زمانی که فردی فوت می کند رابطه وی با اموالش قطع می شود و به طور قهری و غیرارادی اموال و ماترک متوفی به ورثه تعلق می گیرد و به اصطلاح به ارث می رسد. یکی از مهم‌ترین دعواها بعد از فوت اشخاص، تقسیم اموالی است که از او باقی مانده است. بعضی افراد قبل از فوت، اموالی را می‌بخشند و یا درخواست‌هایی برای بعد از مرگشان دارند که این کار با «وصیت» انجام می‌شود.
ورثه به افرادی گفته می شود که وارث مال و اموال شخص فوت شده هستند که به مجموع این افراد وراث گفته می شود. بدین ترتیب وراث نقش قائم مقام فرد فوت شده را دارند و از این رو می توانند در اموال متوفی تصرف کنند. ترکه پس از فوت فرد متوفی باید بدهی ها و دیون متوفی را پرداخت کنند. در این مورد بهتر است از حضور یک وکیل ارث بهره ببرند تا مراحل انجام کار به خوبی صورت گیرد. در اینجا چند نکته مهم وجود دارد که وراث باید قبل از تقسیم ارث به این موارد توجه نمایند.
اولین مورد، هزینه کفن و دفن خود مرحوم است که باید متعارف باشد.
دومین موردی که قبل از تقسیم ارث باید از ماترک برداشته شود، خرج مدیریت اموال مرحوم و صورت‌برداری و تعیین ارزش این اموال است.
یکی دیگر از موارد، پرداخت حقوق و دستمزد افرادی است که به مرحوم خدمت میکردند. برای مثال اگر مرحوم کارگری داشته که در منزل او کار میکرده و پول خود را نگرفته، دستمزد سال آخر قبل از فوت باید به او داده شود و یا اگر کارمندی داشته و پول نگرفته، دستمزد شش ماه قبل از فوت باید به حساب او واریز شود.
اگر مراتب حقوقی أخذ تصدیق انحصار وراثت توسط وکیل متخصص در این امر پیش برود، می تواند اموال متوفی را که، ناشناخته مانده است معرفی و میزان سهم هر یک از وراث را از ماترک متوفی مشخص کند.
همچنین مدت زمان گرفتن گواهی انحصار وراثت کمتر خواهد شد و نیازی به حضور وراث در مراجع قضایی نخواهد بود. حتی وکیل می‌تواند بعد از مشخص شدن سهم افراد برای فروش سهم هر یک از وراث به شخص دیگر اقدام کند.
اولین اقدام پس از پرداخت دیون متوفی و مراحل ذکر شده انحصار وراثت است. برای دریافت گواهی انحصار وراثت باید به اداره ثبت احوال مراجعه کرد تا موضوع فوت ثبت کامپیوتری شود که در ادامه با باطل شدن شناسنامه فرد فوت شده گواهی فوت برای وی صادر می شود. پس از صدور گواهی تمامی اموال به صورت قهری به ورثه منتقل می شود که ورثه به منظور تعیین سهم خود به شورای حل اختلاف محل مراجعه کرده و گواهی انحصار وراثت را دریافت می کنند.
همانطور که می دانید هر یک از وراث سهم الارث مشخصی دارند که برای تصرف در آن نیاز است تا انحصار وراثت صورت گیرد. انحصار وراثت از طریق شورای حل اختلاف صورت می گیرد که معمولا شعبه محل سکونت فرد متوفی است. شورای حل اختلاف با صدور گواهی انحصار وراثت این موضوع را اثبات می کند.
لازم است که برای رسیدگی به مسئله انحصار وراثت با انتشار آگهی حصر وراثت از افراد بخواهند تا اگر وصیت نامه ای از وی در اختیار دارند به مراجع ذی صلاح رسیدگی کننده، تقدیم کنند. همچنین در صورتی که افرادی از متوفی طلب یا بدهی دارند و در مرحله قبل شناسایی نشده اند و یا اطلاعی از فوت شخص متوفی نداشته اند باید به مراجع قضایی مراجعه کرده و اطلاعات را ارائه دهند.
به صورت کلی بخشی از هزینه‌ای که به وکیل انحصار وراثت پرداخت می‌کنید مربوط به حق الوکاله ایشان برای انجام پرونده است. این حق الوکاله بسته به تجربه وکیل، مدت زمان انجام کار، شفافیت پرونده، همکاری یا عدم همکاری وراث، در دسترس بودن همه مدارک و مشخص بودن همه اموال متوفی متفاوت است.
که می‌توانید با وکلای مختلف صحبت کرده و شرایط پرونده خود را به صورت کامل برای ایشان توضیح دهید. تا مدت زمان انجام کار و حق الوکاله انجام پرونده را برای شما توضیح دهند. اما بخش دیگر از هزینه وکیل انحصار وراث مربوط به هزینه‌های ثابتی است که برای انجام مراحل اداری پرونده برای دریافت گواهی انحصار وراثت است.
برای مثال دریافت گواهی فوت متوفی، دریافت استشهادیه انحصار وراثت، ثبت دادخواست انحصار وراثت، نشر آگهی در روزنامه کثیرالانتشار، پرداخت هزینه به اداره مالیات و دارایی و … از مواردی است که به صورت ثابت برای هر پرونده باید پرداخت شود.
در این مرحله و پس از صدور رای دادگاه اگر مال یا اموال ارث رسیده قابلیت تقسیم داشته باشد پس از تصفیه بدهی ها بین ورثه، تقسیم ارث می شود. در غیر این صورت اول توسط دادگاه و از طریق کارشناس رسمی دادگستری کارشناسی قیمت گذاری می شود و در ادامه به مزایده گذاشته می شود. نکته بسیار مهم آن که در اکثر اوقات کسی خارج از خود ورثه در مزایده دادگاه شرکت نمی کند. و اگر خریداری به قیمت پایه کارشناسی پیدا نشود مال به مزایده رفته فروش نمی رود.
آنچه مهم است اینکه در نهایت باید یکی از وراث سهم الارث دیگران را خریداری کند تا مال موروثی مثل ارثیه خانه پدری یا مال منقول موروثی به او انتقال یابد. اگر کسی از ورثه یا شخص ثالث اقدام به خریداری نکند پرونده اجرایی بلاتکلیف باقی می ماند توجه داشته باشید که رویه دادگاه ها چنین است که حتی در مرحله دوم مزایده هم اموال را به کمتر از قیمت کارشناسی نمی فروشند. و مطلب پایانی آنکه اگر هرکدام از وراث به قیمت ارزیابی شده کارشناس معترض باشند می توانند در فرجه قانونی به آن اعتراض کنند تا دوباره توسط هیات کارشناسان ارزیابی قیمت شود.
افرادی که با متوفی قرابت نسبی (مانند فرزند) یا قرابت سببی (مانند زوج یا زوجه) دارند، با توجه به درجه و قرابت (نزدیکی) در طبقات مختلفی قرار می گیرند و هر کدام به نحوی که که در قانون مدنی باب هشتم مشخص شده است از متوفی ارث می برند. در زیر به طور خلاصه افراد مختلف طبقات ذکر شده اند.
طبقه اول وراث :
فرزندان، نوه ها، پدر و مادر
طبقه دوم وراث :
خواهرها و بردارها و فرزندان آنها همچنین پدربزرگ و مادربزرگ.
طبقه سوم وراث:
عموها و عمه ها و خاله ها و دایی ها و فرزندان آنها
