به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، هجوم آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار بلوط به جنگل‌های زاگرس در روزهای گذشته بسیار خبرساز شده است زیرا این آفت ناخوانده به 60 هزار هکتار از جنگل‌های زاگرسی حمله‌ور شده و اکوسیستم این جنگل‌ها و به تبع آن اقتصاد منطقه را تحت تاثیر قرار داده است، آفت برگ درختان را خورده و و سرسبزی جنگل را گرفته است این شرایط بسیار بدی است که می تواند هر آتش سوزی های بزرگی را هم ایجاد کند.
جنگل‌ها در حقیقت ریه‌های تنفسی زمین محسوب شده و به عنوان مانع بزرگی در برابر ریزگردها، آلودگی هوا و بادهای زیان‌آور برای کشاورزی است، از سویی دیگر موجب حفظ آب و خاک شده و برای تامین امنیت غذایی بسیار مهم است.
در حالی که جنگل‌ها و درختان کشور به دلایل مختلف تغییرات آب و هوایی، خشکسالی و نیز مداخلات انسانی در معرض تهدید جدی قرار گرفته، حفظ جنگل‌های زاگرس برای کشور بسیار مهم است.
جنگل‌های زاگرس در مساحت 6 میلیون هکتار از آذربایجان غربی در شمال غرب کشور گرفته تا کهگیلویه و بویر احمد، فارس و خوزستان در جنوب ادامه دارد؛ آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار بلوط با خوردن برگ این درختان آنها را نیمه جان کرده و توری در اطراف خود تنیده که هر از گاهی از برگ درختان سرسبز این جنگل‌ها استفاده می‌کند اما در آن سو این جنگل با درختان به هم تنیده را روز به روز ضعیف‌تر می‌سازد.
در 6 میلیون هکتار مساحت جنگل‌های زاگرس 2 هزار و 372 گونه گیاهی شناسایی‌شده، 61 گونه پستاندار، 27 گونه ماهی، 167 گونه پرنده و 37 گونه خزنده در جنگل‌های زاگرس زیست می‌کنند.
همچنین 180 گونه درختی و درختچه‌ای، بیش از 25 گونه جنگلی و مرتعی، 70 درصد عشایر و 50 درصد واحد دامی کشور در منطقه زاگرس قرار دارد تا این اکوسیستم به‌عنوان یک منطقه استراتژیک در کشور مطرح باشد.
متوسط بارش در جنگل‌های زاگرس حدود 800 میلی‌متر در سال است و بیش از 50 درصد آب کشور را تأمین می‌کند. این عرصه جنگلی 40 درصد جنگل‌های ایران را شامل می‌شود.
فارس، لرستان و خوزستان در بین 11 استان زاگرس‌نشین رتبه‌های اول تا سوم وسعت رویشگاه‌های جنگلی و درختی را به خود اختصاص داده است و بلوط با پوشش حدود 70درصد بخش اعظم گونه‌های جنگلی زاگرس را تشکیل می‌دهد.
درباره علت حمله این آفت به جنگل‌های زاگرس و نیز روند پیشرفت آفت و مراحل مقابله با آن با نقی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان جنگل‌های کشور، به گفت‌وگو نشستیم.
به گفته این مسئول کارگروه راهبری احیای جنگل‌های زاگرس به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور و با حضور تقریبا اغلب وزرا تشکیل شده است، این کارگروه جلساتی را با وزرا و استانداران زاگرسی هر سه ماه یکبار برگزار می‌کند و قرار است مسائل و مشکلات این مناطق جنگلی و نیز راهکارهای برون‌رفت از این مشکلات و نیز مقابله با این آفت در دستور کار آنها باشد؛ دولت مبلغ 50 میلیارد تومان برای کنترل سریع این آفت تصویب کرده، اگرچه تاکنون اختصاص نیافته است؛ طرح احیای جنگل های زاگرس هم به دولت تحویل شده که قرار است در هر هکتار سالانه 100 اصله درخت غرس شود و پیش‌بینی کرده‌ایم که در این طرح 50 هزار میلیارد تومان طی 10 سال اعتبار نیاز باشد.
این مسئول همچنین گفت: در ابتدای کار فکر می کردیم که آفت پیشرفتی نخواهد داشت و به صورت طبیعی از بین می رود همچنان که در سال های قبل هم چنین تجربه ای را داشتیم اما به مرور آفت پیشرفت کرد؛ اکنون برنامه کنترل این است که به روش بیولوژیک و از ماده موسوم به BT (از نوعی باکتری استفاده شده) برای کنترل استفاده شود یعنی بین نقاط آلوده و سالم محلول پاشی شود تا مانع از گسترش آفت به مناطق دیگر شود.
در ادامه گفت‌‌و‌گوی فارس را با معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور را می خوانید.
* چرا جنگل‌های زاگرس در مقابل آفت جوانه‌خوار بلوط کم‌طاقت است
فارس: آفت جوانه‌خوار بلوط مدتی است جنگل‌های زاگرس را درگیر کرده است، بفرمایید علت شیوع این آفت در این منطقه چیست؟
شعبانیان: 6 میلیون هکتار جنگل‌های زاگرسی وجود دارد که کنترل چرخه و نفوذ آب و در حقیقت اقتصاد این منطقه را تامین می‌کند. 40 درصد آب کشور نیز از جنگل‌های زاگرسی تامین می‌شود و به همین جهت نقش مهمی در کاهش اثرات زیست محیطی، ریزگردها، گازهای گلخانه‌ای و ترکیب کربن دارد. هر هکتار جنگل حدود 60 تن ریزگرد را می‌تواند ته‌نشین کند، اما در سال‌های گذشته به دو علت عوامل انسانی و طبیعی، جنگل‌های زاگرس پیر شده‌اند و به همین دلیل در مقابل آفت و بیماری کم‌طاقت هستند، به طوری که حشره جوانه‌خوار بلوط که زمانی به عنوان عضوی از این اکوسیستم بود اکنون به عنوان آفت در مقابل جنگل‌های بلوط ظاهر شده‌اند. عوامل طبیعی از قبیل خشکسالی‌های پی در پی، جنگل‌های این منطقه را ضعیف‌تر کرده، اما در این میان عوامل انسانی نقش مخرب‌تری داشت، به طوری که استفاده‌های بی‌رویه از جنگل، تغییرات کاربری و چرای بی‌رویه و قطع درختان در طی سال‌ها باعث شده قامت جنگل‌های بلوط زاگرس آن چنان راست نباشد تا در برابر آفت‌های ضعیفی چون آفت جوانه‌خوار بلوط مقاومت کند. به همین دلیل حشره یا همان آفت طغیان کرده و بلای جان جنگل‌های بلوط شده‌اند، آنها به دنبال غذا هستند. برگ‌های درختان را تغذیه می‌کنند و هر روز این درختان ضعیف و ضعیف‌تر می‌شوند.
* راهکارهای مقابله با آفت جوانه‌خوار بلوط در زاگرس/زاگرس شیر شده است
فارس: چه راهکارهایی برای مقابله با این آفت در جنگل‌های زاگرس به کار گرفته‌اید؟
شعبانیان: سه راهکار کوتاه‌مدت، میان مدت و بلند مدت را پی می‌گیریم؛ نخست اینکه در مرحله کوتاه مدت به دنبال کنترل این آفت هستیم. قصد نداریم از هیچ سم شیمیایی استفاده کنیم بلکه به روش بیولوژیک این آفت را مهار می‌کنیم، زیرا اصلا به دنبال این نیستیم که این حشره کامل از بین برود، چون در اکوسیستم وجود آن ضرورت دارد. در مرحله میان‌مدت تلاش می‌کنیم تا سطح تاج و پوشش جنگل‌های زاگرسی را با افزایش زادآوری، بذرکاری و نهالکاری بیشتر کنیم تا بدین وسیله از پیری این جنگل‌ها جلوگیری شود. اعتقاد داریم عامل اصلی هجوم این آفت‌ها پیری جنگل و ضعیف شدن آنها طی سالیان متمادی گذشته است، اما در بلندمدت تلاش خواهیم کرد که از حمایت‌های مردمی کمک بگیریم و مرتب پایش‌های بیولوژیکی را انجام دهیم تا وضعیت جنگل‌ها مشخص شود.
فارس: همان طور که گفتید علت اصلی شیوع و طغیان این آفت پیری و ضعیف شدن جنگل‌ها بوده است، اما جوان‌سازی آن نیاز به برنامه طولانی‌مدت و اعتبار کافی دارد. در این زمینه برنامه جامعی دارید؟
شعبانیان: بله، این آفت در سال‌های 1351 و 1352 شناسایی شده و در مقاطعی هم طغیان داشته است، اما این بار طغیان این آفت شدید بوده. 60 هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس را درگیر کرده است که 70 درصد این جنگل‌ها بلوط هستند، اما تصور ما این نیست که با خوردن برگ‌های درختان توسط این آفت‌ها درخت کامل از بین می‌رود، بلکه در سال آینده دوباره این درختان رشد خواهند کرد، حتی برخی کارشناسان معتقدند در شرایط خشکسالی فعلی اتفاقا خورده شدن برگ درختان ماندگاری آنها را بیشتر می‌کند زیرا سطح فتوسنتز گیاه و فعل و انفعالات آن کاهش می‌یابد.
در حال حاضر دولت مبلغ 50 میلیارد تومان برای کنترل سریع این آفت تصویب کرده، اگرچه تاکنون اختصاص نیافته اما مشکلی از این لحاظ نداریم و معتقدیم دولت در این زمینه حمایت خواهد کرد و قرار است تجهیزات هم به استان‌ها ارسال شود. در حال حاضر مهم‌ترین کانون این آفت در کهگیلویه و بویراحمد است که 26 هزار هکتار از جنگل‌های این منطقه را درگیر کرده و در منطقه خوزستان حدود 9 هزار هکتار جنگل و در استان فارس 6 هزار هکتار درگیر این آفت هستند.
* تشویق محلی‌ها به مقابله با حشره جوانه‌خوار بلوط
فارس: برنامه مبارزه شما با این آفت در حال حاضر چیست؟
شعبانیان: طبق جلساتی که با کارشناسان، جنگل‌داران و اکولوژیست‌ها در تهران و استان‌های کشور داشتیم و بازدیدی که از مناطق آفت‌زده توسط مسئولان بخش کشاورزی انجام شد، به این جمع‌بندی رسیدیم که اولا برای مبارزه حتما باید روش بیولوژیک استفاده شود و در این روش از BT (ترکیب بیولوژیک باکتری باسیلوس) استفاده می‌شود و در سطح مرز جنگل‌های آلوده و سالم استفاده خواهد شد تا از پیشرفت آفت جلوگیری شود. در کنار آن راهکار تلفیقی استفاده از تله‌های نوری، جمع‌آوری مکانیکی حشرات استفاده می‌شود. به افراد مناطق اعلام کردیم در قبال تحویل یک کیلو از این حشره مبلغ 20 هزار تومان دریافت می‌کنند. همچنین به شرکت‌های دانش‌بنیان درخواست همکاری داده‌ایم، اما تمام تلاش ما در برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت این است که تعادل به جنگل بازگردد و مشکلی که الان شاهد آن هستیم، به دلیل بهم خوردن این تعادل طی سال‌های گذشته است.
فارس: برای برگرداندن تعادل به جنگل برنامه‌های جامع و طولانی‌مدت نیاز است که باید از سوی شما ارائه شود، آیا در این زمینه طرحی داشتید؟ آیا برآورد اعتبار کرده‌اید؟
شعبانیان: سند احیای جنگل‌های زاگرس تهیه کرده‌ایم که به صورت پایلوت در خوزستان اجرا می‌کنیم. بر اساس آن قرار است در هر هکتار سالانه 100 اصله درخت غرس شود و پیش‌بینی کرده‌ایم که در این طرح 50 هزار میلیارد تومان طی 10 سال اعتبار نیاز است و در این صورت علاوه بر احیای این جنگل‌ها در حقیقت توسعه پایداری شکل خواهد گرفت.
فارس: به نظر می‌رسد زمان مبارزه شما با این آفت یک خرده دیر شده است، این آفت زمانی که در زمان ابتدایی حمله به جنگل بود باید مبارزه می‌شد، آفت زمانی که به نقطه بحرانی رسید، دیگر مهار به کنترل آن بسیار سخت است.
شعبانیان: این آفت بارها شیوع کرده بود و ما بر اساس استعلام نظر کارشناسان و نشست‌های مختلفی که با آنها داشتیم به این نتیجه رسیدیم که به صورت طبیعی از بین خواهند رفت و مشکل خاصی برای جنگل ایجاد نخواهد کرد، اما به مرور شیوع آنها به دلیل خشکسالی‌هایی که وجود داشت بیشتر شد و جنگل‌های بلوط را درگیر کرد.
فارس: توضیح دهید که چرا همان ابتدای کار از سموم شیمیایی استفاده نکردید تا در سطح کوچک‌تر مهار شود و مانع از شیوع و گسترش آن به دیگر مناطق بشود؟
شعبانیان: استفاده از سموم شیمیایی در جنگل‌ها به هیچ عنوان درست نیست. جنگل یک منطقه کنترل نشده است و مثل باغ و مزارع نیست که بتوان سموم را به صورت کنترلی استفاده کرد، جنگل زیستگاه انواع درختان، گیاهان، گونه‌های جانوری است که استفاده از هر گونه سموم شیمیایی می‌تواند زندگی آنها را به خطر بیندازد.
فارس: منظور من استفاده از سموم شیمیایی در سطح گسترده نیست، بلکه در همان اوایل کار و برای متوقف کردن شیوع این آفت بود که شاید خطر اولیه می‌داشت، اما 60 هزار هکتار جنگل به این آفت دچار نمی‌شد.
شعبانیان: به هر نحوی ما استفاده از سموم شیمیایی را در جنگل صلاح نمی‌دانیم و این تنها نظر من نیست، بلکه نظر و اجماع کارشناسان است.
* کارگروه راهبری احیای جنگل‌های زاگرس تشکیل شد
فارس: آیا در سطح کلان مدیریتی برنامه خاصی برای احیای جنگل‌های زاگرس که یک طرح ملی می‌تواند باشد و یا مبارزه با این آفت وجود دارد؟
شعبانیان: کارگروه راهبری احیای جنگل‌های زاگرس به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور و با حضور تقریبا اغلب وزرا تشکیل شده است. این کارگروه جلساتی را با وزرا و استانداران زاگرسی هر سه ماه یکبار برگزار می‌کند و قرار است مسائل و مشکلات این مناطق جنگلی و نیز راهکارهای برون‌رفت از این مشکلات و نیز مقابله با این آفت در دستورکار آنها باشد. مشکل اصلی که در این آفت وجود دارد این است که دو نوع آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار بلوط وجود دارد؛ جوانه‌خوار بلوط مخصوص مناطق سردسیری است و در ارتفاعات بالای یک‌هزار متر زندگی می‌کند و یک نسل دارد و مبارزه با آن کار دشواری نیست. اما مشکل اصلی ما مربوط به برگ‌خوار بلوط است که در مناطق گرمسیر زندگی می‌کند و چندین نسل دارد و به همین دلیل مبارزه با آن بسیار سخت است. در یک سال ما نسل‌های مختلفی از حشره، شفیره و لارو می‌بینیم. «سن‌های» مختلفی که دوره‌های زندگی آنها را نشان می‌دهد و در حقیقت هر کدام مبارزه خاصی می‌طلبد، بنابراین در همین فصل ما در جنگل‌های زاگرس هم حشره، هم شفیره و هم لارو می‌بینیم.
فارس: با تشکر از وقتی که بابت این مصاحبه اختصاص دادید.
بنابراین گزارش مخاطبان فارس من با ثبت سوژه‌هایی با عناوین «رسیدگی فوری و علمی به وضعیت آفت بلوط‌های زاگرس»،«چاره‌ای برای آفت جدید بلوط بیندیشید»،«درخواست تدبیر فوری برای مقابله با پروانه‌های سفید درختان زاگرس» خواستار پیگیری این موضوع شده بودند.
انتهای پیام/
