به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ اگر بخواهیم معنی پایان‌نامه را بدانیم با یک جستجوی کوتاه در اینترنت درمی‌یابیم که پایان‌نامه یا رساله نوشتاری است که دانشجویان در موضوعی خاص مربوط به رشته تحصیلی خود، برای دریافت مدرک تحصیلی می‌نویسند به طوریکه دانشجویان موضوع یا سوالی را بررسی کرده و از راه تجزیه و تحلیل یا تجارب عملی یا آزمایشی به آن پاسخ می‌دهند.
حال این پرسش در ذهن مطرح می‌شود که موضوع یا سوالی که مطرح می‌شود تا دانشجویان در پایان نامه پاسخ آن را بیابند چه موضوع یا سوالی باید باشد؟ اصلا از کجا باید این موضوع یا سوال پیدا شود.
به طور معمول اینگونه است که پایان نامه‌ها مشکلی از مشکلات کشور را حل می‌کنند و یک چالش جامعه به عنوان موضوع پایان نامه انتخاب می‌شود تا نهاد‌ها و ارگان‌های مختلف از آن برای حل مشکلات بهره‌گیری کنند.
به تازگی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران از بارگذاری ۸۸ هزار پایان‌نامه، رساله و پیشنهاده در سامانه ملی ثبت در ۶ ماهه دوم سال گذشته خبر داد؛ مگر نه این است که این پایان نامه‌ها باید به کار نهاد‌ها بیاید؟ مگر نباید از آن برای حل چالش‌های کشور استفاده شود؟ آیا این اثربخشی در حال حاضر وجود دارد یا اینکه پایان‌نامه‌ها نوشته می‌شود و به کتابخانه‌ها می‌رود و سال‌ها در قفسه کتابخانه خاک می‌خورد؟
رسول جلیلی رئیس دانشگاه صنعتی شریف اعتقاد دارد: موضوعات پایان‌نامه‌ها به شکلی است که برای جامعه مفید واقع نمی‌شود و مشکلات جامعه را حل نمی‌کند، زیرا برای انتشار در مجلات خارجی نوشته می‌شود در حالیکه ما باید نیاز‌های کشور خودمان را شناخته و برمبنای رفع آن نیاز‌ها پژوهش کنیم.
مهدی گلشنی عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف در این باره می‌گوید: مقاله‌ها و پایان‌نامه‌های ما به رفع نیاز‌های کشور منجر نمی‌شود، زیرا از روی اجبار است نه برای حل یک چالش؛ به طور مثال اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها مجبور هستند برای ترفیع سالیانه مقاله ارائه دهند.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر در کشور‌های پیشرفته هدف از آموختن علم رفع نیاز‌های بشر است، اما دانشجویان ما حتی هدف از علم‌آموزی‌شان را هم نمی‌دانند یا کمتر می‌دانند، زیرا برای شغل یا کسب مدرک علم می‌آموزند و می‌خواهند مدرک را بگیرند و بروند به همین دلیل پایان‌نامه‌هایشان به حل مشکلات کشور منجر نمی‌شود.
گلشنی در پاسخ به این سوال که چه کنیم تا این روند اصلاح شود، می‌گوید: اساتید دانشگاه و مسوولان می‌توانند این روند را اصلاح کنند به این صورت که اساتید هدف از علم آموزی را به دانشجویان شرح داده و مسوولان نیز معیار‌های ارزیابی را اصلاح کرده و از حالت اجبار به مقاله نویسی خارج کنند.
محمدرضا دلیری معاون آموزشی دانشگاه علم و صنعت نیز کاربردی نبودن پایان نامه‌ها را یک آفت می‌داند و می‌گوید: برای حل مشکل غیرکاربردی بودن پایان نامه‌ها باید صنعت ما هم پا به پای دانشگاه پیشرفت کند، ولی در حال حاضر اینگونه نیست.
محمدرضا شفاعتی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد نیز معتقد است: سیستم آموزشی کشور دارای بروکراسی‌هایی است که مانع انجام تحقیقات کاربردی از سوی دانشجویان می‌شود، این مسأله به کوتاه و کم هزینه بودن تحقیقات غیرکاربردی مربوط می‌شود.
محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم نیز در یک سخنرانی در این باره صحبت کرده است، وی اعلام کرده که اصلاح نظام انجام پایان نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی در قالب نیاز و محور مرتبط با حل مشکلات جامعه، صنعت و در راستای برنامه جهت‌دار علمی را در دستور کار دارد و با ماموریت‌گرا کردن پایان نامه‌ها و رساله‌ها در دوره‌های تحصیلات تکمیلی ریشه این معضل خشکانده می‌شود.
