صندوق پالایشی یکم از باقیمانده سهام دولت در چهار پالایشگاه تهران، تبریز، اصفهان و بندرعباس تشکیل شده است. این صندوق شرایطی عرضه شد که بورس روند نزولی به خود گرفته بود و اختلاف وزارتخانه‌های نفت و اقتصاد بر سر مدیریت این صندوق، بهانه‌ای برای ریزش پر قدرت بورس شد.
نکته جالب این بود که وزیر سابق اقتصاد در آن زمان بارها تاکید کرد که صندوق‌های دولتی، فرصت خوبی برای توزیع ثروت بین مردم هستند. او همچنین اعلام کرد که با توجه به تخفیف ۲۰ درصدی صندوق پالایشی یکم، اگر فردی پنج میلیون تومان سهام آن را بخرد، یک میلیون تومان تخفیف می‌گیرد و در واقع به میزان یک میلیون تومان از ثروت بهره‌مند می‌شود.
به دنبال عرضه پالایشی یکم همزمان با ریزش بازار، هر واحد این صندوق که در روز عرضه ۱۰هزار تومان قیمت داشت، به پنج هزار تومان رسید و ارزش این صندوق نصف شد
همچنین این نماد از زمان پذیره‌نویسی که در تابستان ۹۹ بود تا آذر متوقف و سرمایه سهامداران در این صندوق حدود سه ماه بلوکه بود. البته این صندوق‌ها پس از بازگشایی در روز آذر، بازدهی مناسبی به همراه نداشت. به نحوی که در روزهای ابتدایی معاملات خود در دومین هفته آذر همان سال، به قیمت پذیره‌نویسی رسید. این موضوع که موجب اعتراض بسیاری از سهامداران شد، آنها را وادار به فروش پالایش یکم، آن هم بدون کسب سود کرد.
باید توجه داشت که نرخ دلار، قیمت نفت و کرک اسپرد صنعت پالایشگاهی و…، در سودآوری شرکت‌های پالایشگاهی تاثیر دارد و افت یا افزایش نرخ این موارد، می‌تواند ریزش یا رشد سهام پالایشگاه‌ها را به دنبال داشته باشد. البته امسال تمامی این مولفه‌ها، روند افزایشی داشتند و انتظار می‌رود سود این صندوق‌ها نیز افزایش یابد.
با شروع سال جدید شاخص کل بورس روند افزایشی گرفت و به واسطه آن نیز صندوق‌های دولتی نیز افزایش قیمت داشتند. در حال حاضر قیمت هر تک سهم این صندوق هفت هزار ۶۸۰ تومان است.
با وجود این افزایش قیمت اما همچنان سهامداران در زیان هستند و برخی از تحلیلگران عقیده دارند که این روند زیان‌آوری در بلند مدت ادامه‌دار خواهد بود. شاید چندین ماه زمان نیاز باشد که صندوق‌های دولتی به قیمت اولیه که سهامداران با تخفیف خریداری کردند برسد.
این بازدهی غیرقابل قبول صندوق پالایشی یکم، سازمان بورس و اوراق بهادار را وادار کرد تا به دنبال راهکاری برای تغییر وضعیتی باشد. در نتیجه ۳۱ فروردین مجید عشقی، رئیس سازمان بورس سه راهکار برای بهبود شرایط این صندوق‌ها داد تا قیمت این صندوق‌ها به ارزش ذاتی خود نزدیک شوند.
بر اساس این پیشنهادات سه‌گانه، اشخاص غیردولتی سهامدار این صندوق‌ها باید بتوانند در صندوق‌ها اعمال رأی کنند. پیش از این، تنها دولت امکان تاثیرگذاری مستقیم در مجمع صندوق‌ها را داشت و سایر سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی امکان مشارکت در تصمیم‌گیری این صندوق‌ها را نداشتند.
طبق پیشنهاد دوم، این ETFها به صندوق‌های فعال و بخشی تبدیل شوند. به این معنی که صندوق‌ها می‌توانند ترکیب سبد سهام را تغییر داده و بازارگردان نیز داشته باشند. این در حالی است که پیش از در سبد سهام صندوق پالایش یکم تنها چهار نماد «شتران»، «شپنا»، «شبندر» و «شبریز» و در سبد سهام صندوق دارا یکم، نمادهای «وبملت»، «وبصادر»، «وتجارت»، «اتکام» و «البرز» وجود داشت و با مدیریت غیرفعال (عدم امکان تغییر در تعداد سهام موجود و خرید و فروش نماد جدید) اداره می‌شد.
سومین پیشنهاد، امکان فروش واحدهای ممتاز این صندوق‌ها در یک مزایده و واگذاری آن به بخش خصوصی برای جذب نقدینگی بیشتر است. این پیشنهاد نیز، در راستای پیشنهاد اول بوده و امکان فروش واحدهای ممتاز را به منظور جذب منابع جدید و به کارگیری در اداره صندوق به منظور افزایش قدرت مانور سرمایه‌گذاری مطرح کرده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر این سه راهکار تاثیری روی روند قیمتی صندوق‌ها نداشته و در برخی از روزها و هفته‌ها زیان سهامداران بیش از پیش شده است. باید دید که مسوولین سازمان بورس چه راهکاری را برای تغییر وضعیت این ETFها پیشنهاد می‌کنند.
