«ویلیام روبوک» دیپلمات سابق آمریکایی که سالها در خاورمیانه مشغول به فعالیت بوده و چندین پست از جمله سفیر در بحرین داشته است، با انتشار یادداشتی، به پیامدهای تغییرات اخیر دولت در بحرین و نبرد قدرت در این کشور پرداخت.
روزنامه القدس العربی ضمن نقل یادداشت روبوک، گزارش داد، وی در این گزارش تأکید کرده است که سلمان بن حمد عیسی آل خلیفه ولی عهد بحرین ، قدرت خود را تثبیت کرده و افرادی را کنار گذاشته است که وابسته به «الحرس القدیم» (گارد قدیم) این کشور هستند.
منظور از الحرس القدیم یا (Old Guard) مسئولان بلندپایه‌ای است که مدتهای طولانی، در فعالیتهای سیاسی حضور داشته‌اند و در زمان کنونی هم حاضر نیستند نسل جدیدی، قدرت سیاسی را در دست بگیرد.
این در حالی است که حمد بن عیسی آل خلیفه پادشاه بحرین در ۲۳ خرداد ماه گذشته، با صدور دستوی، تغییرات گسترده‌ای را در کابینه این کشور ایجاد کرد و شامل وزارتخانه‌های بسیاری شد. این مسئله تغییر ۱۷ وزیر از ۲۲ وزیر بود و بزرگترین تغییر کابینه در طول تاریخ حکومت آل خلیفه به شمار می‌رود (جزئیات بیشتر).
سلمان بن حمد آل خلیفة هم در توجیه این تغییر گسترده، گفت که «این تغییر باعث خواهد شد که تفکرات جدیدی بر سر کار بیایند و انگیزه‌ای برای تداوم پیشرفت بخش عمومی خواهد بود». بر اساس دستورات پادشاه بحرین، چهار وزارتخانه جدید نیز به لیست سایر وزارتخانه‌ها اضافه شد از جمله گردشگری و توسعه پایدار. البته در وزارتخانه‌های کشور، دارایی و امور خارجه تغییری حاصل نشد.
روبوک در ادامه نوشت، مهمترین تغییری که در میان وزرای بحرینی صورت گرفت، برکناری وزیر نفت و سه نفر از چهار معاون نخست وزیر بود. این دو اقدام، اهمیت سیاسی ویژه‌ای دارد.
«محمد مبارک بن دینه» فرستاده پیشین بحرین در امور آب و هوایی به عنوان وزیر جدید نفت و محیط زیست منصوب شد. بن دینه به عنوان یک تکنوکرات، به ولیعهد بحرین نزدیک است. وزیر سابق نفت هم که به عنوان یک تکنوکرات شناخته شده و گفته می‌شد که صنعت نفت را به خوبی می شناسد، اما کنار گذاشته شد. وی فرزند خلیفه بن احمد آل خلیفه فرمانده کل نیروهای دفاعی بحرین بود.
شاخه الخوالد در دربار پادشاهی و خوابی که از چشم ولیعهد می‌ربایند
بر اساس این گزارش، فرماندهان نظامی خارجی که با وی برخورد داشته‌اند، از او به عنوان یک فرمانده با کفایت یاد می‌کنند، وی از شاخه «خوالد» است که وابسته خاندان آل خلیفه است. کارشناسان بر این باوند که این شاخه، رقیب ولی عهد کنونی هستند و به همین دلیل به اقدامات موسوم به اصلاحگرایانه وی مشکوک هستند.
با وجود اینکه در روایت‌های رسمی، هیچ اشاره‌ای به گرایشات مذهبی وزرا نشده است، اما به نظر می‌رسد نُه وزیر از میان شیعیان بحرین انتخاب شده‌اند و فقط سه وزیر از خاندان حاکم آل خلیفه هستند. در وزارت دادگستری هم «خالد بن علی بن عبدالله آل خلیفه»، برکنار شد و «نواف بن محمد المعاوده» دبیرکل دفتر دادخواهی وزارت کشور بحرین جایگزین او شد.
رسانه‌ها و تحلیلگران تأکید دارند که پادشاه بحرین طی سالهای گذشته، با مهارت خاصی، با شاخه الخوالد تعامل کرده است، ولی می‌داند که پسر بزرگش یعنی ولیعهد، نیاز دارد تا بتواند رد پای خود را در دولت نشان دهد و لیاقت خود را به عنوان پادشاه آینده بحرین ثابت کند. لذا تعیین وزیر نفت جدید به منزله کنار زدن یک رقیب احتمالی از شاخه الخوالد به سود یک فرد تکنوکرات تحت حمایت ولیعهد است. گفتنی است که هنوز هم اعضای قدرتمندی از الخوالد در پستهای کلیدی حضور دارند، مانند وزیر امور دربار سلطنتی و وزیر امور پیگیری کاخ پادشاهی.
پسر نخست وزیر؛ قربانی اصلی سیاست ولیعهد برای حذف رقیب
سفیر پیشین آمریکا در بحرین در ادامه نوشت، تغییر در بحرین، یک قربان اصلی دیگر داشت به نام «علی بن خلیفة آل خلیفة» که پسر نخست وزیر پیشین و معاون نخست وزیر کنونی بحرین بود. برکنار علی بن خلیفه، به صورت گسترده‌ای، از تتمه نفوذ نخست وزیر پیشین که در سال ۲۰۲۰ درگذشت، کم کرد. علی بن خلیفه، به منزله سایه بلندی بود که پدرش (عموی پادشاه) برای چند دهه، بر عرصه سیاسی بحرین افکنده بود و این اقدام را از طریق تعاملات تجاری گسترده و رابطه با خانواده‌ها و قبایل مختلف انجام می‌داد. علی بن خلیفه و نخست وزیر پیشین، دو رقیب جدی ولیعهد در مسئله نفوذ به شمار می‌رفتند.
این دیپلمات آمریکایی خاطر نشان کرد، ولی عهد و پادشاه بحرین از نفوذ نخست وزیر پیشین که به مدت زیادی (۵۰ سال) در این منصب بود، خشمگین بودند. علی بن خلیفه نسبت به پدرش، از قدرت و تأثیرگذاری کمتری برخوردار بود، ولی وارثی بود که ولیعهد او را به حاشیه راند.
با توجه به تغییرات گسترده در کابینه بحرین، اما خالد بن عبد الله آل خلیفة منصب معاون نخست وزیر و وزیر زیر ساخت و زاید بن راشد الزیانی هم وزارت صنعت و بازرگانی را حفظ کرد. الزیانی، همپیمان مورد اطمینان ولیعهد به شمار می‌رود و از یک خانواده برجسته بازرگان است که روابط مستحکمی با خاندان پادشاهی دارد. وزیر خارجه بحرین هم یکی از خویشاوندان اوست.
بر اساس این گزارش، با وجود چنبره پادشاه بر حکومت بحرین و عدم تغییر در وزارتخانه‌های حاکمیتی مانند کشور، دارایی و امور خارجه، این تغییر شاید باعث تغییر زیادی در سیاست بحرین نشود، ولی تلاشی برای کمک به ولیعهد است تا بتواند با کنار زدن سیاستمداران ذی نفوذ قدیمی، موضع خود را تقویت کند. شاید این تغییر، تلاش برای آماده شدن جهت مقابله با فشارهای مالی باشد؛ چرا که وضعیت مالی بحرین، در سال گذشته نگران کننده است.
