به گزارش خبرگزاری فارس از ایلام، یکی از بحران‌هایی که مردم استان ایلام مدت‌هاست با آن دست و پنجه نرم می‌کنند بحران ریزگردهاست؛ ریزگردهایی که هنگام ورود به این استان، فضایی را به وجود می‌آورند که نظیر آن را فقط در فیلم‌های آخرالزمانی و بازی‌های رایانه‌ای مشاهده کرده‌ایم.
اما اینجا در ایلام، در دنیایی خارج از دنیای رایانه و در زمانی قبل از آخر الزمان مهمانی وجود دارد که گاهی سبب تعطیلی ادارات، مدارس و دانشگاه‌ها می‌شود؛ البته اگر مسئولین مدیریت بحران در ایلام، علی رغم عبور شاخص‌های کیفیت هوا از ۶۶ برابر حد مجاز، تصمیمی برای تعطیلی ادارت یا مدارس گرفته باشند.
وضعیت هوا در مهران و دهلران خطرناک است
حسینی یکی از معلمان دهلرانی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می‌گوید: وضعیت هوا در مهران و دهلران واقعا وحشتناک است و با این که ماسک هم میزنیم، اما هر بار که نفس میکشیم، طعم خاک را درون دهانمان حس می‌کنیم.
وی ادامه می دهد: با این وجود، گاهی در شهرستان دهلران دانش آموزان یا کارمندان باید در مدارس یا ادارات محل خدمت خود حاضر شوند؛ چرا که اگر هوای مرکز استان آلوده نباشد کمتر امکان دارد که برای شهرستان‌هایی مثل مهران یا دهلران تعطیلی اعلام شود.
با وجود گرد و غبار مدارس و ادارت تعطیل نمی‌شوند
حسن اکبری یکی از شهروندان مهرانی هم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به وضعیت غیر قابل تحمل گرد و غبار در مهران از مسئولین گلایه می‌کند و می‌گوید: مسئولینی که در تهران هستند و بخاطر رسیدن ته مانده‌های این ریزگردها تهران را تعطیل می‌کنند چرا برای ما که در خط مقدم آسیب ریزگردها هستیم فکری نمی‌کنند؟ ما جنس ریه‌هایمان فرق می‌کند یا رنگ خونمان؟
خرداد ماه امسال بود که غلظت ذرات گرد و غبار معلق در هوای شهر مهران به ۶۶ برابر حد مجاز رسید و دید افقی را تا کمتر از ۵ متر کاهش داد؛ شهرستان مهران یکی از شهرستان‌هایی است که ریه‌های مردمش همواره بیشترین سهم را از ریزگردها دریافت می‌کنند؛ البته سایر شهرستان‌های استان همچون دهلران هم در هنگام ورود توده‌های گرد و غبار شرایط مشابهی دارند اما این بحران تنها محدود به استان ایلام نیست و تقریبا تمام استان‌های غرب و جنوب غرب را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد و این گرد و غبار، در ادامه مسیر خود، سوار بر باد به سایر استان‌های کشور هم سفر می‌کند.
این گرد و غبار از کجا می آید و چرا شکل می‌گیرد؟
علی‌عباس شفیعی، فرماندار مهران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در ایلام گفت: ۹۰ درصد شرایط فعلی گرد و غبار منشا خارجی دارد و علت به وجود آمدن ریزگردها در سال‌های اخیر، عدم بارش باران در کشورهای عراق، سوریه، عربستان، ایران و شمال اردن و همچنین ایجاد سد بر روی آب رودخانه‌های دجله و فرات توسط دولت ترکیه و عدم رعایت حقابه دولت عراق بوده و عدم مالچ پاشی توسط این کشورها هم یکی دیگر از دلایل ایجاد ریزگردها است.
مسئولین و کارشناسان منشا این گرد و غبار بیابان‌های عراق و سوریه بیان می‌کنند و می‌گویند یک کانون جدید ریزگرد در مرز عراق با سوریه در حال شکل گیری است؛ امّا جواب چرایی تشکیل کانون گرد و خاک در عراق و سوریه را در ترکیه باید یافت؛ سیاست سدسازی گسترده ترکیه، عامل اصلی خشک شدن تالاب‌ها و نخلستان‌های عراق است.
ویسل اروغلو، وزیر آب و جنگلداری ترکیه در سال ۱۳۹۶ اعلام کرد که تعداد ۷۲۷ سد تاکنون در ترکیه ساخته‌شده است و با تکمیل سد‌های در دست ساخت، تعداد آنها در پنج سال آینده (سال ۱۴۰۲) به ۲ برابر خواهد رسید.
اردوغان، رئیس جمهور ترکیه روز شنبه ۱۵ آبان ۱۴۰۰ سد «ایلی سو» را تحت عنوان رسمی «ilisu baraji» افتتاح کرد، «ایلی سو» دومین سد بزرگ ترکیه بعد از سد «آتاترک» است. ظرفیت «ایلی سو» ۳ برابر «کرخه» به عنوان بزرگترین سد ایران است؛ ظرفیت سد آتاتورک (بزرگترین سد ترکیه و قاره اروپا) نیز به اندازه مجموع تمام سد‌های ایران است.
سد «آتاترک» بر روی فرات و سد «ایلی سو» بر روی دجله بسته شده است؛ سد «آتاترک» ۷۵ درصد آب فرات را ذخیره می‌کند و سد «ایلی سو» نیز مانع ورود قریب به ۶۰ درصد منابع آبی به عراق می‌شود.
این سد یکی از ۲۲ سدّی است که ترکیه ذیل طرح «آناتولی جنوب شرقی» با نام اختصاری گاپ (GAP) ساخت، «گاپ» بزرگترین و پرهزینه‌ترین طرح تاریخ جمهوری ترکیه است و ایده این طرح نخستین بار در سال ۱۹۳۰ و دوران آتاترک مطرح شد، ولی عملیاتی شدن آن به نیمه دوم قرن بیستم بازمی‌گردد که طبق طرح «گاپ»، ۱۴ سد بر روی فرات و ۸ سد بر روی دجله ساخته می‌شود.
این طرح به مثابه یک سلاح زیست محیطی مهلک علیه کشورهای غرب آسیاست در صورتی که طرح «گاپ» به سرانجام برسد، عراق، سوریه و در نهایت بخش‌هایی از تالار «هورالعظیم» خوزستان خشک خواهد شد.
مدیر گروه مطالعات آب مرکز پژوهش‌های مجلس در این زمینه گفته است: با اجرای کامل طرح گاپ، ترکیه عملاً کنترل آب‌های بالادست منطقه‌ای را در اختیار می‌گیرد و می‌تواند از این اهرم به منظور اهداف سیاسی خود استفاده کند.
مصیبت ایلام را مدیریت کنید
سارا فلاحی نماینده مردم ایلام در مجلس هم روز سه شنبه ۲۴ اسفند ۱۴۰۰ در خلال تذکر پیش از نطق جلسه علنی مجلس به این مشکل اشاره کرد و درباره بحران ریزگرد در استان‌های غربی گفت: در سایه دیپلماسی بین‌المللی و سیاست‌ها برای تبدیل زمین‌های بایر به کشاورزی، بخشی از این مصیبت را مدیریت کنید، این مصیبت استان ایلام را در کمای تنفسی فرو برده است.
نماینده مردم ایلام در مجلس گفت: اگر نجنبید سونامی سرطان مردم ایلام را دربرخواهد گرفت؛ آسمان و زمین این مردم در دوران جنگ در حصار بمب و موشک بود، امروز ریه‌هایشان در زمین اسیر کرونا و در آسمان درگیر ریزگردهاست.
برای حل این بحران چه اقداماتی میتوان انجام داد؟
گذشته از پیگیری دیپلماتیک برای رعایت حقابه سایر کشورها توسط دولت ترکیه، یکی از کارهایی که همواره مورد بحث قرار می‌گیرد، علمیات مالچ پاشی است، این عملیات خودش هدف نیست بلکه یک وسیله است برای استقرار پوشش گیاهی، در واقع هدف ما از مالچ پاشی، توسعه و تثبیت بیولوژیک منطقه است چون تحرک ماسه‌های روان باعث کنده شدن نهال‌ها توسط باد و یا مدفون شدن در زیر ماسه‌ها می‌شود، پس برای استقرار آن از مالچ استفاده می‌شود که به تدریج تجزیه شده و پوشش گیاهی آن منطقه رشد می‌کند.
در حال حاضر رویه زیست محیطی در طرح‌های مالچ پاشی، به سمت مالچ‌های بیولوژیک است و استفاده از مالچ نفتی در طرح‌های بیابانزدایی به سبب برخی آثار مخرب زیست محیطی، باید با احتیاط صورت پذیرد و استفاده از آنها در اکوسیستم‌های شکننده بیابانی مخاطره‌آمیز است.
مالچ نفتی به دلیل رنگ سیاهی که دارد باعث جذب نور شده و حرارت بالایی را تولید می‌کند که این امر می‌تواند تاثیرات منفی بر شرایط بیولوژیک خاک، حیات گیاهی و جانوری و سایر فاکتورهای اکولوژیک را در پی داشته باشد، از این رو ضمن تلاش‌های صورت گرفته در مراکز تحقیقاتی کشور، گزینه‌های جایگزین دیگری مانند مالچ‌های آلی و بیوپلیمری و نانومالچ‌ها پیشنهاد شده است که به عنوان جایگزین مالچ‌های نفتی عمل کرده و گزارش‌ها حاکی از زیست‌پذیر بودن این مالچ‌ها در قیاس با مالچ‌های نفتی است.
مالچ طبیعی یا مالچ پلیمری؟
مهدی حیاتی یکی از فیزیولوژیست‌های ایلامی در رابطه با مالچ‌های طبیعی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس گفت: مالچ طبیعی mnf یک روکش است و وارد خاک نمی‌شود تا خاک را سفت کند؛ مالچ طبیعی mnf یک طوری نازک است که سطح بیابان را پوشش می‌دهد و کاملا طبیعی و از مواد معدنی است؛ اما مالچ‌هایی که استفاده می‌شوند مالچ پلیمری هستند و هر یک واحد مالچ پلیمری ۳ تا ۲۳ لیتر آب شرب مصرف می‌کند تا قابل استفاده بشود و اگر آب گچی باشد فرمولش به هم می‌ریزد.
وی افزود: در حالی که مالچ طبیعی mnf ۸۰۰ سی سی آب نیاز دارد و در واقع زیر یک لیتر آب نیاز دارد و مدیریت آب را از خودش شروع کرده است و اتفاقا این آب هم اصلا نیاز نیست شیرین باشد و می تواند آب شور، آب آهکی و یا آب گچی باشد که در واقع اولین قدم در راه حفظ منابع آبی محسوب می‌شود.
حیاتی در ادامه گفت: این مالچ در برابر سرما و گرما مقاوم است در برابر باران، بادهای شدید مقاومت می‌کند مانع رویش دانه و جوانه نمی‌شود؛ رطوبت خاک و آب باران را حفظ می‌کند و به خاطر رنگ روشنش اگر در یک منطقه پاشیده شود گرما را کاهش می‌دهد گیاه را حفظ می‌کند و دوستدار محیط زیست و دوام بالای ۵ سال دارد.
این فیزیولوژیست ایلامی در پاسخ به سوال خبرنگار فارس مبنی بر این که «این نوع از مالچ با این خصوصیات چرا مورد استفاده قرار نمی‌گیرد ؟» بیان کرد: در حال حاضر شاید بتوانیم بگوییم یک مافیای نهال و آب وجود دارد که مانع این کار می‌شود؛ همه می دانند کاشت و نگهداری نهال ۷۰۰ هزار تومان خرج دارد، هر هکتار به ۷ میلیون تومان نیاز دارد تا نهال‌هایش بزرگ شود و سرپا بماند و این مبالغ چیزی نیست که از چشم خیلی‌ها دور بماند؛ مالچ طبیعی mnf سه هدف را دنبال می‌کند اول مدیریت آب در مناطق مختلف کشور، دوم مهار و تثبیت ریزگردها با ریزش مالچ طبیعی mnf و در نهایت رونق بخش کشاورزی و ایجاد شغل در این زمینه است.
پس از گفت‌وگو با مسئولین، مردم و کارشناسان به سراغ معاون عمرانی استاندار ایلام رفتیم تا جزئیات بیشتر در خصوص اقدامات انجام شده برای حل بحران ریزگرد ها در استان و به طبع آن در کشور را جویا شویم.
انجام ۳۰ هزار هکتار جنگل کاری
سعید هژبری، معاون عمرانی استاندار ایلام در گفت‌وگو با خبرنگار فارس گفت: عمده کانون‌های داخلی تولید گرد و غبار در استان ایلام، روستاهای چم هندی، حسن قندی، حمانه و حاشیه دهلران هستند که برای این مناطق ۳۰ هزار هتکار جنگل کاری انجام شده و در حال حاضر تهدیدی برای تولید گرد و غبار محسوب نمی‌شوند.
وی گفت: بیشترین منشا ریزگردها که استان ایلام را تحت تاثیر قرار می‌دهند ناشی از ۳ استان دیاله، واسط و الانبار در کشور عراق هستند.
معاون استاندار ایلام ادامه داد: سطح بیابانی این استان‌ها حدودا یک میلیون و چهارصد و سی و دو هزار هکتار است و بار هجوم ریزگردهای به استان ایلام بیشترین تاثیر را در شهرستان‌های مهران و دهلران دارند که برای حل مشکل ریزگردها در استان ایلام تا کنون ۶۰ هزار هکتار نهال کاری، یک هزار و ۲۵۰ هکتار مالچ پاشی، ۵۰۰ کیلومتر بادشکن اطراف مزارع، مطالعه ۲۵۰ هزار هکتار از ارازی استان، عقد چندین تفاهم نامه بین المللی همکاری با کشور عراق، ۲۰۰ هکتار نهال کاری در حاشیه شهر مقدس کربلا و اهدا ۵۰ هزار اصله نهال به استان واسط عراق انجام شده است.
معاون عمرانی استاندار ایلام گفت: در راستای مبارزه با بحران ریزگردها برنامه‌هایی نیز در دست اجرا هستند که از جمله این برنامه‌ها میتوان به ۲ هزار هکتار نهال کاری، ۲۰۰ کیلومتر بادشکن اطراف مزارع، ۱۰ هزار هکتار مدیریت چرا، ۵۰۰۰ هکتار مراقبت و آبیاری، ۱۰ هزار هکتار قرق و حفاظت، ۲۰۰۰ هکتار مطالعه جنگل‌های دست کاشت و ۱۰ هزار هکتار مطالعه مدیریت منابع بیابانی اشاره کرد.
وی در ادامه تصریح کرد: برای اجرای این طرح ها حدود ۴۵۰ میلیارد ریال اعتبار مورد نیاز است که در صورت تامین و تخصیص اعتبار، برنامه های فوق عملیاتی خواهند شد.
هژبری گفت: چالش اصلی در حوزه ریزگردها این است که منشا اصلی آنها در کشورهای همسایه از جمله عراق و بعضا سوریه و عربستان است؛ هرچند کمک‌هایی در خصوص نهال کاری و اهدا نهال به کشور عراق انجام شده ولی کشور عراق ساز و کار معینی برای مبارزه با پدیده ریزگردها ندارد و همچنین یک کشور به تنهایی قادر به مدیریت ریزگردها نیست.
بنابراین لازم است از طریق روابط دیپلماتیک و اقدام مشترک کشورهای منطقه اقدام موثری صورت گیرد؛ در همین راستا هم استاندار پیگیری‌های خوبی داشته‌اند که در نهایت ریاست جمهور هم دستور دادند که وزیر امور خارجه و رئیس سازمان محیط زیست اقدامات فوری را برای حل این مشکل با همکاری کشورهای همسایه به عمل آورند.
معاون استاندار ایلام در پایان این گفت‌وگو در پاسخ به سوال خبرنگار فارس مبنی بر استفاده از مالچ‌های طبیعی پاسخ داد: در استان ایلام قبلا ۱۲۵۰ هکتار مالچ پلیمری استفاده شده است ولی تا کنون از مالچ‌های طبیعی استفاده نشده است اما اخیرا اداره کل منابع طبیعی در اقدامی مشترک با یکی از نهادهای انقلابی کشور مذاکراتی در خصوص استفاده از مالچ طبیعی در بیابان های استان با وسعت ۱۰ هزار هکتار داشته‌اند که امیدواریم در آینده نزدیک عملیاتی شود.
آلودگی هوا، چهارمین عامل مرگ زودرس در دنیاست که بر سلامت انسان و سایر موجودات زنده تاثیر منفی دارد و موجب کاهش تولیدات کشاورزی، خسارت به زیرساخت‌های شهری و صنعتی و مشکلات فراوانی در جوامع می‌شود.
اما این موضوع در استان ایلام از آلودگی فراتر رفته و هر بار شاهد خاکسپاری شهرهای مختلف به مدت چند روز پیاپی هستیم، بحران ریزگردها همانند جنگ تحمیلی بحرانی برای تمام کشور و یا حتی منطقه محسوب می‌شود اما این بار هم استان ایلام در خط مقدم برخورد با این بحران قرار گرفته و بیشترین آسیب را از این بحران متحمل می‌شود.
در همین راستا ضروری است که مسئولان عالی کشور هر چه سریع‌تر این مشکل را از راه دیپلماسی و اقدامات مشترک با سایر کشورهای منطقه حل کنند تا مردم نجیب غرب کشور، بخصوص مردم رنج دیده استان ایلام بیش از این طعم خاک را هنگام نفس کشیدن حس نکنند.
انتهای پیام/
