یعنی اگر برجام در ابتدای دوره بایدن احیا می‌شد، تا چهار سال به یک مرحله‌ای می‌رسید که ریشه می‌دواند که اگر دولت هم در آمریکا عوض می‌شد، دولت جدید نمی‌توانست کاری شبیه کار ترامپ را انجام دهد. ولی این زمان تلف شد. الان بحث اساسی که وجود دارد این است که ایرانی‌ها به حق تردید دارند که اگر حتی الان برجام امضا شود و ایران تعهدات هسته‌ای خود را به جا بیاورد، آن موقع خیلی زود می‌توان با تغییر اکثریت کنگره به سود جمهوریخواهان و یا به‌خصوص با نزدیک شدن به دولت جدید، ممکن است عملا توافق قابل اجرا نباشد.
ایران در گذشته هم این کار کرد و جایی که ایران ضرر دید، از افزایش نظارت و بازرسی نبود بلکه جایی که ایران ضرر کرد، از تاخیر و انتقال در تولیدات و فناوری هسته‌ای‌اش بود. بخشی از تولیدات ایران، سوخت 20 درصد و حتی سوخت زیر پنج درصد منتقل شد و یک سقف محدودی در ایران باقی ماند. بخشی از تاسیسات مثل آب سنگین اراک و برخی از سانتریفیوژها جمع‌آوری شد یا تغییر کاربری داده شد ولی با روی کار آمدن ترامپ دیدیم که آمریکایی‌ها تحریم‌ها را بازگرداندند و نتیجه‌اش این شد که این ایران بود که ضرر بیشتری را متوجه برنامه خود دید.
گام‌هایی که ایران به سمت احیای برنامه هسته‌ای‌اش برداشت، گام‌های پرهزینه‌ای بود که در اوج تحریم‌ها صورت گرفت. بنابراین این تردید وجود دارد که اگر دوباره توافقی صورت بگیرد و دولت کنونی و آینده آمریکا نتواند یا نخواهد برجام را ادامه دهد آن موقع ایران است که ضرر می‌کند. لذا معتقدم چون به هر حال دولت بایدن هم حاضر نیست تضمین ارائه دهد یک اتفاق می‌افتد و بدون تضمین فقط یک اتفاق ممکن است بیفتد که دیپلماسی حفظ شود و آن این است که طرفین بر سر یک برجام تازه صحبت کنند.
در برجام تازه ایران می‌تواند سطح کنونی تولید و فناوری هسته‌ای‌اش را حفظ کند ولی سطح مطمئنی از نظارت و بازرسی را بپذیرد تا اطمینان بخشی شکل بگیرد، برای اینکه ایران در برنامه هسته‌ای‌اش تخلفی نیست ولی در طرف مقابل آمریکایی‌ها حاضر باشند که تحریم‌ها را بردارند. از این رو به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها آمادگی لازم برای این کار را دارند چون به سه میلیون بشکه نفت ایران نیاز دارند ولی طبیعتا ایرانی‌ها حاضر نیستند بدون تضمین دولت آمریکا سوخت 20 و 60 درصد و مابقی سوخت بالای سه و هفت درصد را منتقل کنند یا بخشی از فناوری‌ها و تاسیسات هسته‌ای خود را به عقب برگردانند.
بنابراین تاکید می‌کنم که ایران و آمریکا باید دنبال یک برجام تازه باشند که می‌تواند حتی به عنوان مرحله اول هم به حساب بیاید. اگر در مرحله اول تبدیل به یک بنیادی برای کارهای موفق شود، بعد از آن می‌توان شرایط دیگری را شکل داد.
* نماینده ادوار مجلس
* منتشر شده در روزنامه آرمان ملی/ دوشنبه ۳ مرداد ۱۴۰۱
