقوقی و اخلاقی آن هم پذیرفته شود. ما نمی‌توانیم به همین سادگی افراد را به انجام رفتارهای غیراخلاقی متهم کنیم
او در پایان گفت: «افشای نام نه تنها از لحاظ حقوقی بلکه از لحاظ اخلاقی و اجتماعی هم اشتباه است، چون فرد متهم است نه مجرم و باید به حقوق فرد هم احترام گذاشته شود.»
۲۵۹۲۴۵
