همشهری‌آنلاین-معصومه حق‌جو: سهراب پورناظری که پیش‌تر کنسرت‌نمایش «سی» را آهنگسازی کرده بود، این وظیفه را این بار به برادرش تهمورث سپرده و خودش علاوه بر اینکه نوازندگی می‌کند، خوانندگی را هم در کنار رضا بهرام تجربه کرده است.
«سیصد» ادامه کنسرت‌نمایش «سی»، پروژه پیشین برادران پورناظری با موضوع ایران است، ولی این بار مرجع آن شاهنامه فردوسی نیست. محمد رحمانیان چهره شناخته‌شده نمایش‌نامه‌نویسی و کارگردانی تئاتر، «سیصد» را بر اساس متنی از «ری بردبری» نوشته و اختصاصا موضوع حمله مغول به نیشابور و کتاب‌سوزی آن‌ها و تلاش برای نابودی زبان و ادبیات پارسی به دست مغول‌ها را روایت می‌کند. این اثر پاسخی به فیلم ضد ایرانی ۱۰۰ است و سعی کرده تا با ترکیب موسیقی و نمایش، مخاطبان به ویژه جوانان را متوجه ارزش والای زبان فارسی و ضرورت حفظ آن کند؛ هدفی که به نظر می‌رسد در این اثر چندان محقق نشده است.
در کنسرت‌نمایش «سی»، شاهنامه فردوسی مرجع بود. این اثر در زمان خود توانست رکورد اجرا در کشور را جابه‌جا کند. البته آن زمان هم قیمت بالای بلیت حواشی زیادی ایجاد کرد اما حضور هنرمندان صاحب‌نام در حوزه تئاتر، سینما و موسیقی همچون همایون شجریان و برادران پورناظری وزنه مهمی برای جذب مخاطب محسوب می‌شد و ارزش دیدن اثری ملی مانند «سی» را دوچندان می‌کرد.
«سیصد» نیز از همان روزهای پیش از اجرا درست مانند کنسرت‌نمایش «سی» به علت حضور چهره‌های نام‌آشنا در عرصه موسیقی و بازیگری و صد البته بلیت‌های ۷۰۰ هزار تومانی‌اش بر سر زبان‌ها افتاد؛ بلیت‌هایی که به گفته تهیه‌کننده با در نظر گرفتن شرایط سخت اقتصادی مردم قیمت‌شان از ۷۰ هزار تومان آغاز می‌شود، اما همزمان با باز شدن سایت‌های اینترنتی فروش، به اندازه‌ای تعدادشان محدود شد که در همان دقایق ابتدایی فروخته می‌شوند؛ موضوعی که هنوز هم رسانه‌ها و فضای مجازی نقدهای تند و اظهارنظرهای کنایه‌آمیزی نسبت به آن دارند. تهیه‌کننده «سیصد» در یک نشست خبری علت گرانی بلیت‌ها را هزینه‌های بالای برگزاری و حضور گروه‌های متعدد در حوزه‌های نمایش، موسیقی و خواننده عنوان کرده؛ اما در هر حال اقتصاد و تورمی که این روزها مردم در حال تجربه‌اش هستند، نمی‌تواند توجیه خوبی برای این قیمت‌های تعیین شده بلیت داشته باشد.
می‌توان گفت مخاطبان «سیصد» افرادی با سطح اقتصادی متوسط رو به بالا هستند و در این بین، در نظر گرفتن بلیت‌های ۷۰ هزار تومانی برای قشر ضعیف‌تر فقط تظاهر به این است که «سیصد» برای همه مردم ایران است. در حالی که در واقعیت چنین چیزی نشان داده نمی‌شود.
در هر حال با وجود همه این حاشیه‌های مربوط به قیمت، تمدیدهای چندباره «سیصد» تا امروز نشان می‌دهد این اثر باز هم با استقبال چشمگیر مخاطبان مواجه است.
علی نصیریان به پروژه «سیصد» پیوست
تاخیر در اجرا
کمتر از نیم ساعت مانده به آغاز برنامه، ترافیک سنگین خیابان‌ها و کوچه‌های کم‌عرض منتهی به کاخ سعدآباد و درهم پیچیدگی ماشین‌ها و بلاتکلیفی راننده‌ها برخی از مخاطبان را مجبور می‌کند سربالایی را پیاده طی کنند تا پیش از آغاز اجرا به محل برسند. ازدحام در پیاده‌روها هم داستان دیگری دارد. روالی که هر شب، نه تنها مهمانان «سیصد» بلکه همسایگان کاخ سعدآباد را هم کلافه کرده است. ساعت از ۹ که می‌گذرد، ازدحام مردمی که برای رسیدن به محل اجرا نمی‌توانند صبوری کنند و بدون در نظر گرفتن نوبت و ارائه بلیت، می‌خواهند خود را سریع‌تر به محل برگزاری برسانند بیشتر می‌شود. با وجود هزینه هنگفت ۳۰ میلیارد تومانی که برای این کنسرت‌نمایش شد، اما راه ورودی مناسبی برای عبور سریع و منظم افراد در نظر گرفته نشده است. از طرفی تعداد اندک راهنماها، باعث شده تا یک ساعت پس از آغاز برنامه هم، علاوه بر هنرنمایی بازیگران روی سن، شاهد رفت و آمد افرادی باشیم که سردرگم پیدا کردن شماره صندلی‌شان هستند.
با این حال از چینش حرفه‌ای و منظم صندلی‌ها و جاگیری ۴هزار نفر در این فضا با کمک و راهنمایی چینی‌ها نباید غافل شد. این نخستین بار است که در کشور چنین سازه‌ای طراحی و اجرا می‌شود. صندلی‌ها از روی زمین ارتفاع زیادی دارند تا برای کسانی که فاصله زیادی با سن دارند، نقطه کور ایجاد نشود و همه بتوانند به راحتی اجراها را ببینند. این میزان توجه به تماشاگر قابل تقدیر است، اما گستردگی مکان اجرا به مخاطبانی که ارزان‌ترین بلیت را خریداری کرده‌اند و روی صندلی‌های آخرین ردیف نشسته‌اند، این اجازه را نمی‌دهد که همه حرکات بازیگران کنسرت نمایش را ببینند! حتی صفحه نمایش‌های LED که دو طرف سن تعبیه شدند هم نتوانسته‌اند به خوبی این فاصله را جبران کنند.
جواد عزتی، مهران غفوریان، طناز طباطبایی، دلنیا آرام، منوچهر علیپور، عرفان ناصری و نیما سکوت از شناخته‌شده‌ترین هنرمندان تئاتر، سینما و موسیقی، «سیصد» را هر شب در کاخ سعدآباد روی صحنه می‌برند. علی نصیریان و رضا کیانیان هم به صورت ویدئومپینگ در این اثر ایفای نقش می‌کنند.
حدود ساعت ۱۰ با یک ساعت تاخیر، نور کم می‌شود تا سهراب پورناظری با نواختن دوتار و خوانش شعر زیبایی از مولانا آغازگر اجرا برای تماشاگران کلافه از انتظار باشد. رضا بهرام، خواننده پاپ هم با او در قطعه‌های مختلف همخوانی می‌کند؛ البته در قامت یک خواننده سنتی‌خوان.
در ادامه جواد عزتی و دلنیا آرام وارد صحنه می‌شوند. جواد عزتی در نقش یک ایرانی خبرکش که به دلیل کینه‌ای نامعلوم، در خدمت دختر چنگیز است توانسته به خوبی با ترکیبی از لهجه فارسی و تاجیکی صحبت کند. مهران غفوریان در نقش سودا برادر غریو که نقشش را امیر جدیدی بازی می‌کند، گریمی متفاوت دارد که شناختش را دشوار می‌کند. جدا از بازی جدیدی، برخی از دیالوگ‌های او در نقش غریو تعجب‌برانگیز است. مخصوصا قسمت‌هایی که در جست‌وجوی شعر عاشقانه فارسی برای وصف حال و عشقش به طناز طبایی است و با این اشعار شوخی می‌کند. در حالی که دیالوگ‌های هیچ یک از بازیگران در طول اجرا، اصلا رنگ و بوی طنز ندارند و فضای نمایش را از حالت جدی خارج می‌کند. در این بین تماشاگر سردرگم می‌شود که بالاخره با اثری طنز مواجه است یا جدی و تامل برانگیز؟
اما دلنیا آرام در نقش دختر چنگیزخان مغول با گریم بسیار متفاوت و لهجه بی‌نقص مغولی-فارسی و تسلطش بر نقش، از همه بازیگران پررنگ‌تر و درخشان‌تر ظاهر شده است. نقطه برجسته هنرنمایی او زمانی است که با اوج‌خوانی و بم‌خوانی و کنترل صدایش در طول سوزانده شدن نیشابور و چرخش‌اش روی سن، نگاه‌ها را میخکوب می‌کند.
لحظاتی که سربازان مغول از میان جمعیت مردم و سن میانی یک به یک روی صحنه می‌آیند، هنر آهنگسازی تهمورس پورناظری متبلور می‌شود. موسیقیِ لحظه ورود آن‌ها حس ترس و وحشت از حضور مغول‌ها را به طور کامل در تماشاگر ایجاد کرده است.
ترکیبی از نور و تصویر و استفاده از تکنیک ویدئومپینگ در بالاترین کیفیت برای اجرای کنسرت نمایش «سیصد»، آن را از هر لحاظ برجسته کرده است. در بخشی از اجرا، استاد علی نصیریان با هنرنمایی خود در نقش چنگیزخان مغول، سوار بر اسب و رضا کیانیان با اجرای نقش خیام نیشابوری و فردوسی به صورت ویدئومپینگ روی دیوار کاخ ملت در حال ایفای نقش ظاهر می‌شوند. نورپردازی سه‌بعدی و هماهنگ با اجرای بازیگران یکی از نقاط قوت «سیصد» است. آغاز سوزاندن کتابخانه‌های نیشابور و همزمانی آن با قرمز شدن نور سن یا تغییر آن به نور ملایم هنگام حضور خوانندگان، به اجرا جلوه دیگری داده است.
در هر حال هنرنمایی بازیگران در کنار جلوه‌های ویژه بصری که دست‌اندرکاران برای آن سنگ تمام گذاشته‌اند و ترکیب آن با مکان اجرا در کاخ سعدآباد دورنمای خوبی برای کسانی که هنوز به تماشا نیامده‌اند ایجاد کرده است و اصلا شاید یکی از عوامل جذب مخاطبان، همین باشد.
ریسک در انتخاب خواننده
جدیدی در «سیصد» سعی کرده تا با انتخاب افراد شناخته‌شده در زمینه موسیقی و خوانندگی و بازیگری اثری فاخر همچون «سی» ارائه دهد و به نوعی دنبال‌کننده هدف آن باشد، اما بازخوردهای تماشاگران بعد از اجرا نشان می‌دهد چندان در این کار موفق نبوده است. انتخاب رضا بهرام با توجه به اینکه جزو معدود خواننده‌هایی است که از موسیقی پاپ به سمت سنتی آمده و تجربه کم او به ویژه در اجرای برخی از قطعات که به اوج‌خوانی نیاز داشت، از نگاه عمده مخاطبان یکی از نقاط ضعف اثر است. با وجود تمدید اجرای اثر، بهرام همچنان نیز نتوانسته اجرای بی‌نقصی برای مخاطبان ارائه کند. هرچند نمی‌توان منکر اثرگذاری حضورش در افزایش فروش گیشه «سیصد» شد. شاید بهتر بود برای این اثر یکی از خوانندگان مطرح سنتی روی صحنه حضور می‌یافت تا کم و کاستی‌های سیصد را بپوشاند و برای مخاطبی که طرفدار موسیقی سنتی است حس بهتری ایجاد کند. البته حضور طرفداران رضا بهرام و موبایل به دست‌شدنشان درحالی‌که صحنه برای حضور او و پورناظری کم نور می‌شود، بارها زحمات طراح صحنه را در طول اجرا از بین برده است.
جدیدی که به گفته خودش تا به حال تجربه کارگردانی نداشته، تلاش زیادی کرد تا اثر قابل قبولی ارائه دهد، اما با وجود هزینه هنگفتی که برای این اثر صرف شده به نظر می‌رسد به نتیجه‌ای که مد نظر بود نرسید یا دست‌کم با نقطه مطلوب فاصله دارد. این را می‌توان از واکنش‌های بسیاری از مخاطبان دریافت که در یک ساعت ابتدایی اجرا مشغول گوشی‌های موبایل هستند و حتی برخی هم مکان اجرا را ترک می‌کنند. خوانندگی نه چندان درخشان سهراب پورناظری که اغلب مواقع او را در کنار همایون شجریان و به عنوان نوازنده دیده‌ایم را هم می‌توان به انتقادهای مطرح شده از سوی مخاطبان افزود.
در مجموع کنسرت‌نمایش «سیصد» را می‌توان اثری فاخر با ایده‌ای ارزشمند و جذاب دانست که در برخی قسمت‌ها مانند ویدئومپینگ کیانیان و نصیریان که شاید نقطه قوت استقبال مردم از این برنامه بود، خوش درخشید و در بعضی موارد نیز جا برای بهتر شدن داشت. استقبال چشمگیر از این اثر قابل انکار نیست، همان‌طور که وجود برخی کاستی‌ها در کارگردانی، اجرا و برنامه‌ریزی و مدیریت فضا و حضورتماشاگران را نمی‌توان انکار کرد.
