به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری فارس، نگاهی اجمالی به کارنامه 8 ساله سیاست خارجی دولت پیشین، بیانگر آن است که مهمترین توان و منابع دیپلماتیک کشور برای توسعه روابط با کشورهای اروپایی به‌کار گرفته شد و البته در مورد نتیجه آن نیز میان کارشناسان، اختلاف نظر وجود دارد.
جمهوری اسلامی ایران در ۱۱ماه گذشته تغییر ریل در این عرصه را به‌عنوان ماموریتی ضروری برای خود تعریف کرده است، ماموریتی که تاکنون با محور قرار دادن سیاست خنثی‌‌سازی تحریم‌های اقتصادی غرب علیه کشورمان دستاوردهای مهمی داشته است و آن احیای ظرفیت‌های فراموش‌شده است.
در چنین شرایطی هفته گذشته، تهران میزبان دو اجلاس مهم «کمیته عالی روابط ایران و ترکیه» و «سران ابتکار آستانه» بود که پیام روشن آن تثبیت همکاری‌های امنیتی و هدفگذاری تجارت 70 میلیارد دلاری با همسایگان آن هم بدون آمریکا و غربی‌ها بود.
در این باره با حمید حکیم کارشناس روابط بین الملل و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفتگویی به شرح ذیل داشتیم:
*آقای حکیم! تحلیل شما از مقایسه عملکرد دولت فعلی و دولت قبلی در عرصه دیپلماسی سیاسی و اقتصادی چیست؟
حکیم: در عرصه سیاسی یک اصل اساسی و پذیرفته شده در همه جای دنیا وجود دارد که می گوید مهمترین کشورها برای هرکشوری، همسایگانش هستند. این اصل زمانی پررنگ می شود که کشوری مثل ما با تحریم های ناجوانمردانه نیز روبرو باشد.
متاسفانه دولت قبلی به این اصل اساسی توجه لازم را نداشت و همه توان دیپلماسی خود را معطوف به غرب کرده بود و از ظرفیت همسایگان خود و از همه مهمتر ، توان داخلی خودمان غافل شده بود. این نقطه ضعف بزرگی بود که در هشت سال گذشته دیده می شد.
بهترین راه برای کم اثر کردن تحریم ها توجه به همین همسایگان و تقویت سیاست همسایگی است. چیزی که در دولت قبل به آن توجه نمی شد. و اتفاق خوبی که در دولت جدید در عرصه سیاست و اقتصاد و امنیت و حتی فرهنگی اجتماعی افتاده است همین توجه به همسایگان است به عنوان حلقه اول سیاسی و اقتصادی و امنیتی و . . .
در این بحث، ما یک ویژگی خاص دیگر هم داریم و اینکه ما همسایگانی در شرق و شمال از جمله منطقه آسیای مرکزی و قفقاز و مخصوصا روسیه داریم که اینها اقتصادشان با ما مکمل است. یعنی آنچه ما نیاز داریم آنها می توانند تامین کنند و آنچه آنها نیاز دارند ما می توانیم تامین کنیم.
این امتیاز بزرگی است و می طلبد که توجه بیشتری به این کشورها داشته باشیم. اتفاقی که در این یک سال اخیر با روی کار آمدن دولت آیت الله رئیسی اتفاق افتاد و بسیار هم قابل تقدیر است. متاسفانه در دولت قبلی علاوه بر تاکید رهبری در سیاستگذاری کلان مبنی بر لزوم توجه به این حوزه، در صحنه اجرایی، تعاملات ما با همسایگان آسیای مرکزی و قفقاز به لحاظ اجرایی به نوعی به حالت تعلیق درآمده بود.
ما بیش از حد به برجام توجه کرده بودیم و خیلی چیزها را به برجام گره زده بودیم که می شد با اتکا به توان داخلی و ظرفیت همسایگانمان به راحتی و با هزینه کمتر خیلی مسائل را حل کنیم. ما نباید فراموش کنیم که ایران یک قدرت منطقه ای است که اگر نبود شاهد این حجم از فشار های بین المللی نبودیم.
شاهد مثال این حرف بنده همین مسئله سال گذشته قره باغ و شیطنت های آذربایجان در بستن راه ارتباطی ما بود. اما آذربایجان وقتی دید که ما راه دیگری نیز داریم و از طریق ارمنستان در حال اقدام هستیم دست از اقدامات خود برداشت.
در صحنه بین المللی و برجام نیز همین است وقتی ما نشان بدهیم که راه تنفس ما فقط برجام نیست، قطعا پیام های مهمی را به طرف مقابل مخابره می کند که ایران راه های دیگری را دارد و این قدرت را دارد که با سایر کشورها نیز تعاملاتی داشته باشد و گزینه هایش محدود به برجام نیست و وابسته و متکی به برجام نیست در نتیجه، اقدامات طرف مقابل نیز به نفع ما تغییر خواهد کرد. این همان پیامی است که در دولت جدید سعی کرده ایم نشان دهیم.
البته باید یادمان باشد که در عرصه سیاست باید از ابزارهای مختلفی جهت تامین منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در راستای توازن طرفین مقابل استفاده کنیم و این توان و هنرمندی سیاسی جمهوری اسلامی ایران در صحنه دیپلماسی است که از آن طرف پای میز مذاکره برای احیای برجام نشسته ایم اما در مقابل محدود به آن نشدیم و تعاملاتمان با شرق را نیز داریم و در یک جمله تمامی تخم مرغ هایمان را در یک سبد نگذاشته ایم. این امتیاز مهم دیپلماسی بین المللی جمهوری اسلامی در دولت جدید است.
*آیا این شرایط در مورد کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز صدق می کند؟
حکیم: کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و حتی خود آمریکا این واقعیت را پذیرفته اند که جمهوری اسلامی ایران بازیگری است مقتدر و به عنوان یک قدرت منطقه ای توان ایفای نقش در منطقه را دارد. منطق هم همین را حکم می کند. عربستان و سایر کشورهای خلیج فارس نیز به این نتیجه رسیده اند که بهترین راه، تعامل سازنده با جمهوری اسلامی ایران است و آنها نیز اگر تمام تخم مرغ های خود را در سبد آمریکا بگذارند ضرر خواهند کرد. همین موجب می شود تا زمانی که بایدن به منطقه سفر دارد با این تفکر و واقعیت مواجه می شود و در نتیجه سفر بایدن به منطقه، آن دستاورد مد نظر آمریکا را نداشته باشد.
*مقام معظم رهبری در دیدار با پوتین فرمودند: «دلار را باید به تدریج از مسیر معاملات جهانی خارج کرد». سوال این است که تحقق این امر در گذر زمان چگونه ممکن خواهد شد؟
حکیم: ابتدا باید ببینیم اساسا چرا دلار در عرصه اقتصادی مهم شده است؟ جایی هست که می گوییم اقتصاد و سیاست با یکدیگر در تعامل هستند. مثل زمانی که صحبت از عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و یا سازمان همکاری های شانگهای می شود، این فقط پیامد سیاسی و امنیتی ندارد بلکه پیامد اقتصادی نیز دارد.
موضوع دلار نیز تجلی همین در هم تنیدگی اقتصاد و سیاست است و ریشه در اتفاقات پس از جنگ جهانی دوم دارد از جمله نقشی که آمریکا در جنگ داشت و نتیجه ای که به نفعش بود، شرایط بد اقتصادی اروپا و ... باعث شد که شاهد پررنگ تر شدن نقش و ارزش دلار در عرصه بین الملل بودیم و این حربه مناسبی شد در دست آمریکا.
حالا سوال این است که حذف تدریجی دلار از عرصه مبادلات تجاری امکانپذیر است یا خیر؟ باید بگویم بله امکانپذیر است. یکی از نکاتی که خیلی باید به آن توجه کرد این است که کشور ما پتانسیل بالقوه این کار را دارد. چرا که امروز با کشورهایی در تعامل هستیم که توان مبارزه با هژمونی آمریکا را دارند مانند روسیه و چین و ایران با همکاری این محور می تواند در این مسیر حرکت کند.
اگر فاقد این توان بودیم نمی توانستیم از این موضوع صحبت کنیم اما امروز هم پیمان با کشورهایی هستیم که می توانیم.
انتهای پیام/
