ساخت سازه‌های مستحکم در کنار پیشرفت‌هایی که در صنعت ساختمان حاصل شده؛ نیازمند استفاده از تکنولوژی‌های جدید و مدرن در صنعت تولید مصالح ساختمانی است. میلگرد یکی از مقاطع فولادی بسیار پرکاربرد است که نقش بسیار مهمی در ساخت سازه‌های اسکلت بتنی دارد. از فونداسیون گرفته تا اجرای طرح‌های خاص در دکوراسیون داخلی ساختمان، همگی به این مقاطع فولادی وابسته هستند. بنابراین بخش اعظمی از هزینه تولید در صنعت ساختمان، صرف خرید میلگرد می‌شود. اما آیا برای همه بخش‌های ساختمان می‌توان از یک نوع میلگرد استفاده کرد؟ خیر. محصولاتی که در حال حاضر تحت عنوان میلگرد در بازار فروخته می‌شوند؛ انواع مختلفی دارند که هر کدام برای یک کاربرد خاص، مهندسی و ساخته شده‌اند. بنابراین اگر می‌خواهید با استفاده از نوع مناسبی از میلگرد، یک سازه قوی و مستحکم بسازید؛ باید با انواع میلگرد و کاربرد آن ها در صنایع ساختمانی آشنا باشید. برای کسب این اطلاعات نیز نیاز به جستجوی زیادی ندارید. کافیست که این مطلب را تا انتهای مطالعه کرده تا با انواع میلگرد و کاربرد هر کدام آشنا شوید.
قبل از اینکه انواع میلگرد را بشناسید؛ باید بدانید که میلگرد چیست. میلگرد یک پروفیل فلزی دایره‌ای و توپر است که روی بدنه آن عاج وجود دارد. میلگرد عاج‌دار یکی از پرکاربرترین انواع میلگرد در صنعت ساختمان است. از آنجایی که فولاد اصلی‌ترین ماده خام مورد استفاده برای تولید میلگرد است؛ هر گونه نوسان در بازارهای مرتبط و حتی برخی از تصمیمات سیاسی می‌توانند روی قیمت میلگرد تاثیر بگذارند.
میلگرد با اشکال مختلفی تولید می‌شود که هر کدام بسته به مشخصات فنی خود، کاربرد متفاوتی دارند. برخی از مهم‌ترین اشکال این محصول عبارتند از:
از این نوع میلگرد برای جلوگیری از بیرون‌زدگی طولی در اثر کمانش استفاده می‌شود. به این ترتیب نیروی‌های برشی کنترل شده و از گسترش ترک در سازه پیشگیری می‌شود.
اگر قصد افزایش مقاومت برشی میلگردهای خاموت را دارید؛ می‌توانید از این نوع میلگردها استفاده کنید. ضمن اینکه، این مدل از میلگردها، برای اتصال کامل بین میلگردهای طولی و خاموت نیز کاربرد دارند.
در مرحله بتن‌ریزی کف و ساخت فونداسیون ساختمان، باید دو شبکه متوالی افقی از میلگرد، با فاصله معین در داخل قالب درست کرد. برای طراحی این بخش از فونداسیون، از میلگرد خرک استفاده می‌شود.
این مدل از میلگرد برای افزایش تحمل نیروهای برشی طراحی شده است. از میلگرد ادکا، به صورت لنگرهای منفی در تکیه‌گاه‌های تیر استفاده می‌شود.
در مرحله بتن‌ریزی دیوارها و دال‌ها، برای در امتداد هم نگه‌داشتن آرماتورهای طولی و عمودی، می‌توان از این نوع میلگرد به شکل حرف U یا بین دو سفره آرماتور شبکه مش‌بندی استفاده کرد.
از این نوع میلگرد نیز برای افزایش مقاومت کششی بتن در سازه استفاده می‌شود.
میلگرد را علاوه بر فاکتور نوع کاربرد، می‌توان بر اساس شکل ظاهری نیز به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. به طور کلی این محصولات از نظر ظاهری به سه دسته ساده، آجدار و کلاف تقسیم می‌شوند. اما اگر بخواهیم تقسیم‌بندی دقیق‌تری داشته باشیم باید بگوییم که انواع میلگرد، علاوه بر 3 دسته بالا، به 6 دسته دیگر اروپایی، گالوانیزه، فولاد کربن، فایبرگلاس لیمر، اپوکسی پوشش داده شده و فولاد زنگ نزن نیز طبقه‌بندی می‌شود.
این نوع میلگرد که پرکاربردترین نوع میلگرد در صنعت ساختمان است؛ برای جبران مقاومت کششی بتن طراحی شده است. زمان خرید میلگرد ساده به برگ استاندارد و شناسایی آن توجه کنید. چرا که قطر اسمی محصول در این برگه قید می‌شود و باید با قطر مقطع عرضی آن برابر باشد. به میلگردهای ساده در استاندارهای قدیمی، میلگرد A1 و در استانداردهای جدید میلگرد 240 گفته می‌شود. این محصول در قطرهای مختلفی از 6 تا 200 میلی‌متر تولید می‌شود. نکته بسیار مهمی که در زمان خرید این نوع میلگرد باید به آن توجه کنید این است که قیمت این محصول با قطر آن رابطه مستقیم دارد. علاوه بر این هر چقدر قطر میلگرد بیشتر شود؛ وزن آن نیز بیشتر می‌شود.
این محصول که بعد از میلگرد ساده، بیشترین کاربرد را در پروژه‌های عمرانی دارد؛ به دو صورت شاخه و کلاف و در 4 گرید مختلف تولید می‌شود. البته میلگردهای گرید 2 و 3 و 4 معمولا آجدار هستند و به آنها به اختصار میلگرد A2، A3 و A4 گفته می‌شود. میلگردهای گرید 2 یا همان A2 جزء میلگردهای نیمه سخت هستند و به دلیل استفاده از کربن کم در تولیدشان، انعطاف‌پذیری زیادی دارند. تنش سیلان در این میلگردها ۳۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع و تنش گسیختگی ۵۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد. میلگردهای عاج‌دار گرید 3، از نظر میزان مقاومت، مقاوم‌تر از میلگردهای A2 هستند و در دسته میلگردهای نیمه سخت جای می‌گیرند. تولید آنها نیز به صورت جناغی یا زیگزاگی است. تنش گسیختگی این میلگردها 6000 و تنش سیلان آنها ۴۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع است. از میلگردهای گرید 2 به عنوان میلگرد عرضی و گرید 3 به عنوان میلگرد طولی استفاده می‌شود. دسته آخر میلگردهای آجدار میلگردهای A4 یا همان گرید 4 هستند که جزء میلگردهای سخت طبقه‌بندی شده و سازه‌های تولید شده با آن معمولا سبک‌تر و مستحکم‌تر هستند. همین ویژگی سبب شده که این مدل از میلگردها نسبت به میلگردهای تولیدی تحت عنوان گریدهای دیگر کمی گران‌تر باشند.
این مدل میلگردها را بهترین نوع میلگرد قابل استفاده در پروژه‌های ساختمانی می‌دانند و به همین دلیل قیمت آنها بیشتر از سایر محصولات مشابه است. از آنجایی که فولاد ضد زنگ، ماده خام بسیار گران قیمتی است؛ تولید هر محصولی با آن، هزینه تولیدکننده را به شدت افزایش می‌دهد. بنابراین فقط محصولات خاص با فولاد ضد زنگ ساخته می‌شوند. ترکیبات ضد زنگ در این نوع میلگرد سبب شده که مقاومت محصول در برابر خوردگی 1500 برابر بیشتر از میلگردهای سیاه باشد.
FRP که نام اصلی این نوع میلگرد است؛ به ما نشان می‌دهد که محصول تولیدی برای استفاده در محیط‌های اسید و خورنده بسیار مناسب است. جنس موادی که این میلگرد با آن تولید می‌شود به گونه‌ای است که خسارت ناشی از خوردگی را به شدت کاهش می‌دهد. اگر قصد دارید سازه‌ای در نزدیکی میدان‌های مغناطیسی و الکتریکی بسازید؛ حتما از این نوع میلگرد برای اجرای فونداسیون سازه استفاده کنید. این نوع میلگرد مقاومت بسیار بالایی در برابر سولفات‌ها و کلریدها دارد. به همین خاطر به سرعت زنگ نمی‌زند و دچار خوردگی نمی‌شود. خواص این محصول باعث می‌شود که قطر آن بیشتر شده و فاصله بین میلگردها در سازه‌های بتنی مسلح مانند دال‌ها و تونل‌ها بیشتر شود. مجموع این اتفاقات منجر به مقاومت خوب سازه در برابر تکان‌های ناشی از زلزله خواهد شد.
برای تولید این محصول از فولادی استفاده می‌شود که با یک لایه گالوانیزه روکش شده است. این شیوه تولید در واقع قابل اجرا روی انواع میلگرد است. به همین خاطر شاید نام‌هایی مانند میلگرد آجدار گالوانیزه و میلگرد بدون عاج گالوانیزه نیز به گوش شما آشنا باشد. این محصولات در کلاف‌های بزرگ به بازار عرضه می‌شوند و طول عمر آنها بالاست. ضمن اینکه اگر به دنبال یک میلگرد ارزان و در عین حال دارای خاصیت ضد زنگ‌پذیری هستید؛ می‌توانید از این نوع میلگرد استفاده کنید. این محصولات با استانداردهای مختلفی مانند DIN، CSA و ASTM تولید می‌شوند.
این محصولات در واقع همان میلگردهای سیاه هستند که با یک لایه اپوکسی پوشیده شده‌اند. به همین خاطر مقاومت این مدل از میلگردها در مقایسه با میلگردهای سیاه بیشتر است. البته این نکته را فراموش نکنید که پوشش اپوکسی استفاده شده در تولید این محصولات بسیار نازک است. بنابراین هرگونه برخورد ممکن است با از بین بردن این لایه نازک، مقاومت محصول را کاهش دهد.
میلگرد با فولاد پرکربن در واقع همان میلگرد سیاه است که جزء پرفروش‌ترین محصولات بازار محسوب می‌شود. مقاومت کم در برابر فرسایش، بزرگ‌ترین عیب این نوع از میلگردهاست. اما گاهی بسته به شرایط پروژه ممکن است مجبور باشید از این نوع محصول به ظاهر ضعیف استفاده کنید. حتی در برخی از مواقع، میلگرد سیاه بهترین انتخاب است. به عنوان مثال، قدرت بالای این محصول آن را به بهترین گزینه برای افزایش استحکام کششی سازه تبدیل کرده است. از نظر قیمتی نیز میلگردهای سیاه، اقتصادی‌تر از سایر گزینه‌ها هستند.
منگنز اصلی‌ترین ماده‌ای است که در تولید این نوع میلگرد به کار برده می‌شود. ویژگی هم‌شوندگی این محصول آن را به مقاوم‌ترین میلگرد در بازار تبدیل کرده است. بر خلاف اینکه کار با میلگردهای اروپایی ساده است؛ اما در برخی از شرایط، استفاده از آنها توصیه نمی‌شود. به عنوان مثال این محصولات برای استفاده در مناطق زلزله‌خیز مناسب نیستند.
از میلگردها به صورت شبکه‌ای در کف شالوده و با هدف افزایش چسبندگی و انتقال مناسب نیرو بین بتن و فولاد در کناره‌های فوندانسیون استفاده می‌شود. سیستم میلگردگذاری در ساخت سازه‌های مختلف، بستگی به میزان بار و عمق فونداسیون دارد. بنابراین این سیستم را می‌توان هم به صورت شبکه‌های تحتانی و هم به صورت ترکیبی از شبکه‌های تحتانی و فوقانی اجرا کرد.
عموم افراد تصور می‌کنند که بتن ماده بسیار مقاوم و بدون نقطه ضعفی است. این در حالی است که بتن با وجود استحکام بالا، مقاومت کمی در برابر نیروهای کششی و چرخشی دارد و از این موضوع به عنوان نقطه ضعف بتن در صنعت ساختمان یاد می‌شود. میلگرد در واقع یک نوع مقطع فولادی است که استفاده از آن در کنار بتن می‌تواند منجر به پوشش این نقطه ضعف شود. میلگرد با افزایش مقاومت کششی سازه، از ریزش ساختمان در زمان وقوع زلزله جلوگیری می‌کند.
اولین اصلی که برای نگهداری از این مقاطع فولادی باید رعایت شود؛ دور نگه داشتن آن از عوامل خورنده است. علاوه بر این، تنها میلگردهایی می‌توانند به افزایش مقاومت سازه کمک کنند که بدون خم‌شدگی هستند. بنابراین اگر می‌خواهید سازه‌ای مستحکم داشته باشید؛ باید در زمان تحویل بار، از پذیرش میلگردهایی که خم شده‌اند اجتناب کنید.
مانند هر مقطع فولادی دیگر، رطوبت برای میلگرد مضر است. بنابراین اگر قرار است مدت طولانی میلگردها را در انبار نگه دارید؛ مطمئن شوید که محیط محل نگهداری آنها، کاملا عاری از رطوبت است. در کنار رطوبت، وزش باد نیز برای میلگرد مضر است. پس حتما وضعیت وزش باد در محیط انبار را نیز از قبل بررسی کنید. خاک ماده‌ای پر از املاح خورنده است و اگر بر اثر وزش باد، روی میلگرد بنشیند؛ می‌تواند موجب خوردگی محصول شود. حتی اگر املاح دورن خاک نتوانند در تماس کوتاه مدت، به میلگردها آسیب برسانند؛ با آلوده کردن آنها و جذب رطوبت، به مرور زمان موجب خوردگی می‌شوند.
بهترین مکان برای انبار میلگرد، مکانی است که حداقل 15 سانتی‌متر از سطح زمین فاصله دارد. حتما میلگردهایی که آلوده به خاک، املاح و مواد زیان‌آور شده‌اند؛ را قبل از مصرف کاملا تمیز کرده و مطمئن شوید که زنگ‌شان زدوده شده است. ضمن اینکه اگر برای ساخت یک سازه، از چند نوع میلگرد با قطرهای مشابه اما مقاومت‌ها و مشخصات مکانیکی متفاوت خریداری کرده‌اید؛ حتما برای نگهداری آنها، فضای جداگانه در نظر بگیرید.
با وجود اطلاعاتی که تا کنون کسب کرده‌اید؛ حتما به این نتیجه رسیده‌اید که میلگرد نقش حیاتی در سازه دارد و باید از نوع مناسب آن استفاده شود. اما با وجود اطلاعات فنی که دریافت کردید؛ شاید یک سوال هنوز در ذهن شما باقی مانده باشد و آن هم این است که قیمت‌گذاری میلگرد به چه صورت انجام می‌شود؟
از آنجایی که میلگرد نوعی سازه فلزی است؛ تعیین قیمت ثابت برای آن امکان‌پذیر نمی‌باشد. قیمت این محصول در بازار به عوامل مختلفی از جمله نوسانات ارز بستگی دارد. کارخانجات بزرگ تولید میلگرد در کشور مانند ذوب آهن اصفهان، میانه، نیشابور، سرمد ابرکوه و زاگرس قیمت محصولات خود را بسته به عوامل مختلفی تغییر می‌دهند. بهترین راه برای کسب اطلاعات در مورد قیمت در زمان خرید میلگرد مراجعه به سایت‌های معتبر و مرجع است که قیمت روز این محصول را در بازار اعلام می‌کنند.
