همشهری آنلاین - سحر جعفریان: زمانی که تهران انباشته از باغ و زمین‌های کشاورزی بود و حصار ناصری، اطراف شهر را محدود و مشخص کرده بود، حدود محله منیریه فعلی، گستره‌ای سرسبز از درختانی برافراشته بود که تملک و اختیارش را منیرالسلطنه، یکی از همسران غیر عقدی ناصرالدین شاه به دست داشت. این بانوی غیرقجریِ درباری به انجام امور خیر، وقف زمین و البته فرزند پسری که به ناصرالدین شاه تقدیم کرده بود، شهرت داشت؛ پسری محبوبِ شاه با نام «کامران میرزا نایب السلطنه».
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا بخوانید
معماری واپسین عمارت قجری
نَقلِ املاک وسیع منیرالسطنه حدود سال‌های ۱۲۹۷ تا ۱۳۰۰ با ساخت عمارتی بزرگ در میانه یکی از گذرهای آن (کوچه مسلم کریمی طینت) دهان به دهانِ تهران نشینان چرخید و بسیاری از دور و نزدیک، راه سوی این عمارت کَج می‌کردند تا بلندمرتبگیش را از نزدیک تماشا کنند.
عمارتی که خیلی زود به محلی برای برگزاری جشن‌ها و مراسم مذهبی و اختصاصی بانوان دربار و اشراف تبدیل شد. پدرِ منیرالسلطنه معماری حاذق بود. از این رو در برخی منابع تاریخی نوشته‌اند، او در انتخاب یا اجرای سبک معماری ایرانی_اروپاییِ عمارت خاتونِ نیکوکارِ سلطان قاجار، نقش داشته است. عمارتی که سَر دَرِ اصلی آن طرح و نقش ۲ طاووس بزرگ، یک تاج شاهانه و تصویرِ سلطانی همایون، آجرکاری شده است. در برشمردن دیگر ویژگی‌های این واپسین عمارت قجری می‌توان به مساحت ۴۶۶ متر مربع، ۲ طبقه با ۱۰ تا ١٢ اندرونی تزیین‌کاری شده، شاه‌نشین، پنجره‌های مشبک رنگی، حیاط شمالی و جنوبی ویژه تابستان و زمستان، طاقچه‌ها، سقف مرتفع، شومینه‌های دیواری، حوض فیروزه‌ای، آب انبار، مطبخ و ایوان یاد کرد.
عمارت باقی مانده از املاکی وسیع
این عمارت که روزگاری جزو معدود باروهای بلندمرتبه تهران در خارج از ارگ سلطنت محسوب می‌شد بعد از مرگ منیرالسلطنه به پسرش کامران میرزا رسید. کامران میرزا هم عمارتِ به ارثیه رسیده را چندی بعد به عبدالحسین میرزا فرمانفرما (از نوادگان متمول قجری) فروخت. در این بین، شهرسازی با شتاب فزاینده ای پیش رفت و مساحت املاک منیرالسلطنه با افزایش تعداد مالکان، بتدریج کاهش یافت. آنقدر که از مجموع املاک منیریه، فقط بنای عمارت باقی ماند و بس. بنایی که قصه مالکیت‌ها در آن سر درازی داشت و تا سال‌های متمادی، لیستی از اسامی مختلف بزرگان و ثروتمندان شهر در سند کاغذی آن تحریر شد.
تماشای روایت‌خانه‌ها
تا اینکه، تاریخ به سال ۱۳۴۵ رسید و «فرهاد مینایی» یکی از وکلای نامدار دادگستری وقت تهران، عمارت قجری را به سبب نزدیکی به مسجد بزرگ «فخریه» خرید. سال ۱۳۸۶ با ثبت این عمارت تاریخی در فهرست آثار ملی ایران از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگردی و صنایع دستی، وارثان آن (خاندان مینایی) از انجام هرگونه مرمت و فروش منع شدند. این در حالی بود که ورثه، با توجه به شرایط اقتصادی، تمایل به فروش ارثیه میلیاردی خود داشتند و در مقابل، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از عهده تامین قیمت کارشناسی شده عمارت برنمی‌آمد. تا اینکه بالاخره سال ۱۳۹۵ سازمان زیباسازی شهرداری تهران، پای کار آمد و عمارت معروف مینایی را به مبلغ ۲ میلیارد و ۵۶۶ میلیون تومان از ورثه خریداری کرد. بعد از اجرای طرح‌های تخصصی مرمت و بازسازی در آن، سال ۱۳۹۸ به طور رسمی، عمارت منیرالسلطنه به موزه و روایت‌خانه‌ای ویژه «طولانی‌ترین خیابان خاورمیانه» و خاطره‌انگیز معبر تهران، تبدیل شد تا پذیرای تاریخ دوستان و گردشگران باشد.
در حال حاضر در این موزه ٢ طبقه، ٧ روایت‌خانه به قرارِ «داستان خیابان ولی‌عصر (عج)»، «هفت‌خوان»، «قصه یک مکان»، «دیروز و امروز»، «خانه مینایی»، «شهروندان موثر خیابان ولی‌عصر (عج)» و «هنر و ادبیات» فعال است که در هر یک، تصاویر قدیمی، اسناد مکتوب و صوتی معتبر، بازدیدکنندگان را در بازخوانی تاریخ و هویت، کمک می‌کند.
