به گزارش خبرنگار مهر، اهمیت راه آهن استراتژیک شلمچه-بصره برای هر دو کشور عراق و ایران بر کسی پوشیده نیست. این راه آهن مهم به عنوان اولین خط ریلی متصل کننده دو کشور همسایه، می‌تواند به بهبود مناسبت اقتصادی، فرهنگی و سیاسی هر کشور کمک کند. با این حال با گذشت بیش از ۲۰ سال از شروع مذاکرات در خصوص تکمیل این پروژه و علی رغم تلاش‌هایی که از سوی ایران صورت گرفته، احداث این خط ریلی ۳۲ کیلومتری پس از کش و قوس‌های فراوان همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
بهانه‌های طرف عراقی برای عدم تکمیل خط آهن شلمچه-بصره
خط‌آهن شلمچه-بصره به طول ۳۲ کیلومتر شامل مسیر ریلی یک خطه بین شلمچه تا بصره و یک پل بازشونده بر روی اروندرود (پل ریلی بازشو به طول ۸۰۰ متر) است. در سال ۱۳۹۰، ایران خط ریلی خود تا مرز عراق (مرز شلمچه) را تکمیل کرد و پس از آن، دولت‌های یازدهم و دوازدهم، در برهه‌های مختلف بر تکمیل این پروژه استراتژیک تاکید داشتند. با این حال، مسئولان عراقی در هر بازه زمانی، بهانه‌هایی از جمله مشکل تعیین مرز در ناحیه اروند رود و لایروبی آن، عدم امکان عقد قرارداد با پیمانکار دولتی، مین روبی مناطق مربوط به پروژه و حتی مدل سرمایه گذاری این خط آهن را به عنوان چالش‌های پیش روی پروژه معرفی کردند.
این کش و قوس‌ها تا آنجا ادامه پیدا کرد که دولت دوازدهم، مصوب کرد تا سرمایه مورد نیاز برای احداث این پروژه در خاک عراق، توسط ایران تأمین شود و استهلاک آن از طریق بهره برداری پروژه و یا نهایتاً خرید نفت از عراق صورت پذیرد. در دو سال گذشته نیز برای رفع مشکل عراق در عقد قرارداد با شرکت‌های حاکمیتی ایران، شرکت ارزش آفرینان فدک به عنوان متولی، سرمایه گذار و مجری این پروژه به طرف عراقی اعلام شد و این شرکت، فاز مطالعات و طراحی پروژه را آغاز کرد.
وزیر راه (۵ دی ۱۴۰۰): تا یک ماه آینده عملیات اجرایی آغاز خواهد شد
با این حال اما سنگ اندازی هایی در این مسیر صورت گرفت تا آنجا که ۵ دی سال گذشته رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم و مدیرعامل راه آهن ضمن سفر به عراق و دیدار با همتایانشان، به توافقات جدید در خصوص راه آهن شلمچه-بصره دست یافتند؛ وزیر راه در این باره گفت: طلسم سال‌ها تفاهم‌نامه و مذاکره شکسته شد. این توافقنامه (جدید) دارای یک زمان‌بندی مشخصی بوده و یکی از بندهای آن این است که طی یک ماه آینده عملاً عملیات اجرایی شروع خواهد شد و در یک ماه آینده بناست که نیروهای متخصص در دو سوی پل برای شروع عملیات مطالعاتی و اجرایی مستقر شوند.
اسفند ماه سال گذشته سید میعاد صالحی معاون وزیر راه و مدیرعامل راه آهن نیز اعلام کرد: این پروژه به طور طبیعی مثل هر پروژه دیگری موانعی دارد که باید گام به گام بررسی و برطرف شوند که در این زمینه بررسی‌های لازم انجام شده و تیم‌های عملیاتی که برای هر کدام از حوزه‌های مربوطه تشکیل دادیم. امیدواریم به حول و قوه الهی در آینده موانع یک به یک برطرف خواهند شد.
با این حال و با گذشت بیش از چندین ماه از این اظهار نظرها و علی رغم تاکید جدی حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور در دیدار با مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق در خصوص تکمیل هر چه سریع‌تر حلقه مفقوده اتصال ریلی ایران و عراق، هنوز هیچ اقدام مثبت عملیاتی برای تکمیل این پروژه صورت نگرفته است و احداث این خط ریلی با اما و اگر همراه است.
نیاز عراق به این پروژه ریلی بیش از ایران است
این در حالی است که عراق به این خط ریلی بیش از ایران نیاز دارد. راه آهن شلمچه بصره هم می‌تواند دروازه ورود حجم بالای واردات عراق از ایران باشد که بالغ بر ۸ میلیارد دلار برآورد می‌شود، هم می‌تواند به توسعه صادرات عراق به ایران و ایجاد تراز تجاری این کشور در مبادلات با کشورمان کمک کند و هم می‌تواند به توسعه سفرهای زیارتی از ایران به عراق خصوصاً در ایام اربعین کمک شایانی کند. علاوه بر همه این موارد، عراق می‌تواند با تکمیل حلقه اتصال کریدور ترانزیتی شرق-غرب، در مسیر ترانزیت کالاها بین ایران و سوریه قرار گیرد و از این حیث قادر خواهد بود درآمدهای ارزی مطلوبی را کسب کند.
بنابراین آنچه مسلم است این است که نبود منافع عراق در اتصال این خط ریلی عامل تکمیل نشدن این خط آهن نیست؛ بلکه فشارهایی از سوی معارضان منافع دو کشور باعث عدم تکمیل این پروژه استراتژیک شده است. با این وجود آنچه اهمیت دارد این است که ایران می‌بایست تکلیف این پروژه ریلی را معلوم کند و در صورت عدم همکاری عراق در این خصوص، از سایر ظرفیت‌های موقعیت ترانزیتی خود به نحو مطلوب بهره برداری کند.
به نظر می‌رسد مهمترین مطالبه مسئولین کشور در سفر الکاظمی به ایران می‌بایست تعیین تکلیف این پروژه ریلی باشد. به طوری که توافقاتی که به صورت عملیاتی در این سفر صورت می‌گیرد، منجر به تکمیل هر چه سریع‌تر این پروژه استراتژیک شود.
