خبرگزاری فارس کردستان؛ قالی‌بافی به عنوان یکی از اصیل‌ترین هنرهای دستی ایرانانیان در کردستان قدمت زیادی دارد وجود نمونه‌هایی از فرش‌های دستباف در موزه فرش، حضور پررنگ قالی‌بافی کردستان را مستند می‌کند. از گذشته تا به امروز قالی‌بافی یکی از اصلی‌ترین درآمدها برای خانواده‌های کردستان به حساب می‌آید.
زنان و مردان کرد در طول تاریخ شانه به شانه هم در بافتن تارو پود فرش و گلیم همکاری می‌کردند. قالی‌بافی در اکثر شهرهای این استان رواج دارد ولی قالی‌های سنندج و بیجار در دنیا شناخته شده‌تر هستند.
سبک های رایج فرش دستباف در کردستان
سنه، افشار و بیجار (گروس) سه سبک مطرح در فرشبافی در کردستان هستند که البته در این میان فرش بیجار بیش از دو سبک دیگر در استان، کشور و جهان مطرح است.
سبکی که به دلیل استحکام بالا شهرت جهانی دارد، بافت فشرده و ضخیم این سبک فرشبافی امکان هر نوع تا کردن آن را که به فرش آهنی مشهور است، نمی‌دهد و به اجبار باید به صورت لول شده جابجا شود.
فرش بیجار از نظر طراحی هم خطوطی ملایم‌تر نسبت به دیگر طرح‌های فرش این استان دارد. استفاده از مواد اولیه مرغوب کیفیت آن را ضمانت کرده است.
فرش «سنه» جز فرش‌های درشت‌بافت است فرشی تک‌پود که اندازه تار آنها دو برابر قالیچه‌های عشایری و جنس تار و پود آنها از نخ است. به دلیل تراکم بالای این قالی‌ها برای شستشو از شامپوهای مخصوصی باید استفاده شود. قالی سنه معمولا در اندازه سجاده‌ای و ذرع و نیم (یک متر و نیم) ساخته می‌شود و فرش افشار نیز یکی دیگر از سبک‌های قالی‌بافی در این استان است که بیشتر در شهرهای سقز، بانه و دیواندره رواج دارد.
آوای خوش «دفتین» دخترکان قالیباف و زمزمه نقشه‌خوانی‌های آنها در کوچه پس کوچه‌های شهر به گوش می‌رسد، نواهای عاشقانه‌ای که گوش شنوا می‌خواهد، گوش‌هایی که خالی از هم‌همه‌های روزمرگی باشد.
3 تا قرمز، 2 تا سبز یک زرد کنارش بزار، اینها را محبوبه خانم 60 و چند ساله پشت دار قالی 12 متری می‌گوید و مریم در آن سوی دیگر این فرش 12 متری گره‌هایی را یکی پس از دیگری با همان سرعت بر تار و پود فرش می‌بافند و این هم‌نوایی گل و بوته‌هایی می‌شود که با دستان زرین این بانوان فرشباف جان می‌گیرند.
محبوبه خانم 45 سال پیش نخستین گره را بر تار و پوش فرش بافته، برگ برگ خاطراتش را همانگونه که گره بر فرش می‌بافد برایم ورق می‌زند، می‌گوید: فرش در تار و پود زندگی بانوان قدیمی روستای ما تنیده شده بود و به هر کس که دوست داشت یاد می دادند.
از همان کودکی فرشبافی را دوست داشتم اما مادرم به کار کشاورزی و دامداری علاقه داشت تا اینکه به خانه بخت آمدم، مادرشوهرم زنی اهل ذوق و هنر بود، فرش می‌بافت هنوز یکی را از دار پایین نمی‌کشید مواد اولیه فرش بعدی را مهیا می‌کرد.
مادر شوهرم خیلی زود آنچه لازم بود را یادم داد، ساعت‌ها کنارش می‌نشستم و تار و پود فرش را با نخ‌های رنگارنگی که اغلب پشم آنها را هم خودش ریسیده بود به هم گره می‌زدیم تا اینکه در کارم حرفه‌ای شدم و برای خودم دارفرش البته در مقیاس کوچک برپا کردم.
هرچه جلوتر می‌رفتم ابعاد دار قالی را بزرگ و بزرگتر کردم نقشه‌های مختلف را یکی پس از دیگری یاد گرفتم با وجود گذشت بیش از 40 سال همان عشق و علاقه اولیه را به بافتن فرش دارم و دوست دارم این هنر تاریخی در خانواده‌ام باقی بماند.
فرشبافی به نظر من هنر زیبایی است که متاسفانه امروز به چند دلیل که مهم‌ترین دلیل آن بی‌توجهی و بی‌مهری به فعالین این عرصه است نفس‌های آخر را می‌کشد، کاش می‌شد با حمایت بیشتر از هنرمندان فعال در این عرصه به نوعی رغبت را در دل جوانان برای ادامه راه و ماندگاری این هنر چند هزار ساله در استان ایجاد کرد.
فرشبافی در عین زیبایی و شیرینی، کار سختی است و به واسطه اینکه مجبوری ساعت ها در یک حالت پشت دار قالی بنشینی جسم انسان را تحلیل و مشکلات جسمی زیادی ایجاد می‌کند ولی با این وجود آینده روشنی برای هنرمندان فعال در این عرصه ندارد.
حمایت‌های بیمه‌ای از بافندگان اصلی کمتر صورت می‌گیرد
پشت دار قالی که می‌نشستیم خستگی روز را با هر دفینه که بر تن دار می‌کوبیدم از تن بدر می‌کردیم روز به روز، رج به رج و گره به گره نقش بود و نقش رنگ بود و رنگ از کناره تا حاشیه با ذوق، نقش می‌زدیم.
خدیجه خانم دیگر بافنده این کارگاه می‌گوید: ۳۵ سال است فرش می‌بافم از نامادری‌ام یاد گرفتم و تا الان کار را ادامه داده‌ام حساب تعداد فرش‌هایی که بافته‌ام از دستم خارج است ولی چون خودم از کار متنفر بودم هرگز حاضر نشده‌ام به یک نفر دیگر هم یاد بدهم.
یک روز سابقه برخورداری از بیمه ندارم، راستش بخواهید شرایط پرداخت حق بیمه نداشتم، این بود که قیدش را زدم و در حال حاضر هم در کارگاه و هم در خانه مشغول فرشبافی هستم، روزی ۵ تا ۶ ساعت کار می‌کنم بسته به متراژ سالی یک تا دو تخته فرش می‌بافم.
دستمزد کل فرش ۶ متری که از کارگاه به خانه برده‌ام ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است که تقریبا می‌توانم بگویم، هیچ است، ولی چون تنها منبع درآمدی ما همین فرش است مجبور هستیم با کمترین دستمزد کار کنیم.
گره‌اندازی تامین اجتماعی بر تار و پود صنعت فرش کردستان
مدیر کارگاه تولید فرش و تابلوفرش نظرپور گفت: یکی از اساسی‌ترین مشکلات تولیدکنندگان، سازمان تامین اجتماعی است به گونه‌ای که نه تنها حمایت از تولید و تولیدکننده نمی‌کند بدتر چوب لای چرخ تولید هم می‌گذارد.
مظفرپور تولیدکننده تابلوفرش اظهار کرد: مواد اولیه تابلوفرش و فرش دستباف شامل کار طراحی، رنگریزی و صنایع تکمیلی فرش را در مجتمع تولید خود انجام می‌دهیم و بسته به سفارشاتی که می‌گیریم از 10 تا 20 نفر نیرو در خود مجتمع در زمینه‌هایی که ذکر کردم فعالیت می‌کنند.
وی با بیان اینکه برخی از نیروها به صورت دورکاری در خانه مشغول انجام کارهای طراحی نقشه و غیره هستند، خاطرنشان کرد: 10 نفر از نیروها نیز در حوزه بسته‌بندی و رنگرزی فعالیت دارند.
این تولیدکننده گفت: 500 نفر بافنده در شهرها و روستاهای استان در حال حاضر با این مجتمع تولیدی کار می‌کنند و در نقشه‌های مختلف و با توجه به نیاز و رغبت بازار مشغول به تولید فرش هستند.
وی با بیان اینکه کل محصول تولیدشده این مجتمع در داخل کشور عرضه و به صورت مستقیم صادرات به خارج از کشور نداریم و در هر نقطه‌ای از کشور نیاز به نقشه فرش داشته باشند تهیه و ارسال می‌کنیم.
وی اضافه کرد: برای بیش از 2 هزار سفارش دهنده در استان‌های مختلف نقشه فرش ارسال کرده‌ایم و این روند با سرعت و گستره بیشتری همچنان استمرار دارد..
این تولیدکننده تابلوفرش در پاسخ به این سوال که آیا تولید تابلوفرش با نقشه‌های قدیمی و سنتی زیان‌آور است؟ گفت: به هیچ عنوان این مطلب که برخی‌ها مطرح می‌کنند، قبول ندارم، چون واقعیت مطلب این است که در گذشته تنها بافندگان فرش بودند که مورد اجحاف و ظلم قرار می‌گرفتند.
وی عنوان کرد: بافندگان با کمترین میزان دستمزد فرش‌های مرغوب و زیبا را برای تولیدکنندگان می‌بافتند و در این میان تولیدکنندگان بیشترین سود را به جیب می‌زدند و به این صورت بافندگان مورد اجحاف و ظلم واقع می‌شدند.
این تولیدکننده تابلوفرش افزود: زمانی که پای تابلوفرش به استان کردستان باز شد شاهد خروجی مثبت زیادی بودیم در کنار آموزش بافندگی که از کم درآمدترین زنجیره‌های چرخه صنعت فرش است کشیدن نقشه و غیره نیز به مهارت‌آموزان آموزش داده می‌شود که به لحاظ اقتصادی بسیار به صرفه‌تر است.
وی اظهار کرد: شاید تابلوفرش‌هایی که از سایر استان‌ها توسط بافندگان استان بافته می‌شود آسیب‌زا باشد، اما هدف ما تولید با تاکید بر درآمدزایی برای خود بافندگان است به گونه ای که مردم را تشویق می‌کنیم بجای بافتن فرش برای دیگران مواد اولیه را از ما خریداری و فروش محصول تولید شده را نیز برای بافنده تضمین می‌کنیم.
این تولیدکننده تابلوفرش از عدم حمایت متولیان از تولیدکنندگان حوزه فرش در استان انتقاد کرد و افزود: بجز سازمان صنعت، معدن و تجارت هیچ سازمانی از تولیدکننده حمایت نمی‌کند و پشت تولیدکنندگان را خالی کرده‌اند.
وی اظهار کرد: یکی از اساسی‌ترین مشکلات تولیدکنندگان سازمان تامین اجتماعی است به گونه‌ای که نه تنها حمایت از تولید و تولیدکننده نمی‌کند بدتر چوب لای چرخ تولید هم می‌گذارد.
مظفرپور اضافه کرد: سهم دولت در بحث بیمه قالیبافان نقش مهمی در حمایت از تولید و تولیدکنندگان در این حوزه دارد اما متاسفانه نگاه و برخوردهای سلیقه‌ای در این حوزه موجب شده که بافندگان و تولیدکنندگان واقعی از مزایا و حمایت‌های این طرح بهره‌مند نشوند.
وی با بیان اینکه شرایط کرونایی در کنار تحریم های طی دو سه سال اخیر بدترین ضربه را به بخش تولید و خاصتا تولیدکنندگان فرش وارد کرد، گفت: با وجود اینکه بیش از 90 درصد تولید در حوزه فرش در مجتمع‌های تولیدی تعطیل و زیان جدی به این صنعت وارد شد، اما متاسفانه از سوی هیچ دستگاه و سازمانی هم حمایتی از ما صورت نگرفت.
وی گفت: در استان کردستان به جای حمایت از تولیدکننده برخی متولیان امر سنگ‌اندازی می‌کنند و همین رویه تولیدکنندگان را فراری داده و انگیزه کار را از بین می‌برد.
این تولیدکننده تابلوفرش تصریح کرد: تنگ‌نظری در این استان زیاد است تا جایکه چندین سال متولی برای تامین برق سه فاز که بارها وعده داده بودند هیچ حمایتی صورت نگرفت.
وی به مشکلات حوزه تامین مواد اولیه به دلیل تحریم‌ها هم گریزی زد و افزود: اکنون مجبور هستیم که مواد اولیه را از سایر استان ها تامین و از سوی دیگر تحریم ها موجب افزایش قیمت مواد اولیه و مشکلات جدی برای من تولیدکننده در این حوزه شده است.
وی اضافه کرد: نبود سرمایه یکی از مشکلات جدی واحدهای تولیدی فعال در حوزه فرش است، سال گذشته به دلیل نبود سرمایه 25 نفر از نیروها را تعدیل کردیم، اگر 1.5 تا 2 میلیارد تومان تسهیلات ارزان قیمت در اختیار ما قرار دهند برای 10 نفر به صورت ثابت اشتغال و ضمن بهره‌مندی از خدمات بیمه حقوق قانون کار به آنها پرداخت خواهیم کرد.
مظفرپور گفت: زمانی با سود یک فرش می‌شد مواد اولیه فرش دیگری را خریداری کرد ولی الان افزایش قیمت مواد اولیه موجب شده که سود حاصل از تولید فرش جوابگوی تامین مواد اولیه برای فرش جدید نباشد.
وی گفت: در حال حاضر 6 میلیارد تومان سرمایه شخصی را به این حوزه تزریق کرده‌ام که اگر این سرمایه را در بانک سپرده‌گذاری می‌کردم بدون هیچ مشکلی بهترین سود می‌بردیم، ما دغدغه اشتغال و تولید داریم به همین خاطر سختی کار را به جان خریده‌ایم.
وی اضافه کرد: همین الان سفارش تولید 500 تخته فرش از آلمان و یک هزار تخته فرش از کشور امارات داریم اما به دلیل نبود نقدینگی قادر به انجام کار نیستیم.
تعطیلی خانه فرش کردستان به دلیل عدم حمایت بخش دولتی
یکی دیگر از تولیدکنندگان فرش دستبافت کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس گفت: عدم حمایت بخش دولتی از بخش خصوصی از یک سود و نبود پشتوانه مالی و بودجه‌ای خانه فرش کردستان را به تعطیلی کشاند.
رستم‌پور تولیدکننده و صادرکننده فرش دستبافت گفت: کارگاه تولیدی فرش ما حدود 120 نفر نیرو داشت اما به دلایل مختلف از جمله نبود نقدینگی و توجیه‌پذیر نبودند به 20 نفر کاهش پیدا کرده است.
وی افزود: بیمه قالی‌بافی از مشوق‌های بسیار خوب برای ترغیب بافندگان به فعالیت در این حوزه شده است.
وی گفت: متاسفانه در زمان آغاز این طرح افرادی فقط به شرط داشتن یک کارت آموزش از مزایای بیمه فرشبافان بهره‌مند می‌شدند و همین موضوع موجب پرشدن سقف سهم استان در حوزه بیمه شد.
این صادرکننده فرش دستباف در کردستان تصریح کرد: نبود بیمه موجب بی‌میلی و عدم رغبت بافندگان در کارگاه‌های تولیدی شده تا جایکه آمار بافندگان در واحدهای تولیدی روز به روز کاهش پیدا کرد و این روند آسیب جدی به صنعت فرش استان زد.
وی خاطرنشان کرد: خوشبختانه الان در بودجه 1401 ردیفی برای پذیرش بیمه قالیبافان اختصاص پیدا کرده که در برخی از استان‌ها کلید خورده است.
وی افزود: اگر موضوع بیمه‌بافندگان درست شود، بیش از50 درصد از مشکلات در حوزه صنعت حل خواهد شد.
رستم‌پور گفت: امروز تنها چیزی که در صنعت فرش برای کشور ما باقی‌مانده تولید فرش هنری ممتاز درجه یک است.
صادرات فرش کردستان با وجود تحریم‌های صفت و سخت
وی با بیان اینکه با وجود تحریم و شرایط کرونایی فرش هنری درجه یک همواره مشتریان خود را در بازارهای داخلی و خارجی دارد، عنوان کرد: تحریم‌ها را دور زده‌ایم و فرش‌های تولید شده را از طریق آلمان به آمریکا صادر می‌کنیم.
وی اظهار کرد: اگرچه این روش صادرات برای من تولیدکننده هزینه‌بردار است اما صادرات فرش همچنان انجام می‌شود.
رستم‌پور میزان تولید فرش در واحد تولیدی خود را یک هزار متر در سال اعلام کرد.
وی در ادامه با بیان اینکه امروز خریداران فرش در سطح دنیا براساس دکوراسیون فرش مورد نیاز را خریداری می کنند، گفت: بر همین اساس واحدهای تولید فرش دستباف سفارش محور هستند.
نبود واحد ریسندگی در قطب تولید فرش
وی تصریح کرد: براساس آماری که از جهاد کشاورزی داریم سالانه یک هزار و 6000 تن تولیدات پشم داریم که یک هزار و 200 تن آن مناسب فرشبافی است اما به دلیل نبود واحد ریسندگی در استان، با هزینه بالاتر به استان باز می‌گردد.
رستم‌پور گفت: عدم حمایت دولت از بخش خصوصی از یک سو و نبود پشتوانه مالی و بودجه‌ای، خانه فرش کردستان را به تعطیلی کشاند.
وی افزود: بعد از تعطیل شدن خانه فرش کردستان، انجمن فرش در اتاق بازرگانی ایجاد شد، اما متاسفانه به دلیل چهارچوب‌هایی که اتاق بازرگانی داشت و منافع تولیدکنندگان را تامین نمی‌کرد، انجمن هم بعد از مدتی رها شد.
جزیره‌ای عمل کردن پاشنه آشیل صنعت فرش کردستان است
رئیس انجمن فرش اتاق بازرگانی سنندج نیز به خبرنگار فارس گفت: جزیره‌ای عمل کردن و نبود یکپارچگی میان متولیان صنعت فرش پاشنه آشیل صنعت فرش کردستان است.
حبیبی اظهار کرد: همانگونه که تشکل‌های دیگر کنار گذاشته شدند انجمن فرش اتاق هم کنار گذاشته شد.
وی افزود: سازمان صمت به عنوان متولی حوزه فرش هر زمانی نیاز به حضور تولیدکننده و فعالین این عرصه در سفر مسوولان کشوری به استان دارد به یاد ما می افتد اما حتی در این جلسات اجازه ابراز نظر به ما نمی دهند.
وی عنوان کرد: تخصص اصلی کار در حوزه صنعت فرش دست انجمن فرش استان است که در این حوزه نسل به نسل فعالیت و ریشه داریم اما سازمان صمت و دستگاه‌های متولی برای نجات فرش دستباف و بازگرداندن استان به روزهای اوج و طلایی خود در تولید فرش باید از ما هم خوراک و خط‌مشی بگیرد اما متاسفانه در هیچ کدام از تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها نظری از ما نمی‌گیرند.
وی از تشکیل هیئت مدیره متخصص برای انجمن فرش اتاق سنندج خبر داد و گفت: متاسفانه متولیان امروز تنها به گفتمان کسانی که سررشته‌ای از فرش ندارند گوش می‌دهند.
جبیبی اضافه کرد: صنعت معدن و تجارت در حوزه فرش باید مانند یک چتر حمایتی در راس قرار بگیرد و کارهای تخصصی را به فعالین و صاحب نظران این حوزه واگذار کند.
نبود نقدینگی چالش جدی صنعت فرش کردستان
وی افزود: مشکل اساسی در حوزه فرش نقدینگی است که نیاز به جذب سرمایه داریم، امروز تولیدکنندگان به دلیل نبود نقدینگی در بازار ماه‌ها دنبال یک خریدار سرگردان هستند.
وی عنوان کرد: امروز نیازمند یک یکپارچگی اصولی در راستای تقویت صنعت فرش در استان هستیم تا بتوانیم این صنعت ارزشمند را به جایگاه اصلی‌اش بازگردانیم.
وی از برنامه انجمن فرش برای ایجاد فروشگاه عرضه فرش در استان به منظور حمایت از فرشبافان خبر داد و گفت: در این راستا برنامه‌ریزی لازم انجام گرفته و در آینده نزدیک این مهم تحقق پیدا می‌کند.
نبود حمایت بیمه ای از بافندگان فرش
وی در ادامه گغت: جدای از مشکلات بیمه‌ای، بروکراسی دست و پاگیر اداری در زمینه دریافت تسهیلات نیز از دیگر چالش‌های فراروی صنعت فرش در استان کردستان است.
حبیبی افزود: در گذشته توجه خاصی به موضوع بازاریابی فرش صورت می‌گرفت اما امروز کاملا نادیده گرفته می‌شود.
عضویت 50 تولیدکننده در انجمن فرش اتاق بازرگانی سنندج
وی از عضویت 50 تولیدکننده در انجمن فرش اتاق بازرگانی سنندج خبر داد و گفت: انجمن بدون گرفتن حق عضویت از اعضا با سرمایه‌ای که اتاق در اختیارش گذاشته است فعالیت می‌کند.
وی با بیان اینکه صنعت عظیم فرش نیازمند توجه است، گفت: سالهای طولانی است که به داشتن دو برند فرش تک‌پود سنندج و فرش پولادین بیجار می‌بالیم ولی تا کنون این دو عنوان به اسم کردستان به ثبت نرسیده است.
عضویت 600 بافنده در اتحادیه فرش سنندج
رئیس اتحادیه فرش سنندج هم گفت: در حال حاضر 600 نفر عضو اینن اتحادیه دارد، گفت: 4 تا 5 هزار بافنده بیمه شده به نوعی با این اتحادیه مرتبط هستند.
محمد وکیلی رئیس اتحادیه فرش سنندج با بیان اینکه اتحادیه فرشبافان سنندج در حال حاضر 600 نفر عضو دارد، گفت: 4 تا 5 هزار بافنده بیمه شده به نوعی با این اتحادیه مرتبط هستند.
وی اظهار کرد: 14 هزار و500 نفر بیمه شده در گذشته داشتیم اما سازمان تامین اجتماعی به بهانه نبود بودجه و عدم حمایت یارانه‌ای دولت روز به روز از شمار بیمه‌شدگان فرش در استان می‌کاهد.
وکیلی افزود: برای رفع مشکل بیمه بافندگان فرش چندین بار به دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط مراجعه کردیم، اما متاسفانه پاسخگو نیستند و همین نبود حمایت‌های بیمه‌ای از فرشبافان صنعت فرش استان کردستان را با شیب تندی به سمت نابودی سوق داده است.
وی تصریح کرد: در گذشته بیش از 30 تا 40 کارگاه تولید فرش فعال در شهر سنندج فعالیت می‌کرد که بخش زیادی از این واحدها به دلیل عدم حمایت و نبود سرمایه به حالت راکد و یا نیمه‌فعال درآمده است.
وکیلی افزود: افزایش نقشه‌های جدید تهدیدی برای اصالت فرش کردستان است و امروز خیلی از مشتریان خواهان نقشه‌های قدیمی فرش همچون کلاه‌فرنگ هستند اما متاسفانه کمتر افرادی در زمینه تولید این نقشه‌ها فعالیت می‌کند.
وی گفت: قطع دست دلالان در صنعت فرش نیازمند حمایت برای ایجاد بازارهای فروش با راه‌اندازی فروشگاه‌های عرضه است.
وکیلی گفت: نسل‌های امروز به واسطه بافت تابلو فرش دیگر ذهنیتی در مورد نقشه‌های 1500 ساله ما نخواهند داشت و نمی‌دانند فرش آهنین بیجار و یا تک‌پو سنندج چه نوع فرشی است.
وی خاطرنشان کرد: فرش کردستان حدود 80 درصد در بازارهای اروپایی شناخته شده است، اما بازهم نیاز است که برای معرفی برندهای فرش کردستان تلاش کرد.
وی گفت: امروز 16 کشور جهان فرش دست بافت به بازارهای اروپایی صادر می کنند، همین مسئله موجب شده که فرش ایران تا حدود زیادی به حاشیه کشیده و شاید تازه واردهای بازارهای امروز اروپا شناختی از فرش های برند ایران نداشته باشند.
وی تصریح کرد: در سالهای 65 تا 80 کشورهای فرانسه و آلمان خریداران اصلی فرش دو پو و دانمارک، سوئد و چند کشور دیگر بیشتر تمایل به خرید فرش یک‌پو و آمریکا هر دو نوع را خریداری می‌کرد اما الان به دلیل تحریم‌ها کشور چین و غیره بازارهای اروپا را در دست گرفته‌اند.
انتهای پیام/2330/71
