مهسا مژدهی: روز نهم خردادماه کلاب هاوس خبرآنلاین با حضور کارشناسان در حوزه بین الملل، انرژی و خاورمیانه از جمله، دیاکو حسینی، محمود شوری، محمدرضا نوروزپور، حسن بهشتی پور، کوروش احمدی، میثم شرفی، مهدی افشارنیک و.... برگزار شد و در مورد موضوع: "تأثیر جنگ اوکراین بر بازار انرژی، خاورمیانه و برجام" بحث و تبادل نظر شد.
در بخشی از این گفتگوها محمود شوری کارشناس اوراسیا در مورد اثر جنگ اوکراین بر خاورمیانه گفت: جنگ اوکراین تبعات زیادی را هم برای جهان و هم برای مناطق همسایه جنگ به جا گذاشت.به نظر می رسد که تا آینده ای غیر قابل پیشبینی باید خودمان را با این شرایط تطبیق بدهیم. در مورد اثر جنگ بر خاورمیانه، مهم ترین اثر، تاثیری است که جنگ اوکراین بر روی نقش آفرینی قدرت های بزرگ در خاورمیانه می تواند داشته باشد. پیش از جنگ در منطقه نوع بازیگری قدرت های بزرگ در وضعیت مبهمی قرار داشت. به ویژه آنکه امریکایی ها اخیرا سعی کرده بودند نقش خود را در منطقه کاهش دادند.از زمان ورود روسیه به جنگ سوریه این کشور به یک بازیگر مهم در خاورمیانه تبدیل شد. پیش از آن روس ها از ورود به مسائل خاورمیانه کناره گیری میکردند. از این به بعد ما باید منتظر کاهش نقش روسیه در منطقه باشیم. پیش از این بازیگران منطقه سعی می کردند با برقراری روابط با مسکو، در نوع روابط خود با امریکایی ها تعادلی ایجاد کنند و واشنگتن را وادار به تغییر سیاست های خود در منطقه کنند. این کار را عربستانی ها و کشورهای حوزه خلیح فارس انجام می دادند. اما به نظر روسیه دیگر نمی تواند این کار کرد را داشته باشد و نمی تواند بازیگری باشد که موازنه را بین قدرت های مختلف برقرار کند.
شوری در خصوص جنگ اوکراین و تاثیر آن بر تحولات سوریه گفت: حتما ما در آینده شاهد تاثیرات بیشتر این جنگ بر سوریه خواهیم بود. ترکیه از همین الان شروع به مجموعه اقداماتی کرده و به نظر می رسد در اینده ما شاهد اقدامات جدید نظامی انکارا در سوریه باشیم. ترکیه فکر می کند که می تواند از ضعف سوریه در خاورمیانه استفاده کنند تا موقعیتشان در شمال سوریه تقویت شده یا مناطق بیشتری را تحت تصرف بگیرند. این یک پیامد جدی برای سوریه است و طبیعتا بر روی نقش افرینی ایران بر سوریه هم می تواند تاثیر بگذارد. ممکن است ما دیگر در اینده فرمت آستانه را نتوانیم داشته باشیم. البته هنوز هر سه کشور منفعت زیادی بر حفظ استانه برای خود می بینند.
وی در خصوص آینده فروش تسلیحاتی روسیه نیز گفت: در ارتباط با خود روسیه یک نکته مهم این است که آنها دیگر ممکن است توان فروش تسلیحات به خاورمیانه را نداشته باشند. با این نمایشی که در اوکراین داشتند و مشکلاتی که از نظر تحریم ایجاد شده و نیاز داخلی روس ها به تسلیحات ممکن است بر روی تعاملات تسلیحاتی تاثیر بگذارد.
این کارشناس درباره وضعیت جنگ اوکراین و تاثیر آن بر توافق هسته ای نیز گفت: در ارتباط با برجام من فکر می کنم همانطور که گفته شد، این موضوع انتظار می رفت که جنگ اوکراین تاثیراتی بر روی مذاکرات هسته ای ایران داشته باشد. اما این که بگوییم روسیه برجام را گروگان گرفته یا نه بحث دیگری است. در ابتدای بحران تصور این بود که روسها سعی می کنند از برجام به عنوان یک کارت برای تاثیرگذاری بر قدرت های بزرگ استفاده کند. اما بعد از سه ماه می شود گفت برجام کم ترین اثر را می تواند روی مشکلات روسیه و غرب بگذارد. انقدر مشکلات آنها زیاد و متنوع است که دیگر بحث برجام موضوع نیست. خود برجام هم با مشکلاتی رو به رو است که چه روسیه بخواهد چه نخواهد، موضوع برجام با بن بست مواجه شده. در حال حاضر روس ها نیازی به خلل ایجاد کردن در مذاکرات ندارند و خیلی هم این موضوع نمی تواند کارتی برای بازی با غرب باشد.
شوری در جمع بندی بحث خود و طرح این موضوع که چه پیش فرض هایی را در رابطه با تأثیر جنگ اوکراین بر ایران در نظر بگیریم گفت: در خصوص این مساله باید چند احتمال را مورد بررسی قرار دهیم تا بتوانیم به یک راه حل دست یابیم. قبل از جنگ اوکراین دولت آقای رئیسی سیاست گسترش روابط با روسیه را در دستور کار قرار داده بود و بنای کلی بر این مبنا بود که روابط تهران و مسکو گسترش یابد. تلاش برای تحقق این هدف با روی کار آمدن دولت سیزدهم بیشتر شد و به نظر نمی رسد که موضوعی بتواند سد راه این برنامه شود.
از طرفی به نظر نمی رسد که هیچ تغییری در روابط ایران با غرب ایجاد شود و مجبور هستیم تا این فرض را داشته باشیم و به درستی و یا نادرستی این موضوع کاری نداریم و هدف بنده این است تا وضعیت موجود را مفهوم بندی کنم و شرایط را از طریق این این موارد قابل درک تر کنیم.
ما می دانیم که اگر در موضوع جنگ اوکراین ایران در طرف روسیه نباشد در کمپ غرب هم به هیچ وجه نیست. ضمن اینکه باید در نظر داشته باشیم که روسیه هیچ تعهدی به تضمین منافع ایران در شرایطی که منفعتش غالب باشد ندارد. مساله ای که در طی ۳۰ سال گذشته در روابط تهران و مسکو کاملا غالب بوده است.
به دلیل همجواری و همسایگی دلیلی برای دشمنی بین ایران و روسیه وجود ندارد و بالعکس این شرایط زمینه ها را برای همکاری دو کشور فراهم خواهد کرد. متاسفانه معضلی که وجود دارد این است که فرصت ها در روابط تهران و مسکو به صورت بالقوه دیده می شوند اما بالفعل نمی شوند و از همه مهمتر اینکه راهبردی برای مدیریت روابط با روسیه را نداشته ایم.
گفته می شود که سطح روابط تجاری دو کشور برای ۴۰ میلیارد دلار هدف گذاری می شود و در زمانی آقای ولایتی این رقم را تا ۷۰ میلیارد دلار نیز اعلام کردند اما هیچگاه این سطح از روابط تجاری بیشتر از سه چهار میلیارد دلار نشده است.
متاسفانه هیچگاه سعی نشده است که ایران در روابط اقتصادی روسیه را نیازمند خود کند و همواره این ایران بوده است که خود را نیازمند روسیه نشان داده است. بحث کریدور شمال جنوب در این راستا از اهمیت بسزایی برای ایران برخوردار است و با توجه به بحران اوکراین، روسیه در حال حاضر به این موضوع نیاز ویژه ای پیدا کرده است.
۳۱۱۳۱۲
