مریم جوام، عضو مرکز تحقیقات ناباروری پژوهشگاه رویان در گفتگو با خبرنگار بهداشت نیوز در ارتباط با تعریف باروری گفت: ۹۰ درصد از زوج‌ها با شرایط طبیعی جسمی و بدون روش جلوگیری طی یک سال باردار می‌شوند و در صورت عدم بارداری در این مدت زمان، ناباروری برای آن زوج مطرح می‌شود.
آمار ناباروری در ایران و جهان
پژوهشگر پژوهشگاه رویان در ادامه افزود: در جهان به طور میانگین حدود ۱۵درصد از زوج‌ها نابارور هستند. یعنی از هر شش زوجی که تلاش برای بچه دار شدن می‌کنند یک زوج موفق به فرزندآوری نمی‌شود. در سال ۲۰۱۳ حدود ۱۳ درصد از زوج های ایرانی نابارور بودند که از میانگین جهانی پایین‌تر بود.
وی افزود: متاسفانه دریکی دوسال اخیر آماری که از مرکز ناباروری ابن سینا منتشر شد، افزایش تعداد زوجین نابارور ایرانی را نشان داد که بین ۱۵ تا ۲۰ درصد است یعنی از میانگین جهانی هم کمی بالاتر رفته است.
علت اصلی ناباروری زوجین چیست؟
جوام در مورد علت ناباروری زوجین در ایران ادامه داد: علل مختلفی باعث ایجاد ناباروری در زوجین می‌شوند که حدود ۴۰ درصد ازاین عوامل مربوط به مردان و حدود ۴۰ درصد مربوط به زنان است؛ حدود ۲۰ درصد نیز عامل نازایی مشترک یا ناشناخته است. یعنی حتی بعد از بررسی‌ها و آزمایش‌های مختلف هم هیچ علت شناخته شده‌ای برای ناباروری زوجین یافت نمی‌شود که علم هنوز این عوامل را به طور دقیق نشناخته است.
وی افزود: عوامل نازایی در مردان ممکن است کاهش تعداد سلولهای جنسی(اسپرم) ، کاهش کیفیت تعداد اسپرم، کاهش تحرک اسپرم(کیفیت و قابلیت‌های اسپرم) یا عدم تشکیل اسپرم باشد. همچنین تعدادی عوامل مکانیکی هستند بر سر راه اینکه اسپرم بتواند از محل ساخته شدن و نگهداریش در بدن وارد مایع منی بشود.
جوام در ادامه گفت: علت ناباروری در زنان تنوع بیشتری دارد. یکی از این علت‌ها، عوامل تخمدانی هستند که یا تخمک گذاری انجام نمی‌شود و یا اینکه کیفیت تخمک‌های آزاد شده پایین می‌آید و برای لقاح مناسب نیست. مثل کیست‌های تخمدان که روی کیفیت تخمک تاثیر می‌گذارد.
وی همچنین گفت: یک سری عوامل نازایی زنان هم مربوط به لوله‌هایی که تخمک را از تخمدان به رحم می‌رسانند، هستند (لقاح اسپرم و تخمک در این لوله‌ها شکل می‌گیرد). مثل عفونت یا انسداد و چسبندگی در این لوله‌ها که باعث می‌شوند تخمک و اسپرم به هم نرسند یا تخمک که بارور شده است نتواند در زمان مناسب به رحم برسد ولانه گزینی کند.
کارشناس پژوهشگاه رویان ادامه داد: یک سری اختلالات هم ممکن است در رحم زنان باشد. رحم چون جایگاه نگهداری از تخمک بارور شده است تا آن را به رویان و جنین تبدیل کند اگر محیط مناسبی نداشته باشد منجر به ناباروری می‌شود. ضایعاتی مثل چسبندگی‌هایی دردیواره داخلی رحم یا یک سری ضایعات اکتسابی مثل برخی انواع فیبروم‌ها یا پولیپ رحمی اگر در جای نامناسبی در رحم قرار گرفته باشد ممکن است باعث شوند تخمکی که بارور شده است نتواند به طور صحیح در داخل رحم در جایگاه خودش قرار بگیرد و بنابراین پیش از اینکه بخواهد رشد کافی پیدا کند از بدن دفع می‌شود. یا ممکن است که خانم بارور بشود و بعدها آن جنین در زمان خیلی کوتاه سقط شود.
وی افزود: یک سری عوامل نازایی زنان هم مربوط به تنگی یا ویژگی‌های دهانه ورودی رحم هست که ممکن است باعث شود که اسپرم‌ها نتوانند عبور مناسبی داشته باشند و به محیط لقاح برسند.
جوام ادامه داد: خیلی از اوقات هم هست که چند مورد ازاین فاکتورها در زن و مرد به طور هم‌زمان اتفاق میفتد یا اینکه مثلا چند عامل در زن وجود دارد و چند عامل به طور هم‌زمان در مرد وجود دارد که به آنها ناباروری چند عاملی می‌گویند. در نهایت برخی اختلالات هورمونی، فاکتورهای ایمنی و برخی بیماری‌های زمینه‌ای پیچیده‌تری هم هستند که می‌توانند منجر به ناباروری در زنان و مردان و نیز سقط خود به خود جنین شوند.
نقش فاکتورهای محیطی در ناباروری چیست؟
عضو مرکز تحقیقات ناباروری پژوهشگاه رویان همچنین در مورد تاثیر فاکتورهای محیطی در ناباروری گفت: عوامل محیطی مختلفی روی باروری و قدرت ساخت سلولهای جنسی یا کیفیت آنها در زوجین موثرهستند. به عنوان مثال همین مواد غذایی تراریخته که استفاده از آنها خیلی گسترش پیدا کرده، مورد بحث است که ممکن است روی کیفیت سلولهای جنسی و بنابراین قدرت باروری زوجین اثر بگذارد.
وی ادامه داد: آلودگی‌های محیطی مثل فلزات سمی سنگین (جیوه، مس و سرب) نیز روی قدرت باروری زوجین اثر می‌گذارند. همچنین تحقیق شده است مردانی که در محل کارشان به مدت طولانی با اشعه ایکس مواجه هستند، تعداد سلولهای جنسی آنها کاهش می یابد.
جوام افزود: این روزها مورد بحث است که اشعه هایی غیر از اشعه ایکس (غیر یونیزان) مثل اشعه‌های ساطعه از تلفن همراه، دکل‌ها، امواج رادیویی، تلویزیونی و... ممکن است روی باروری افراد اثر بگذارد که البته این صرفا در حد تحقیق است و هنوز اثبات نشده است. اما خب بهتر است که استفاده از آنها تا حد امکان محدود شود.
نقش ژنتیک در ناباروری
پژوهشگر پژوهشگاه رویان در مورد ژنتیک و بارداری نیز توضیح داد: ژنتیک تاثیر غیرمستقیم روی باروری دارد. این که بگوییم ژنی دقیقا شناسایی شده که اگر در فردی وجود داشته باشد منجر به ناباروری می‌شود چنین توالی ژنتیکی را هنوز شناسایی نکرده‌اند.
وی ادامه داد: برخی بیماری‌های زمینه ای ژنتیکی منجر به کاهش کمیت یا کیفیت سلولهای جنسی می‌شوند. بنابراین چون ناباروری عارضه ای از آن بیماری هست شیوع ناباروری درافراد دارای این بیماری‌ها بیشتر می‌شود.
جوام افزود: یک سری اختلالات در فرمول ژنتیکی خود فرد ممکن است وجود داشته باشد که منجر به مشکلات تولید یا کیفیت سلولهای جنسی در زوجین شود؛ مثل نقص در تعداد کروموزوم‌ها یا اضافه داشتن کروموزوم جنسی.
افزایش سن ازدواج چه تاثیری در ناباروری زوجین دارد؟
عضو مرکز تحقیقات ناباروری پژوهشگاه رویان در مورد تاثیر افزایش سن ازدواج بر باروری زوجین گفت: امروزه با بالارفتن سن ازدواج با این معضل مواجه هستیم که آمار ناباروری زوجین هم بالا رفته است. در سنین بالا در مردان کیفیت ساخت سلولهای جنسی و در زنان کیفیت تخمکی که برای لقاح انتخاب می‌شود پایین می‌آید.
وی همچنین گفت: از طرف دیگردر هر چرخه قاعدگی ماهانه که زوج برای فرزندآوری تلاش می‌کنند اگر سن زن کمتر از ۳۰سال باشد شانس وقوع بارداری تقریبا ۲۵ درصد است. از سن ۳۰ تا ۳۵ سال احتمال بارداری تقریبا نصف می‌شود(۱۵درصد) و تا ۴۰ سالگی این احتمال تنها به 5درصد درهرماه می‌رسد.
جوام ادامه داد: از طرف دیگر هرچه سن فرد بالاتر باشد میزان مدت زمانی که با آلاینده های محیطی مواجهه داشته و سایر عواملی که روی باروری تاثیرگذار هستند هم بیشتر می‌شود. قبلا تصور می‌شد که افزایش سن، تاثیری روی کیفیت سلولهای جنسی مردان ندارد ولی امروزه با افزایش سن باروری با این معضل هم مواجه هستیم.
