به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ مرتضی ادیب زاده شامگاه شنبه - اول مرداد ۱۴۰۱ - با انتشار تصاویری از تابلوی مظفرالدین شاه قاجار اثر استاد کمال‌الملک در فضای مجازی و باهدف شفاف‌سازی موضوع در خصوص این اثر و بررسی چگونگی خروج این اثر از کاخ گلستان و متعاقب آن، فروش در حراج کریستیز لندن در سال ۲۰۰۰ نوشت: نقاشی مظفرالدین شاه در فاصله سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۶۱ از مجموعه کاخ گلستان خارج و بعد‌ها از طریق قاچاق به خارج از کشور منتقل و به فروش رفته است که مطابق با قوانین بین‌المللی، اقدام برای بازگرداندن آن در دستور کار قرار گرفته است.
به نوشته مرتضی ادیب زاده؛ نام تابلو و مشخصات دقیق آن از جمله ابعاد (همراه با قاب) در دفتر سال ۱۳۱۲ ثبت شده است، اما جزو اموال بنای موسوم به خوابگاه (اندرونی ناصرالدین شاه) ثبت شده است و نه کاخ اصلی و تالار برلیان.
وی تصریح کرد: به نظر می‌رسد پیش از سال ۱۳۱۲ تابلو‌های شاهان قاجار در اوایل دوره پهلوی اول از تالار آینه خارج شده و به بنای خوابگاه منتقل شده‌اند و در دفتر سال ۱۳۱۷ مجدداً این تابلو جزو اموال انتقالی از خوابگاه به کاخ گلستان ثبت شده است.
مدیرکل موزه‌ها خاطر نشان کرد: در دفاتر سال ۱۳۶۱ که مربوط به وزارت فرهنگ و هنر وقت است، هیچ نشانی از نام تابلو مذکور نیست.
ادیب زاده همچنین تاکید کرد: در حال حاضر، آنچه حائز اهمیت است، خروج غیر قانونی اثر است. از این رو این اداره کل بر اساس وظیفه ذاتی خود و مطابق با قوانین بین‌المللی، اقدام لازم جهت بازگرداندن اثر مذکور را در دستور کار قرار داده است.
آفرین امامی مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی گلستان روز سه‌شنبه - ۲۸ تیر ۱۴۰۱ - در گفتگو با یکی از رسانه‌ها توضیح داد که «از همه چهارده امین اموال کاخ گلستان درخصوص وجود چنین تابلویی در فهرست اموال تحویلی به آن‌ها پرس‌وجو شده است، چنین اثری و تابلویی از پرتره مظفرالدین شاه در فهرست تحویلی هیچ یک از این امین اموال‌ها نبوده است. البته در بررسی اسناد مرکز اسناد کاخ گلستان هستیم این قابلیت وجود دارد، آثار دوره پهلوی ردیابی شود. مسئولان کاخ گلستان بررسی‌های لازم درباره بودن یا نبودن این پرتره را انجام می‌دهند که اساسا آیا چنین تابلویی در اموال دوره پهلوی بوده وجود داشته است؟»
وی افزود: باید به این نکته توجه کرد که در دوره قاجار رسم بوده برخی آثار هنری را هدیه می‌دادند، اگر تحقیقات نشان دهد که این تابلو در میان اموال دوره پهلوی هم نبوده است می‌توان این احتمال را هم در نظر گرفت که ممکن است در دوره قاجار وجود داشته، اما به دوره پهلوی نرسیده است، این در حالی است که در وهله اول باید اصالت عکس و تصویر آن تایید شود.
امامی بیان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که از زمانی که کاخ گلستان ابواب جمعی داشته و آثار به امنای اموال تحویل داده شده است، تابلو پرتره مظفرالدین شاه در هیچ کدام از فهرست‌های ابواب جمعی کاخ گلستان نبوده است. البته این مجموعه از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱ توسط گروهی اداره و آثار شماره‌گذاری شدند، در آن سال‌ها کاخ گلستان در زمره وزارت فرهنگ و هنر و آثار ملی نبود و بخشی از اداره دارایی بود.
استرداد پرتره مظفرالدین شاه در دستور کار قرار گرفت /حراجی کریستیز باید استعلام می‌کرد
مدیر مجموعه جهانی کاخ گلستان افزود: امین اموال‌ها جدید، فهرست‌های خود را از امین اموال‌های قبلی تحویل می‌گیرند بر اساس تصاویر منتشر شده که هنوز اصالت سنجی هم نشده اند، سندی که نشا دهد اولا چنین تابلویی در کاخ برلیان بوده و اینکه چه زمانی از دیوار پایین آمده یا خارج شده در مجموعه وجود ندارد.
امامی درباره عکس‌های منتشر شده گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که این عکس مربوط به دوران بعد از انقلاب نیست، زیرا در این دوران حتی در دوران قبل از آن در دوره پهلوی دوم عکس هارنگی منتشر میشده درحالی که عکس‌های منتشر شده سیاه و سفید است. این عکس حتی اگر اصالت هم داشته باشد، مربوط به دوره قاجار است و با دوربین آنالوگ و به صورت سیاه و سفید گرفته شده است.
وی تصریح کرد: در بررسی‌های دقیق اولیه همین عکس‌ها با تصویر پرتره میان اثر فروخته شده با عکس تالار برلیان تفاوت‌هایی وجود دارد، تزیینات مربع شکل طلایی که در تابلوی منسوب به کریستیز دیده می‌شود، که در تصویر تالار برلیان اصلا وجود ندارد. حتی قاب بیضی شکلی که در تصاویر دیده می‌شود، فرق دارد. با همه مواردی که درباره این تصاویر در این چند روز مطرح شده، ما بررسی‌هایی را آغاز کردیم تا صحت بودن یا نبودن و سرانجام تابلوی موجود در عکس‌ها را کشف کنیم.
امامی تصریح کرد: هیچ‌یک از امنای اموال ما چنین اثری را از اولین امین اموال کاخ گلستان که پس از انقلاب بوده است تاکنون چنین اثری را ثبت نکرده اند که اکنون بگوییم این اثر گم شده است. از سال ۱۳۶۱ هم که اموال شماره‌گذاری و فهرست می‌شوند، این اثر جزو آثار کاخ گلستان نبوده است، اما ما فهرستی داریم که مربوط به دوره پهلوی است و قرار است طی چند روز آینده این فهرست را بررسی کنیم و مطمئن شویم که آیا این اثر در دوره پهلوی وجود داشته است یا خیر؟
احمد دِزواره‌ای رئیس مجموعه کاخ گلستان (در سال‌های اوایل انقلاب تا ۱۳۸۶) همان روز انتشار چنین اخباری درخصوص خروج تابلوی پرتره‌ی مظفرالدین شاه در سال ۱۳۷۸ از کاخ گلستان کذب دانست و توضیح داد «در تالار برلیان؛ تابلویی از مظفرالدین شاه نداشتیم. اصلا تابلوی ایرانی نداشتیم و تمام تابلو‌ها خارجی هستند. این تابلو‌ها هم اکنون هم در تالار برلیان هستند. اگر چنین اثری وجود داشته و نامی از آن در اسناد آورده نشده باشد، بحث جداگانه‌ای‌ست. از سال ۱۳۵۰ که در کاخ گلستان بودم چنین تابلویی درعمارت برلیان نبوده است».
سیدمحمد بهشتی عضو شورای عالی میراث‌فرهنگی و گردشگری، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی نیز روز سه‌شنبه - ۲۸ تیر ۱۴۰۱ - در گفت‌وگویی درباره ادعا‌های مطرح شده، بیان کرد: اگر کسی سندی مبنی بر اینکه پرتره مظفرالدین شاه گم شده و در حراج کریستیز به فروش رفته است، ارائه کند، سازمان میراث فرهنگی به راحتی می‌تواند شکایت کند. کشور ما عضو کنوانسیون استرداد اموال فرهنگی است و اگر اثری از میراث فرهنگی کشور ما در هر کجای دنیا عرضه شود، سازمان میراث فرهنگی می‌تواند به پلیس اینترپل شکایت کند تا اثر را توقیف به کشور مبدا بازگرداند. این آثار به راحتی از طریق شکایت به کشور بازگردانده می‌شوند، همان‌طور که سال‌های قبل از موزه‌های ما آثاری به خارج از کشور منتقل شده بودند که به موزه‌های ما مسترد شدند.
وی تاکید کرده است: چنانچه در یکی از دفاتر اموال ثبتی، نامی از این تابلو، ثبت شده باشد و مشخص شود که این اثر از کاخ گلستان خارج شده است، بر اساس مستندات برای استرداد آن اقدام می‌کنیم و پرونده اینترپل را تشکیل می‌دهیم.
