به گزارش ایرنا، در تاریخ ۱۸ خرداد ماه، توافق برای توسعه همکاری ها در دیدار دریاسالار «راب باوئر» رئیس کمیته نظامی ناتو و ژنرال «یامازاکی کوجی» رئیس ستاد مشترک نیروهای دفاع از خود ژاپن طی ملاقاتی در توکیو حاصل شد و هدف از آن تقویت همکاری ها میان ناتو و ژاپن عنوان شده است.
اکنون سوالی که در این گزارش مطرح می شود این است که دلیل افزایش تحرکات دیپلماتیک ژاپن در سطح بین المللی چیست؟
افزایش تحرکات بین المللی ژاپن
به دنبال آغاز جنگ در اوکراین، ژاپن که پیش‌تر رویکری منفعل و به نوعی نظاره گر در نظام بین‌المللی داشت اخیرا به تحرکات جهانی و دیپلماتیک خود افزوده است و همراهی با آمریکا و غرب در اعمال تحریم‌های شدید این کشور علیه روسیه از جمله مصادیق آن به شمار می‌آید.
به گفته کارشناسان، ژاپن در دوران جنگ سرد کشوری راهبردی و اما منفعل بود، اما در دوران پسا جنگ سرد تبدیل به دولتی انطباق‌پذیر در عرصه بین‌الملل شده است. تعبیر انطباق پذیری ژاپن بر حضور کم‌رنگ در طرح‌های سیاسی و نظامی و تأکید بیشتر بر ابعاد اقتصادی دولت آن است.
نگاهی به تاریخ این کشور نشان می‌دهد روابط بین‌المللی ژاپن از سال ۱۹۴۵ آغاز شده است. در این زمان ژاپن در جنگ جهانی دوم شکست خورده بود و تمام اراضی تحت اشغال و متعلقات از کنترلش خارج شده بود. سپس آمریکا با حمایت قدرت‌های متحد ژاپن را در سال های ۱۹۵۱ -۱۹۴۵ اشغال کرد.
از زمان بدست آوردن دوباره استقلال در قرارداد سان‌فرانسیسکو، سیاست دیپلماتیک ژاپن بر مبنای همکاری نزدیک با ایالات متحده آمریکا و تأکید بر همکاری‌های بین‌المللی استوار شده است. براساس قواعد سازمان ملل متحد ژاپن در دوره جنگ سرد، در مقابله با اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در آسیای شرقی نقش اساسی داشت. این کشور در تحولات سریع اقتصادی در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ تأثیرات خود را بیشتر کرد.
اما پایان یافتن جنگ سرد و فروپاشی نظام دو قطبی حاکم بر روابط بین الملل و تحولاتی که در پی آن در جهان رقم خورد اهداف و اولویت های دولت ژاپن را دستخوش تغییر کرد. همچنین ورود این کشور به هزاره سوم در شرایطی که ایالات متحده آمریکا به عنوان متحد اصلی این کشور بر خاورمیانه متمرکز شده و به دو کشور افغانستان و عراق در این منطقه حمله ور شده بود سیاست خارجی ژاپنی ها را متفاوت تر از گذشته کرد.
نگاهی به رویکرد ژاپن در قبال تحولات اوکراین نشان می دهد، حمایت توکیو از دولت کی یف تا به امروز محدود به تحریم شرکت‌ها و مقام های روس و تهیه تجهیزات نظامی غیرکشنده مانند کلاه ایمنی و زره و تجهیزات پزشکی و کمک های انسان دوستانه برای اوکراین بوده است.
بر اساس قانون اساسی ژاپن، میزان کمک هایی که این کشور پس از شکست در جنگ جهانی دوم می تواند در اختیار دیگر کشور ها قرار دهد بسیار محدود است. اما توکیو در رابطه با بحران اوکراین نسبت به هر موقعیت مشابه دیگری از سال ۱۹۴۵ تاکنون، سریعتر وارد عمل شده است و اقدامات بیشتری را انجام داده است.
از دیگر سو، دولت ژاپن به دنبال تفسیر مجدد قانون اساسی صلح طلبانه کشور بوده است و از سال ۲۰۱۵ مشارکت نظامی خود را در خارج از کشور تقویت کرده است تا زمینه بیشتری برای دفاع مشترک فراهم آورد. با این حال، تا به امروز بیشتر این تلاش‌ها بر کشورهای حوزه اقیانوس آرام متمرکز بوده است.
در سال ۲۰۲۰، ژاپن قرارداد لجستیک نظامی با هند امضا کرد که به دو کشور اجازه می‌دهد تا تجهیزات و خدمات را در پایگاه‌ها و بنادر نظامی یکدیگر مبادله کنند. در ژانویه ۲۰۲۲، ژاپن و استرالیا یک توافقنامه دسترسی متقابل امضا کردند که نشان دهنده عمیق‌ترین همکاری امنیتی ژاپن با کشوری غیر از متحد اصلی خود یعنی ایالات متحده است.
ژاپن همچنین با اعلام تحریم های جدید علیه روسیه دارایی‌های افراد بیشتری از این کشور را مسدود کرد و ممنوعیت صادرات کالاها به روسیه را به گروه های روسی بیشتری از جمله موسسات تحقیقاتی نیز گسترش داد.
در تاریخ ۱۹ اردیبهشت، «فومیو کیشیدا» نخست وزیر ژاپن به دنبال توافق با کشورهای گروه ۷ برای ممنوعیت واردات نفت روسیه پس از حمله مسکو به اوکراین اعلام کرد این کشور به تدریج واردات نفت روسیه را حذف می کند. با این وجود در پروژه های نفت و گاز همچنان در روسیه باقی می ماند.
کیشیدا در ۱۶ اردیبهشت سال جاری گفته بود توکیو تحریم‌های بیشتری را علیه روسیه به ویژه با هدف اصلی بلوکه کردن دارایی‌های خارجی مسکو اعمال خواهد کرد.
چین بزرگترین نگرانی امنیتی ژاپن
در تاریخ ۲۱ خرداد ماه سال جاری، کیشیدا نخست وزیر ژاپن که در اجلاس شانگری-لا در سنگاپور سخن می‌گفت، با اشاره به کشور چین، موضع کشورش را عدم پذیرش هرگونه تلاش یکجانبه برای «تغییر وضع موجود با زور» بیان کرد.
به نوشته روزنامه «یومیوری شینبون»، کیشیدا در سخنان خود در نشست مهم امنیتی شانگری-لا درباره جنگ روسیه و اوکراین اظهار داشت: ما خواهان کمک به حفظ نظم مبتنی بر قوانین در منطقه اقیانوس هند و آرام و همکاری گسترده بین کشورها به ویژه با کشورهای اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا (آ.سه.آن) هستیم.
نخست وزیر ژاپن با اشاره به موقعیت دریای چین شرقی و جنوبی و اقدامات چین در آنها به همراه توسعه برنامه هسته‌ای و موشکی کره‌شمالی تصریح کرد: من این حس قوی را دارم که اتفاقات امروز در اوکراین، ممکن است فردا در شرق آسیا رخ دهد.
ژاپن از سال ۲۰۱۶ و زمان نخست وزیری شینزو آبه از ابتکار منطقه اقیانوس هند و آرام باز و آزاد حمایت کرده است که براساس آن این کشور خواستار توسعه ارزش‌هایی مانند حاکمیت قانون، حل و فصل مسالمت آمیز مناقشه ها و آزادی کشتیرانی است.
کیشیدا در سخنرانی خود توضیح داد: «با به اشتراک گذاشتن یک چشم انداز بزرگ مشترک، شرکای همفکر هر یک به ابتکار عمل خود و نه به دستور دیگران اقدام می کنند. این همان مفهوم یک هند و اقیانوس آرام آزاد و باز است.
به نوشته این روزنامه، نخست وزیر ژاپن با بیان این مطلب، به تفاوت رویکرد توکیو با پکن که گرایش اجبار در آن مشهود است، تأکید و همچنین اعلام کرد که ژاپن در پنج سال آینده ۱۰۰ پروژه مختلف را در راستای ایمن سازی و تقویت زنجیره تامین انجام خواهد داد.
نگاهی به اظهارات اخیر نخست وزیر ژاپن نشان می‌هد اکنون چین به وضوح یکی از بزرگترین نگرانی‌های امنیتی ژاپن به شمار می‌آید.
دلایل توسعه همکاری ژاپن و ناتو چیست؟
کیشیدا همچنین ۱۴ خرداد ماه سال جاری در سخنانی از احتمال حضور ژاپن در نشست آینده سران ناتو که قرار است در تاریخ ۳۰-۲۹ ژوئن (۹-۸ تیر) در مادرید پایتخت اسپانیا برگزار شود، خبرداد، بنابر این اگر این مقام ژاپنی در این نشست شرکت کند این نخستین باری خواهد بود که چنین اتفاقی در طول تاریخ رخ داده است.
ناتو، ژاپن را به همراه کشورهای استرالیا، نیوزیلند و کره جنوبی به عنوان شرکای خود در منطقه آسیا- اقیانوسیه به این اجلاس دعوت کرده است..
کیودو به نقل منابع اگاه می نویسد: حضور کیشیدا در اجلاس ناتو مورد استقبال قرار خواهد گرفت زیرا حاوی پیام محکمی درباره اتحاد بین المللی بر سر بحران اوکراین است.
در بیان چرایی توسعه همکاری توکیو با ناتو، شماری از کارشناسان سیاسی بر این باورند کیشیدا با توسعه و تقویت همکاری ها با ناتو می‌خواهد مطمئن شود که اروپا فراموش نمی کند که ژاپن در صورت وقوع بحران مشابه در این منطقه، به کمک آنها در مورد اوکراین آمده است.
کارشناسان می گویند ژاپن خواستار توسعه روابط خود با کشورهای اروپایی است.زیرا معتقد است امنیت در اروپا ارتباط تنگاتنگی با امنیت در آسیا دارد، به ویژه اکنون که جامعه بین المللی با چالش های جدی در حال دست و پنجه نرم کردن است.
به زعم تحلیلگران، امضای توافق همکاری میان ژاپن و ناتو، زمینه را برای مقابله با چالش‌های امنیتی که هر دو طرف را تحت تأثیر قرار می دهد،هموار تر خواهد کرد.
