علت ورم پا چیست؟ چه بیماری هایی می توانند باعث ورم پا شوند؟ علائم تورم پا چیست؟ آیا با روش های خانگی قابل درمان است؟ کدام درمان های پزشکی برای ورم پا مناسب است؟ برای یافتن پاسخ این سوالات این متن را تا پایان دنبال کنید.
ورم پا می‌تواند در قسمت‌های مختلف پاها مانند مچ پا، ماهیچه‌های ساق پا و ران‌ها رخ دهد. تورم ساق پا می‌تواند ناشی از تجمع مایعات (احتباس مایعات) یا التهاب در بافت‌ها یا مفاصل آسیب‌دیده یا بیمار باشد.
بسیاری از دلایل ورم پا مانند آسیب‌دیدگی، ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت، به راحتی تشخیص داده میشوند. در بعضی موارد، ممکن است ورم پا نشانهٔ یک بیماری جدی‌تر مانند بیماری قلبی یا لختهٔ خون باشد.
زمانی که ورم پا بدون هیچ دلیل مشخصی رخ می‌دهد و یا مشکلات تنفسی، درد قفسهٔ سینه یا دیگر علائمِ هشداردهندهٔ وجود لختهٔ خون در ریه ها یا وضعیت قلبی خطرناکی دارید، سریعاً پیگیر درمان پزشکی باشید.
نارسایی قلبی و بعضی اختلالات دریچه‌ای، مانند تنگی دریچۀ شریان ریوی و نارسایی دریچۀ سه‌لتی، از علل مهم این مشکل هستند.
در نارسایی کلیوی، آب و نمک به‌راحتی از بدن دفع نشده و در بدن جمع میشود. به همین دلیل پاها، دست‌ها، اطراف چشم و صورت تورم و پف پیدا میکند.
اختلال سوخت‌وساز پروتئین در سیروز کبدی، باعث نشت مایعات بدن و تجمع آنها میشود. معمولاً آب در پاها و شکم جمع میشود و ممکن است بیمار به یرقان و زردی هم دچار شود.
علت ورم پا و مچ پا در بیماران سرطانی می تواند ادم لنفاوی باشد. این حالت ناشی از تجمع مایع لنفاوی در بافت هاست که می تواند به علت عدم وجود یا مشکل در عروق لنفاوی یا پس از حذف گره های لنفاوی(با جراحی) ایجاد شود. لنف مایع غنی از پروتئین است که به طور معمول در امتداد یک شبکه گسترده از عروق و مویرگ ها حرکت می کند.
لنف از طریق گره های لنفاوی فیلتر مى شود، که مواد ناخواسته مانند باکتری ها را از بین می برند. با این وجود، اگر در عروق یا گره های لنفاوی مشکلى وجود داشته باشد، حرکت این مایع می تواند مسدود شود که این مسدود شدن اگر درمان نشود، مى تواند موجب اختلال در بهبودى زخم، عفونت و تورم شود.
در بیماری کم‌کاری تیروئید، ورم در قسمت‌های مختلف بدن، مثلاً در پاها، ظاهر میشود. خشکی پوست، ریزش موها و یبوست نیز از دیگر علائم این بیماری است.
لخته‌شدن خون در رگ‌های اصلی (DVT) یا تشکیل لخته در عروق سطحی (ترومبوفلبیت) یا هرگونه انسداد در مسیر عروق، باعث بروز ورم میشود.
رسیدن هرگونه آسیب به رگ‌های لنفاوی، باعث تجمع مایع لنف میشود و ورم ایجاد میکند. آسیب‌هایی مانند جراحی یا عفونت یا تومور، عملکرد سیستم لنفاوی را در برداشت مایعات اضافی بین‌بافتی مختل میکند. به تورم ایجادشده در این وضعیت، «لنف ادم» می‌گویند.
ادم پا در دیابتی‌ها ممکن است ناشی از مصرف داروی متفورمین باشد. بیماران دیابتی به‌علت اختلال در گردش خون و مشکلات کلیوی ناشی از قند خون بالا، ممکن است به تورم پاها دچار شوند.
در بیماری‌های ریوی پیشرفته، همچون برونشیت مزمن و آمفیزم، ورم اندام‌ها در بیمار رخ می‌دهد. در نمونه‌های شدید بیماری ریوی، به‌علت فشار مداومی که به سمت راست قلب وارد میشود، برگشت خون سیاهرگی با مشکل مواجه شده و ورم پا و دست بروز میکند.
ورم مچ پا و پا دارای علل متعددی است. از لحاظ پزشکی، کلمه “تورم” به معنی باد کردن یا بزرگ شدن غیر طبیعی است. بنابراین، اگر مچ پا یا پا متورم شود، به معنی آن است که اندازه آن بزرگ شده است.
در موارد شایع، هنگامی که کلمه ورم در ارتباط با پاها و مچ پا استفاده میشود، منظور کاربر بزرگ شدن یا افزایش سایز به علت افزایش مایع در بافت‌ها است (که ادم نامیده میشود).
با این حال، تعریف گسترده شامل هر گونه عاملی است که باعث افزایش سایز مچ پا و یا پا میشود (برای مثال افزایش مایعات، افزایش سلولهای التهابی یا هر دو).
از آن جایی که اکثر عواملی که موجب ورم پا میشوند ممکن است موجب ورم مچ پا نیز شوند، در این مقاله ورم به عنوان یک موضوع عمومی برای پوشش ورم پا و مچ پا مورد بحث قرار خواهد گرفت.
بعضی از موارد استثنایی که در آن فقط تورم پا و یا مچ پا اتفاق می‌افتد، بدون این که هر دو قسمت درگیر شوند، مورد بحث قرار خواهند گرفت. ورم پاها و مچ پا معمولا نشانه یا علامت برخی مشکلات زمینه‌ای است که اکثر آنها دلیل عمده ای برای نگرانی نیستند.
با این حال، در بعضی موارد، تورم پا، مچ پا و انگشتان ممکن است به فرد هشدار دهند که یک مشکل اساسی وجود دارد که نیاز به اقدام پزشکی فوری دارد.
علاوه بر تو رم پاها ممکن است شما علائم و نشانه‌های دیگری نیز داشته باشید. توجه کردن به سایر علائم به پزشک برای مشخص کردن علت تورم پا کمک میکند. برخی از این علائم به شرح زیر می‌باشند:
به طور کلی علل ورم در پای راست و پای چپ هر دو نشانه عوامل فوق است و فرقی بین علت ورم پا در هر یک از پاها وجود ندارد. شاید بتوان به صورت مقطعی ورم یک پا را به وارد آمدن فشار بیشتر به پای ورم کرده توسط کفش های نامناسب یا خوابیدن روی یک طرف و … دانست.
عوارض تورم پا یا قوزک عبارتند از:
کمبود منیزیم می‌تواند به ادم مربوط شود و مصرف مکمل می‌تواند به شما در رهایی از آن کمک کند. بسیاری از توصیه‌هایی که من دیده‌ام، میلی گرم دو بار در روز میباشد، اما اگر باردار هستید، بهتر است با پزشک خود در باره آن صحبت کنید.
دوز توصیه شده برای منیزیم ۳۵۰ میلی گرم در روز است و پزشک شما ممکن است مصرف بیشتر از ۴۰۰ میلی گرم اضافی را مناسب نداند، زیرا احتمالا در مکمل‌های ویتامین بارداری و رژیم غذایی‌تان نیز منیزیم وجود دارد.
ورزش می‌تواند به بهبود گردش خون کمک کند و یوگا یک راه عالی برای تحرک است و واقعا بر روی سیستم گردش خون تمرکز میکند.
این روش ممکن است کمی عجیب و غریب به نظر برسد، اما قرار دادن پاها آب با دمای اتاق – و یا سرد، اگر خیلی ناراحت کننده نباشد – می‌تواند به تورم کمک کند. گنه گنه و حباب‌ها می‌توانند به کاهش التهاب کمک کنند، و قرار دادن صرف پاهای متورم بیچاره در آب می‌تواند احساس فوق العاده ای به همراه داشته باشد.
مصرف الکل می تواند به عنوان علت ورم پا محسوب شود.با مصرف الکل بدن آب اضافی را حفظ کرده و باعث روز ادامه یابد ، فرد باید جهت درمان ورم پا به پزشک مراجعه کند. 2 تورم پاها می شود. نکته ی قابل توجه این است که تورم مکرر پاها پس از نوشیدن الکل ممکن است نشانه مشکل اساسی در ناحیه قلب ، کبد یا کلیه باشد.
مصرف الکل می تواند به عنوان علت ورم پا محسوب شود.با مصرف الکل بدن آب اضافی را حفظ کرده و باعث تورم پاها می شود. اگر تورم پا بیش از 2 روز ادامه یابد ، فرد باید جهت درمان ورم پا به پزشک مراجعه کند.
نکته ی قابل توجه این است که تورم مکرر پاها پس از نوشیدن الکل ممکن است نشانه مشکل اساسی در ناحیه قلب ، کبد یا کلیه باشد.
حمام گرم نیز می‌تواند به کاهش تورم کمک کند و شما میتوانید اثر آن را با چند قطره روغن اسانس گریپ فروت افزایش دهید. همچنین میتوانید یک سطل را با آب ولرم و گرم برای خیساندن پاها پر کنید.
اگر حمام برای شما کارساز نبود، میتوانید مخلوط چند قطره روغن گریپ فروت با روغن دیگری مانند روغن زیتون یا روغن بادام را اضافه کنید و ماساژی به پاها و مچ پا بدهید.
همان طور که پاها، مچ پا و ساق‌ها را مالش می‌دهید، فشار را به جای وارد کردن رو به پایین یا به صورت یک حرکت دایره‌ای، به سمت بالا متمرکز کنید.
اضافه کردن یک دوز سالم نمک اپسوم به وان یکی دیگر از راه‌های افزایش تاثیر این حمام آب است. مانند روغن گریپ فروت، همچنین میتوانید از یک سطل استفاده کنید، اگر فقط دچار ورم در پا و مچ پا هستید. اگر ساق پاهای شما نیز متورم شده باشد، احتمالا وان بهترین گزینه است.
ماساژ درمانگر می‌تواند شگفتی‌هایی برای پا و مچ پا به همراه داشته باشد! در هنگام مراجعه به پزشک خجالت نکشید که مشکل خود را مطرح کنید، تا او بتواند بر روی حرکت دادن اندام‌های پایین شما تمرکز کند.
جوراب محافظ یا ساق بند می‌تواند از تورم، به خصوص روی پاها جلوگیری کند. شما میتوانید جوراب‌های متراکم کننده ای را پیدا کنید که تا زانو و یا تا ران بالا می‌آید و یا به صورت جوراب شلواری است. پوشیدن این جوراب‌ها ممکن است دشوار باشد، زیرا هدف از طراحی آنها این است که تنگ باشند اما واقعا می‌توانند تفاوت‌هایی ایجاد کنند.
وقتی که صحبت از ادم به میان می‌آید، گرانش دوست شما نیست. بنابراین هنگامی که این احتمال وجود دارد پاهای خود را بالا بگیرید. زمانی که در شب در حال استراحت هستید، پاهای خود را بر روی چند بالش قرار دهید. به صورت ایده آل، بهتر است پاهای تان بالاتر از سطح قلب شما باشند. گرانش را مهار کنید!
شنا کردن و یا حتی شناور بودن در آب می‌تواند به ورم پا و مچ پا کمک کند. فشار ناشی از آب می‌تواند به حرکت همه چیز در پاهای شما کمک کند، و شناور بودن باعث میشود استراحتی به سیستم گردش خون شما از کشش دائمی گرانش داده شود. اگر استخر ندارید، به سالن‌های ورزشی محلی مراجعه کنید تا ببینید آنها چه پیشنهادی می‌دهند.
نمک اضافی یک عامل مهم در ایجاد تورم است و افزایش مصرف مایعات می‌تواند به رقیق کردن نمک در سیستم بدن شما کمک کند. ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز بنوشید تا مواد ناسالم را دفع کنید. روش بهتر؟ سعی کنید آب خیار و لیمو تهیه کنید! فقط یک عدد خیار و چند برش لیمو در لیوان خود بیاندازید و لذت ببرید! هر دوی این میوه‌ها دارای خواص ضد التهابی هستند، بنابراین به این آب اثر ضد تورم می‌بخشد.
درمان ورم پا با توجه به عامل به وجود آورنده آن تعیین میشود. برخی از روشهای درمانی رایج برای تورم پا به شرح زیر می‌باشند:
هنگامی که پا روی سطح مرتفعی قرار داده میشود مایع شروع به خارج شدن از پا خواهد کرد. برای رفع تورم پاها باید هر موقع که میتوانید پای خود را روی مبل قرار دهید یا گ چند عدد بالش را زیر آن بگذارید.
هنگام خواب نیز بهتر است پای خود را روی لبه تخت بگذارید تا در ارتفاع بالاتری از سر قرار داشته باشد. برای این کار میتوانید از تعدادی کتاب نیز استفاده کنید.
در صورتی که علت تورم پا تجمع مایع باشد اغلب این وضعیت با مصرف داروهای ادرارآور طی مدت کوتاهی این مشکل برطرف خواهد شد. داروهای ادرار آور باعث میشوند که مقدار دفع مایع از طریق کلیه افزایش پیدا کند و شما بیشتر دفع ادرار داشته باشید.
به همین دلیل هنگامی که شما از داروها استفاده می‌‌کنید دفع ادرار بیشتری خواهید داشت. اما باید بدانید که این داروها همیشه برای درمان تورم پاها تجویز نمی‌شوند زیرا همانطور که در بخش‌های بالا توضیح دادیم تورم پا دلایل متعددی دارد. برخی از روش‌هایی که برای درمان علل شایع تورم پا مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر میباشد:
فیزیوتراپی یک روش درمانی شناخته شده برای کاهش التهاب،درد و ورم پا بعلت‌های گوناگون میباشد. شیوه‌های درمانی بکاربرده شده توسط فیزیوتراپیست نسبت به شرایط بیمار متفاوت است. از رایج ترین روشهای درمانی برای ورم پا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
از جوراب واریس برای فشردن پاها در هنگام ایستادن و با هدف تخلیه مایع استفاده میشود. در ابتدا استفاده از بانداژ توصیه میشود تا از بدتر شدن تورم پیشگیری گردد سپس باید از جوراب واریس استفاده کرد.
جوراب واریس باید به خوبی با شرایط پاها تناسب داشته باشند و به نحوی طراحی شده اند که در مقایسه با جوراب معمولی پا را فشار می‌دهند. در مواردی که تورم فقط در قسمت ساق پا به وجود بیاید استفاده از جوراب واریس نوع ۲ کفایت میکند اما در مواردی که تورم بسیار زیاد باشد جوراب نوع ۳ باید مورد استفاده قرار داد.
در صورتی که شما برای پوشیدن جوراب واریس مشکل داشته باشید بهتر است از اپلیکاتور مخصوص استفاده نمایید استفاده نمایید.
تعداد زیادی از افراد علیرغم استفاده از جوراب واریس متوجه میشوند که در پایان روز دچار مقداری تورم پا هستند. جوراب پنوماتیک واریس یک نوع بوت از دست که با انبساط و انقباض منجر به خروج مایع از پاها خواهد شد.
معمولاً از این نوع جوراب در پایان روز استفاده میشود تا مایعی که علی رغم استفاده از جوراب واریس در پاها جمع شده است تخلیه گردد.
در صورتی که پزشک به این نتیجه برسد و شما به جوراب پنوماتیک نیاز دارید ابتدا به صورت آزمایشی استفاده از آن را به شما توصیه میکند تا در نهایت به این نتیجه برسد که آیا پوشیدن آن به بهبود مشکل شما کمک میکند یا خیر.
منظور از تخلیه دستی مایع لنف بهره گرفتن از ماساژ با هدف برگرداندن مایع به سیستم مرکزی بدن میباشد. ماساژ درمانی با هدف تخلیه مایع لنف یک روش بسیار سودمند است که می‌تواند به کاهش تورم پا کمک کند.
در مواردی که تورم پا بسیار شدید است از فلوروسکوپی برای ایجاد فشار بیشتر استفاده خواهد شد و این روش نیازی به آمادگی ندارد. در این روش متخصص فیزیوتراپی بیمار نحوه تخلیه مایع لنف را به کمک ماساژ یاد می‌دهد و این امر به یک بخش از برنامه روزانه او تبدیل خواهد شد.
باید به منظور جلوگیری از بروز عفونت، خراشیدگی یا بریدگی پوست به دقت پا را خشک کرد و آن را تمیز نگه داشت. بیمار باید در طول روز پای خود را به خوبی بشویید و شب نیز پس از در آوردن جوراب واریس خود دوش بگیرد و اجازه بدهد رطوبت به پوست او نفوذ نمایند. باید ناخن دست و پا همیشه کوتاه باشد و زیر آن تمیز شود تا از خراشیدگی پوست یا ایجاد عفونت جلوگیری گردد.
ورزش کردن یکی از موارد بسیار مهم برای جلوگیری از متورم شدن پاها است اما متاسفانه به عنوان یک روش برای درمان تورم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در هنگام ورزش کردن عضلات به طور طبیعی مانند یک پمپ عمل می‌کنند و شروع به تخلیه مایع لنف خواهند کرد.
استفاده از جوراب واریس در هنگام ورزش کردن باعث میشود که فشار بیشتری به وجود بیاید و فرآیند تخلیه سریع تر انجام شود. ورزش فقط باید تحت نظر متخصص فیزیوتراپی انجام شود تا از ایجاد فشار بیشتر در ناحیه آسیب دیده جلوگیری گردد زیرا افزایش فشار می‌تواند باعث بدتر شدن تورم پا شود.
افرادی که دچار تورم پا هستند باید به انجام تمرینات ورزشی مقاومتی بپردازند تا حجم عضلات آنها افزایش پیدا کند. در صورتی که وزن بدن به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کند پوست خاصیت انعطاف پذیری خود را از دست می‌دهد که این امر به عنوان یک عامل پیشگیری کننده از تورم پا عمل خواهد کرد.
چاقی و اضافه وزن یکی از مهمترین علت ورم پا محسوب میشود و افرادی که با مشکل تورم پا مواجه هستند باید به منظور جلوگیری از وارد شدن فشار بیشتر به پاها و تخلیه مناسب مایع لنف سعی کنند وزن خود را کنترل نمایند.
از تعداد زیادی از عمل‌های جراحی با هدف درمان تورم یا لنف ادم استفاده شده است اما هیچ یک از آنها به طور کامل موفقیت آمیز نبوده است. در مواردی که علی رغم استفاده از جوراب واریس و روشهای مشابه تورم پاها از بین نرود انجام عمل جراحی به منظور کاهش سایز ساق پا، لیپوساکشن یا جراحی بخش برداری توصیه خواهد شد.
ورم مچ پا و روی پا اغلب شایع است و معمولاً جای نگرانی نیست، خصوصاً اگر زیاد ایستاده باشید یا راه رفته باشید. اما پاها و قوزک پا هایی که متورم می شوند می توانند نشانگر یک مشکل جدی سلامتی باشند.
از آنجایی بالا رفتن سن با اختلال گردش خون در بدن همراه است، یکی از علل عمده ورم روی پا و مچ پا در بین سالمندان نارسایی وریدی است.
مشکلات قلبی و کلیوی و واریس نیز از جمله مواردی است که بالا رفتن سن در فرد به وجود می آید و می تواند زمینه ساز ورم پا در فرد شود که در ادامه به آن ها نیز می پردازیم.
تورم پا و مچ پا اغلب نشانه اولیه نارسایی وریدی است. در این حالت به دلیل اختلال در دریچه های لانه کبوتری ورید های اندام های تحتانی خون در آن ها تجمع پیدا می کند و قسمت مایع خون به داخل بافت ها رخنه می کند و سبب تورم می شود. به طور معمول، جریان خون در ورید ها از پایین به سمت بالا و یک طرفه مى باشد.
هنگامی که دریچه ها ى این ورید ها آسیب ببینند یا ضعیف شوند، خون در پاها مى ماند و تجمع پیدا مى کند. نارسایی مزمن وریدى می تواند منجر به تغییرات پوستى، زخم های پوستی و عفونت شود. اگر علائم نارسایی وریدی را تجربه می کنید، باید با پزشک خود درباره ی این علائم صحبت کنید.
آرتریت یا التهاب مفاصل می‌تواند سبب ورم ورم پا و مچ پا شود. استئوآرتریت یکی از اشکال شایع آرتریت است که سبب ورم موقت در یکی از مفاصل میشود. نقرس شکل دیگری از آرتریت است که معمولا مفصل شست پا را بسیار دردناک، متورم و قرمز میکند و می‌تواند مچ پا را هم درگیر کند. بعضی از بیماری‌های خودایمنی هم سبب ورم و آرتریتی که به طور مساوی هر دو پا را درگیر میکند میشود. از جمله این موارد میتوان به آرتریت روماتوئید، آرتریت پسوریازیس، لوپوس و آرتریت واکنشی اشاره کرد.
عفونت پوست یکی از دلایل شایع ورم است که معمولا همراه با درد و قرمزی است. ورم اغلب با رشد درون بافتی و عفونی ناخن‌های پا (اونیکوکریپتوز)، عفونت بین انگشتان پا و موارد شدید پای ورزشکاران همراه است. سایر علل عفونت‌های پا شامل آسیب مانند ایجاد زخم یا آسیب به ناخن پا و زخم‌های دیابتی است. در موارد کمتر شایع هم عفونت در مفاصل حتی در عدم حضور آسیب رخ می‌دهد.
شایع‌ترین آسیب‌های پا و مچ پا که سبب ورم میشوند شامل رگ‌به‌رگ شدن پا، پارگی تاندون و شکستگی است. فشار مزمن و استفاده بیش از حد هم سبب االتهاب تاندون، ورم مفاصل و دررفتگی رباط و عضلات میشود که همگی سبب ورم میشوند و معمولا با فعالیت‌های ورزشی یا افزایش فعالیت مانند پیاده‌روی و دویدن زیاد رخ می‌دهند.
بسیاری از داروها می توانند تورم در پا و مچ پا را به عنوان عوارض جانبی احتمالی ایجاد کنند. آنها عبارتند از:
بهترین دکتر برای معاینۀ ورم پا، پزشک خانوادگی است که باید آزمایش‌های لازم را برای بررسی عامل تورم در پا تجویز کند. سپس در صورت نیاز، بیمار را به متخصص ورم پا، یعنی پزشک متخصص داخلی یا پزشک متخصص قلب معرفی کند.
ورم پا بیماری مزمنی است که به‌تدریج ایجاد میشود و لازم است در اولین فرصت دربارۀ آن با پزشک مشورت شود. در مواقع زیر لازم است فرد بیمار به‌صورت فوری و اورژانسی به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کند:
