تصاویر بالا نشان می دهد در حالی که قرار بود هر کدام از ایستگاه های MRF یا همان پردازش تمیز پسماند در شهر تهران، یک سال بعد از بستن قرارداد بین شهرداری تهران و پیمانکار مربوطه به نتیجه برسد، اما با وجود گذشت بیش از شش ماه از مهلت قانونی قیدشده در برخی قراردادها، هنوز بعضی ایستگاه های MRF در حال ساخت در کلانشهر تهران، فاصله زیادی تا نهایی شدن دارند؛ اما علت بروز این تاخیر چیست؟ گزارش زیر را بخوانید.
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، موضوع جمع آوری پسماند در کلانشهر تهران همواره یکی از حساس ترین مسائل مربوط به مدیریت شهری پایتخت بوده است و با وجود این که بارها مسئولان شهرداری در دوره های مختلف وعده داده اند که فرآیند جمع آوری پسماند را از وجود تخلفات مختلف عاری خواهند کرد، اما هنوز هم شاهد وقوع تخلفات متعددی در این فرآیند در کلانشهر تهران هستیم که از جمله آنها می توان به بسته شدن برخی قراردادها بدون رعایت تشریفات قانونی در فرآیند جمع آوری پسماند توسط پیمانکاران تحت قرارداد شهرداری تهران اشاره کرد.
در همین راستا، بررسی های رکنا نشان می دهد که شهرداری تهران هم در دوره قبلی مدیریت شهری و هم در دوره جدید، قراردادهایی را برای احداث ایستگاه های MRF با پیمانکاران بخش خصوصی بسته است که شبهاتی در نحوه بستن شدن این قراردادها و طی شدن تشریفات قانونی مربوط به آنها وجود دارد. این البته تنها اشکال کار نیست و متاسفانه شواهد ما نشان می دهد که بعضی پیمانکاران خصوصی که به این شکل برای احداث ایستگاه MRF با شهرداری تهران قرارداد امضا کرده اند، برای کسب منافع مادی بیشتر در حال انجام تعلل در تکمیل پروژه های خود هستند.
این در حالی است که از آذرماه 99 یعنی در دوره قبلی مدیریت شهری تهران قرار بود با تقسیم مناطق 22گانه تهران به هشت پهنه، تمام عملیات تفکیک، مکانیزاسیون، جداسازی پسماند، تصفیه شیرابه و حذف بو، صرفا در هشت ایستگاه مکانیزه و بهداشتی در کلانشهر تهران انجام شود و 28 ایستگاه بازیافت موجود در سطح شهر که همگی به نوعی ایجادکننده آلودگی زیست محیطی در تهران هستند، جمع آوری شوند، اما اکنون یعنی بیش از 20 ماه بعد از آغاز پروژه MRF، تنها یکی از ایستگاه های پردازش تمیز پسماند در تهران به مرحله عمیاتی رسیده است.
اولین گام ها برای احداث هشت ایستگاه MRF در هشت پهنه شهر تهران در دی ماه 99 با کلنگ زنی ایستگاه کوهک برداشته شد. آن طور که مسئولان وقت مدیریت شهری در آن تاریخ می گفتند، احداث ایستگاه های MRF یکی از شش مرحله اجرای طرح «کاپ» برای کاهش آلایندگی و تخلفات موجود در سیستم جمع آوری پسماند در پایتخت بود. در همین راستا هم قرار شد ایستگاه کوهک به عنوان ایستگاه میانی جمع آوری پسماندهای مناطق 5، 21 و 22 تهران مورد استفاده قرار گیرد و بعد از فرآوری اولیه و انجام فرآیندهای مکانیزه روی پسماندهای جمع شده، زباله هایی که نیاز به امحا دارند، به مجتمع آرادکوه در جنوب تهران انتقال داده شوند.
در ماه های بعد از کلنگ زنی ایستگاه MRF کوهک، شهرداری تهران تلاش کرد قراردادهای دیگری را با پیمانکاران بخش خصوصی برای تاسیس ایستگاه های مشابه در هفت پهنه دیگر تهران امضا کند که برخی از این قراردادها در دوره قبلی مدیریت شهری و بعضی دیگر در دوره جدید بسته شد. اما با وجود این که طبق متن قراردادهای MRF که بین شهرداری تهران و پیمانکاران بخش خصوصی بسته شده است، این پیمانکاران تنها یک سال فرصت داشتند که ایستگاه مربوط به خود را تاسیس کنند، اکنون در برخی مناطق تهران شاهد آن هستیم که با وجود پایان یافتن این مهلت یک ساله، هنوز مراحل زیادی برای تکمیل پروژه های MRF باقی مانده است.
در این میان بعضی کارشناسان شهری این طور تحلیل می کنند که طول کشیدن احداث ایستگاه های MRF عملا به نفع پیمانکاران بخش خصوصی است، زیرا با وجود این که هنوز ساخت برخی ایستگاه ها نیمه کاره مانده است، اما شهرداری تهران بدون رعایت مفاد قرارداد بسته شده با پیمانکاران بخش خصوصی، جمع آوری زباله در پهنه های زیرمجموعه هر ایستگاه را پیش از پایان احداث ایستگاه های MRF، به این پیمانکاران واگذار کرده است. در چنین شرایطی هم برخی پیمانکاران پیش از احداث ایستگاه MRF خود و مجهز کردن آن به دستگاه های مکانیزه و بهداشتی، در حال جمع آوری زباله از سطح مناطق شهر تهران و کسب درآمد با فروش زباله های خشک هستند.
به عبارت دیگر، در شرایطی که در متن قرارداد تاسیس هر ایستگاه MRF با پیمانکار مربوطه تاکید شده است که پیمانکار باید به میزان مشخصی سرمایه گذاری اولیه روی ساخت ایستگاه انجام دهد و در مهلت یک ساله ایستگاه را بسازد و بعد از آن در دوره تخمینی بازگشت سرمایه، به جمع آوری پسماندهای خشک و تر از مناطق زیرمجموعه خود بپردازد و پیش از آن حق شروع جمع آوری زباله را ندارد. اما اکنون در حالی که هنوز برخی ایستگاه های MRF در سطح شهر تهران نیمه کاره مانده است، بعضی پیمانکاران مشغول جمع آوری پسماند از مناطق تحت مدیریت خود هستند و پروژه های MRF را نه با سرمایه گذاری اولیه خود، بلکه با سود حاصل از فروش پسماندها تکمیل می کنند.
با توجه به آنچه در متن قراردادهای بالا و البته در جدول زیر که بخشی از هزینه کرد مربوط به پروژه احداث یکی از ایستگاه های MRF تهران را نشان می دهد، مشخص شده است، می توان گفت که تعلل برخی پیمانکاران در ساخت ایستگاه های MRF عملا به آنها کمک می کند که بتوانند بعد از پایان احداث ایستگاه های تحت مدیریت خود، مدت زمان بیشتری را در هر پهنه بمانند و طبیعتا سود بیشتری را از فروش پسماندهای خشک مناطق تحت مدیریت خود به دست بیاورند.
زیرا آن طور که در متن قراردادهای مربوط به احداث ایستگاه های MRF آمده است، پیمانکاری که یک ایستگاه را احداث می کند، تنها تا مدت زمان مشخصی بعد از پایان احداث ایستگاه به عنوان دوره تخمینی بازگشت سرمایه، مسئولیت جمع آوری و پردازش پسماندهای مربوط به پهنه خود را برعهده دارد. بنابراین در شرایطی که شهرداری پیش از پایان احداث ایستگاه های MRF، مسئولیت جمع آوری پسماندهای مناطق مختلف را به پیمانکاران خصوصی واگذار کرده است، طبیعی است که برخی از این پیمانکاران تمایل دارند که ساخت ایستگاه های خود را بیشتر طول بدهند تا مدت زمان بیشتری بتوانند از جمع آوری و فروش پسماندهای خشک منطقه تحت مدیریت خود درآمدزایی کنند.
در همین راستا، مهدی بابایی، نایب رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای شهر تهران ضمن تایید وجود تاخیر در ساخت برخی ایستگاه های MRF پایتخت به خبرنگار رکنا گفت: بررسی های ما نشان می دهد که مهمترین دلیل ایجاد تاخیر در احداث بعضی ایستگاه های پردازش تمیز پسماند در تهران از جمله ایستگاه مربوط به پهنه مناطق 4 و 7 پایتخت، تاخیر شرکت «شهاب خودرو» در تحویل یکی از دستگاه های اصلی فرآیند مکانیزاسیون پسماندها بوده است، وگرنه پیمانکاران طرف قراداد شهرداری تهران، زیرساخت های لازم را برای احداث ایستگاه های MRF تامین فراهم کرده اند.
وی افزود: بخش زیادی از قراردادهای مربوط به ساخت ایستگاه های MRF در دوره مدیریت شهری قبلی بسته شده بود، اما شهرداری برای این که بتواند از دستگاه های پیشرفته تری برای فرآیند مکانیزاسیون پسماندها استفاده کند، مدتی اجرای این قراردادها را متوقف کرد. از زمانی هم که اجرای این پروژه ها در دوره جدید مدیریت شهری آغاز شده، تا کنون فقط ایستگاه MRF یعنی ایستگاه کوهک به مرحله عملیاتی رسیده است. تجربه احداث ایستگاه کوهک نیز به حدی موفق بوده است که در حال حاضر برخی مدیران شهری شهرهای دیگر کشور، با الگو گرفتن از فرآیند مکانیزاسیون زباله ها در این ایستگاه، سفارش احداث دستگاه پردازش مکانیزه زباله ها را به شهاب خودرو داده اند.
بابایی در پاسخ به سوال دیگر رکنا درباره این که آیا قراردادهای مربوط به احداث ایستگاه های MRF بدون تشریفات قانونی بسته شده است یا خیر، توضیح داد: پروژه احداث ایستگاه پردازش تمیز در هر منطقه با مشارکت بخش خصوصی و با طی تشریفات قانونی مربوطه آغاز شده و تمام این قرادادها زیر نظر سازمان سرمایه گذاری شهرداری تهران بسته شده است. در تمام قراردادهای مربوط به احداث ایستگاه های پردازش تمیز پسماند نیز تاکید شده است که بخش خصوصی ابتدا باید به میزان مشخصی برای ساخت ایستگاه مربوط به پهنه خود سرمایه گذاری کند و بعد تا مدت زمان معینی می تواند برای بازگشت سرمایه و کسب سود از این پروژه، از ایستگاه MRF خودش بهره برداری کند.
عضو شورای شهر تهران تاکید کرد: تا جایی که من بررسی کرده ام، تشریفات قانونی قراردادهای مربوط به ساخت ایستگاه MRF در شهرداری تهران به طور کامل طی شده است. البته این قراردادها با یک تفاوت نسبت قراردادهای مشابه قبلی در حوزه پسماند بسته شده است، به نحوی که پیش از این هر منطقه از شهرداری تهران برای جمع آوری پسماندهای خود و انتقال آن به ایستگاه های میانی با یک پیمانکار قرارداد می بست، اما در پروژه MRF، قرارداد مربوط به هر پهنه که شامل تعدادی از مناطق شهرداری تهران می شود، با اعلام مزایده توسط سازمان سرمایه گذاری و مشارکت های مردمی شهرداری و به صورت قانونی بسته شده است.
وی در پایان تصریح کرد: اکنون قرارداد چهار پهنه از هشت پهنه مربوط به ساخت ایستگاه های MRF در سطح شهر تهران قطعی شده و فعالیت اجرایی این چهار پهنه آغاز شده است. ساخت یکی از این چهار ایستگاه نیز که در منطقه کوهک قرار دارد، به پایان رسیده و قرار است در آینده ای نزدیک ایستگاه MRF مربوط به پهنه مناطق 8، 13 و 14 نیز به بهره برداری برسد. همچنین بستن قراردادهای مربوط به چهار پهنه باقیمانده هم در دستور کار شهرداری قرار دارد.
