امروز هزینه‌های تولید هر کیلو زعفران برای کشاورز حدود ۵۰ میلیون تومان است، اما در بهترین حالت به قیمت ۳۵ میلیون تومان از کشاورز خریداری می‌شود و همین امر باعث شده بسیاری از کشاورزان سراغ تولید محصولات دیگر بروند. در این میان دولت و تعاونی‌ها هم نتوانسته‌اند مرهمی بر زخم‌های زعفران‌کاران باشند و حتی در مواردی به آشفتگی‌ها دامن زده‌اند. از طرفی در بعد صادرات نیز به‌رغم اینکه ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران است، به دلیل بی‌توجهی‌ها زعفران ایرانی به صورت فله وارد اسپانیا و امارات می‌شود و از آنجا با بسته‌بندی‌های شکیل راهی بازار‌های غربی می‌شود. به بیانی دیگر به دلیل فقدان زیرساخت‌های مناسب، حاصل دسترنج کشاورزان خراسان عمدتا به جیب بیگانگان ریخته و به این ترتیب اسپانیا به عنوان اولین صادرکننده زعفران دنیا شناخته می‌شود.
رضا فرشچی، کشاورز زعفرانکار به «دنیای اقتصاد» گفت: وضعیت زعفران به گونه‌ای است که قیمت فروش محصول ما ۱۵ میلیون تومان کمتر از هزینه‌های انجام شده است. در واقع هزینه‌های تولید هر کیلوگرم زعفران تا ۵۰ میلیون تومان است، اما حداکثر ۳۵ میلیون تومان از ما خریداری می‌شود. وی افزود: وضعیت به اندازه‌ای بحرانی است که کشاورزان در بسیاری موارد بدون اینکه پیاز زعفران کاشته شده را از زمین خارج کنند، اقدام به کشت گندم و جو در همان زمین می‌کنند چون قیمت هر تن پیاز زعفران ۴ میلیون تومان است و برای خارج کردن از زمین حداقل به همین میزان هزینه نیاز داریم. این کشاورز زعفران ادامه داد: اجاره هر هکتار زمین مناسب زعفران ۵۰ میلیون تومان است و هر زمین تنها یک دوره قابلیت کشت زعفران باکیفیت را دارد و اگر بعد از آن کشاورز بخواهد اقدام به کشت زعفران کند باید زمین دیگری را اجاره کند. هر چند برخی کشاورزان اقدام به کشت مجدد می‌کنند اما قطعا بهره‌وری لازم را نخواهد داشت.
وی در پاسخ سوال خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» که دولت چه کمکی در زمینه بهره‌وری به تولیدکنندگان زعفران می‌کند، اظهار کرد: متاسفانه دولت کمک چندانی در زمینه کود به ما نمی‌کند و کمک‌ها منحصر به چند کیسه کود ازت است در حالی که مورد نیاز ما دی آمونیوم فسفات است و با شرایط موجود هر کیسه ۵۰ کیلویی این کود را به قیمت یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان می‌خریم. در حالی که سال گذشته قیمت همین کود ۲۰۰ هزار تومان بود.
فرشچی با اشاره به اینکه دلال‌ها همواره سود لازم را از زعفران می‌برند، افزود: در بهترین حالت هر کیلوگرم زعفران توسط دلال‌ها با قیمت ۳۵میلیون تومان از ما خریداری می‌شود. چنانچه زعفران صادر شود، هر کیلوگرم حداقل به نرخ ۷۰ میلیون تومان توسط واسطه فروخته می‌شود و اگر در بازار داخلی هم بسته‌بندی شود و به فروش برسد، سود بالایی نصیب دلالان می‌شود. وی خاطرنشان کرد: برخی کشاورزان زعفران به علت ضعف بنیه مالی محصول خود را به صورت گل به دلال‌ها یا تعاونی‌ها می‌فروشند. تعاونی‌ها هم متاسفانه پرداخت پول را به ماه‌های آینده موکول می‌کنند. به عنوان نمونه دو سال پیش محصول‌مان را به صورت گل به تعاونی فروختیم، اما دریافت پول‌مان حدود ۹ ماه طول کشید. نکته دیگر اینکه تعاونی‌ها تمام محصول کشاورزان را نمی‌خرند. به طور نمونه اگر کشاورزی سالانه ۱۰۰ کیلو محصول تولید کند، تعاونی ۱۰ کیلوگرم آن را می‌خرد و بقیه محصول باید به دلال فروخته شود.
این کشاورز در پایان گفت: در بهترین حالت هر هکتار زعفران چهار کیلوگرم محصول می‌دهد که می‌توانیم آن را به قیمت ۱۵۰ میلیون تومان بفروشیم، در حالی که هزینه کاشت، داشت و برداشت زعفران بالای ۲۰۰ میلیون تومان است. با توجه به اینکه زعفران صرفه اقتصادی برای ما ندارد، تصمیم گرفتیم به جای این محصول که از آن به طلای سرخ یاد می‌شود، هندوانه بکاریم تا شاید از این طریق امرار معاش کنیم.
کردی، دیگر کشاورز زعفرانی است که از وضعیت بازار طلای سرخ به شدت ناراحت است. وی به «دنیای‌اقتصاد» گفت: مشکلات ما مخارج کشت زعفران است. در واقع مخارج نیروی انسانی در کشت زعفران بسیار بالاست. حدود ۵۰ میلیون تومان برای تولید هر کیلو زعفران هزینه می‌شود در حالی که در بهترین حالت ۳۵ میلیون تومان از ما خریداری می‌شود. وی ضمن اشاره به این مطلب افزود: کشت یک هکتار گندم حدود ۱۰۰ میلیون تومان برای کشاورز درآمد دارد در حالی که کشت زعفران هزینه‌های کشاورزی را هم پوشش نمی‌دهد. وضعیت به حدی ناامیدکننده است که ما مزرعه زعفران‌مان را به امید خدا رها کرده‌ایم. در حالی که تمام سرمایه‌مان را برای پیاز زعفران هزینه کرده‌ایم. در کمترین میزان باید قیمت زعفران ۵۰ میلیون تومان باشد. این کشاورز با بیان اینکه اسم زعفران، طلای سرخ است، اما کشاورز با سخت‌ترین شرایط زندگی می‌کند، می‌گوید: امروز کشاورزان زعفران آن‌قدر شرایط اقتصادی بدی دارند که جوان ۲۰ ساله در استان ما موهایش سفید شده در حالی که انواع و اقسام تبلیغات در مورد حمایت دولت از کشاورزان زعفران منتشر می‌شود.
وی با بیان اینکه تمام آبیاری و سرمایه‌مان را برای کشت زعفران گذاشتیم اما وضعیت موجود ناامیدکننده است، خاطرنشان کرد: حداقل انتظار ما این است که دولت با ما صادق باشد تا ما هم تکلیف خودمان را بدانیم. کاشت زعفران علاوه بر هزینه بالا، بسیار پر‌زحمت است در حالی که می‌توانیم محصولات دیگری بکاریم. مردم هم وقتی به قیمت زعفران بدون در نظر گرفتن هزینه‌های کاشت و داشت و برداشت نگاه می‌کنند، می‌گویند خوش به حال کشاورزان. حکایت زعفران شبیه مثل «داخلش خودمان را سوزانده و بیرونش مردم را» شده است. کردی با بیان اینکه سود زعفران به جیب دلالال‌ها می‌رود، افزود: برخی شرکت‌های خصوصی که محصولات کشاورزان را می‌خرند، واقعا خیلی بهتر از تعاونی‌ها و دلال‌ها عمل می‌کنند و اگر این معدود افراد نبودند، وضعیت به مراتب بدتر بود.
برای هر هکتار تولید زعفران یک میلیارد هزینه آب باید بپردازیم. خرید ۱۰ تن پیاز با کاشت هم ۱۰۰ میلیون تومان تمام می‌شود. در این شرایط سال اول هیچ محصولی نمی‌دهد. سال دوم ۲ کیلو و سال سوم و چهارم حداکثر ۶ کیلو محصول می‌دهد و سال پنجم و ششم مانند سال دوم است. طبیعی است که کشاورز حتی هزینه‌ها را هم نمی‌تواند تامین کند. در حالی که اگر همین یک میلیارد تومان را صرف خرید و فروش زمین یا دلالی می‌کردیم، سرمایه ما چند برابر می‌شد.
مهدی جهانشیری، رئیس شورای شهرستان تربت حیدریه با ابراز نگرانی از وضعیت زعفران‌کاران گفت: با افزایش هزینه‌های تولید زعفران در سال‌جاری در صورتی که قیمت زعفران به قیمت واقعی خود نرسد، کشت زعفران برای کشاورزان مقرون‌به‌صرفه نیست و شاهد خواهیم بود که هر سال سطح کمتری از مزارع کشور به کشت زعفران اختصاص خواهد یافت و جایگاه ایران به عنوان قطب زعفران دنیا به خطر خواهد افتاد. وی افزود: در سال ۹۹ طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید زعفران در کشور ۴۳۰ تن بود که این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۱۸۰ تن تقلیل یافت و با توجه به مشکلات آب و هوایی در سال جاری و گرمای بی‌سابقه تابستان امسال، پیش‌بینی می‌شود که محصول کمی از مزارع برداشت شود.
رئیس شورای شهرستان تربت‌حیدریه افزود: حدود سه سال است که باتوجه به هزینه‌های بالای کاشت و داشت زعفران و قیمت تمام شده آن نه تنها افزایش سطح زیر کشت زعفران نداشتیم بلکه رشد سطح زیر کشت منفی شده و از طرفی کمبود بارندگی در سال زراعی گذشته و گرمای هوا در تابستان قطعا پیاز زعفران را دچار تنش خواهد کرد که این تنش‌ها منجر به کاهش محصول زعفران در سال جاری خواهد شد. جهانشیری اظهار کرد: شاید مهم‌ترین دلیل رشد نکردن قیمت زعفران به میزان مورد انتظار وجود بیشتر از ۲۰۰ تن زعفران کهنه از سال قبل بود که عرضه این زعفران‌های کهنه توانست تا حدی جلوی رشد نجومی زعفران را بگیرد، اما امسال با توجه به اینکه زعفران کهنه قابل توجهی در انبار‌ها وجود ندارد، پیش‌بینی می‌شود قیمت زعفران با رشد چشمگیری مواجه شود.
وی ادامه داد: همچنین عدم پذیرش واقعی‌سازی قیمت زعفران توسط صادرکنندگان و خریداران خارجی و عادت به سود‌های نجومی، باعث شده بود افزایش قیمت زعفران در بازه کوتاه‌مدت را برنتابند، اما بعد از گذشت مدتی، رقابت بر سر خرید زعفران قوت گرفت. جهانشیری خاطرنشان کرد: با یک بررسی ساده می‌توان دریافت در سال جاری باتوجه به عواملی که ذکر شد نه تنها کاهش محصول خواهیم داشت، بلکه با آغاز دوره پساکرونا میزان زیادی از زعفران سال قبل از بازار جمع شده و به صورت رسمی و بخش زیادی به صورت قاچاق از مرز‌ها خارج شده و انبار‌ها در حال خالی شدن است و آنچه مسلم است این اتفاق باعث افزایش چشمگیر قیمت زعفران خواهد شد.
نماینده مجلس شورای اسلامی نیز در واکنش به وضعیت زعفران‌کاران اظهار کرد: امسال، مجلس بودجه لازم را در تبصره ۱۴ برای حمایت از زعفران‌کاران پیش‌بینی کرده است که در حال فراهم آوردن شرایط استفاده از آن برای کشاورزان هستیم. محسن زنگنه ضمن اشاره به این مطلب افزود: قیمت زعفران در ایران در چند سال گذشته به حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ دلار رسید. در حالی که در کشور‌های همسایه ایران مانند امارات، ترکیه و کشور‌های اروپایی هر کیلو زعفران از حدود دو تا چهار هزار دلار به فروش می‌رسد. وی ادامه داد: در سال زراعی جدید به علت افزایش هزینه‌های کاشت، داشت و برداشت محصول در ایران و اختلاف قیمت فاحش آن با بازار‌های جهانی باید تلاش شود که قیمت آن افزایش پیدا کند.
این نماینده مجلس با تاکید بر پایین بودن قیمت زعفران در کشور تصریح کرد: با توجه به اینکه ۸۵ درصد از محصول تولیدی صادر می‌شود و مقدار کمی از آن به مصارف داخلی می‌رسد، واسطه‌ها و مافیای زعفران با در اختیار داشتن بازار خارجی، نقش مهمی در تعیین قیمت زعفران در کشور دارند. زنگنه ادامه داد: خوشبختانه از سال گذشته با تلاش مجلس برای ورود بازیگران جدید به عرصه بازار زعفران، از بازار سرمایه و همچنین سبدگردان‌ها و همچنین طراحی ابزار جدید مثل اختیار خرید و فروش در بورس کالا برای گواهی سپرده و گواهی آتی، عملا بازار به یک ثبات قیمت نسبی رسیده است. نماینده مردم تربت حیدریه، زاوه و مه‌ولات افزود: باید تلاش کنیم با فرآوری زعفران، ارزش افزوده بیشتری برای آن در داخل کشور ایجاد کنیم. قطعا سال کشاورزی پیش‌رو سال بسیار مهمی است و تلاش می‌کنیم بتوانیم قیمت زعفران را به ثبات برسانیم و با کمک به کشاورزان در تامین هزینه‌های برداشت، بیش از پیش جلوی تاثیر مافیای زعفران و واسطه‌ها و دلالان را بر قیمت‌گذاری پایین زعفران بگیریم.
