خبرگزاری فارس کردستان/شیرین مرادی؛ سمفونی صدای خرت‌خرت حرکات برنده اره بر چوب روحش را جلا می‌دهد و پراکنش پروازگونه براده‌های معلق چوب در فضا نگاهش را می‌دزدد و بصر او را به خلق سازه‌ای نو بصیر می‌کند.
اینجا سخن از هنر و هنرنمایی است، دستانی که هنرمندان چوب را فرم می‌دهند و زیباترین‌ها را از پیکره بی‌جان آن خلق می‌کنند، هنری که بدون تلمذ در خدمت استاد فرا گرفته و امروز خود به عنوان استادی چیره‌دست هنرجویان زیادی را تربیت نموده و به قطبی تبدیل کرده است.
چشمانش 29 سال است عاشقانه حرکت تیغ تیز اره برای شکل‌دهی و فرم‌دهی چوب را دنبال می‌کند، سال‌هایی که برای «حسام حیدری» سرشار از خاطرات زیبا و خلق آثاری است که در داخل و خارج از استان کردستان و حتی سایر کشورها حرف برای گفتن دارد و توانسته مهر اصالت از داخل و خارج از کشور بگیرند.
چهار طرف اتاق پُر از دست‌سازه هایی است که آقای حیدری در طول تقریبا سه دهه از فعالیت هنری خود خلق نموده است، حسام حیدری متولد سال 1352 است مردی با 23 نشان ملی و یک نشان یونسکو، هنرمندی که تا رسیدن به مقصد و هدف غایی و کسب بیش از 50 نشان ملی و ثبت آثار بی‌شمار در یونسکو برنامه‌ها دارد.
چشم‌هایم خیره و ذهنم مدهوش از آن همه زیبایی است؛ استاد حیدری صبور و آرام در گوشه‌ای آن طرف نمایشگاه مشغول گپ و گفت با چند توریست است که برای دیدن نمایشگاه صنایع دستی او سری به خانه کُرد زده‌اند.
آقای حیدری سال‌هاست دل در گروی چوب دارد، عطر چوب سال‌های سال است مشامش را پر کرده است. از 12 سالگی رفاقتش را با چوب آغاز کرده و در طول 29 سال زندگی هنری‌اش در رشته نازک‌کاری، منبت، معرق و کار ترکه فعالیت حرفه‌ای داشته است.
هر تکه چوبی که به دست کاربلد برسد با هنر او نقش تازه و جانی دوباره پیدا می‌کند. استاد حیدری می‌گوید؛ سال 64 برای نخستین بار اره مویی را در دست گرفتم و در سال 70 منبت کاری را شروع کردم و تقریبا سال 73 به صورت حرفه‌ای وارد کار چوب شدم.
مبنای کار ما بیشتر بر هنر نازک کاری و تلفیق آن با چند رشته دیگر است، خوشبختانه نازک کاری جز هنرهایی است که به واسطه داشتن هنرمندان توانمند در استان کردستان از جایگاه تاپی برخوردار بوده به تعبیر در این زمینه حرف برای گفتن داریم.
از شروع تا جهانی شدن
شاگردی نکرده‌ام هرآنچه آموختم حاصل آزمون و خطاهایی است که در طول این سال‌ها تجربه کردهام، استاد که داشته باشی راحت‌تر می‌توان قدم‌های موفقیت را بالا رفت و سبک برای خودت داشته باشی زمانی که وارد این عرصه شدم به دلیل نداشتن استاد سردرگم بودم نمی‌دانستم باید از کجا شروع کنم.
به نظر من هر کس که می‌خواهد به این وادی ورود کند قبل از هرچیزی باید توانایی خود را بشناسد و در گام بعدی تلمذ در خدمت استاد برای جلو رفتن و پیشرفت در رسیدن به هدف کار را به مراتب برای فرد آسان می‌سازد اما خوشبختانه توانستم با شناخت توانایی و استعدادهایم حرکت و موفق باشم تا جایی که 23 اثرم ثبت ملی شده یکی از آثارم موفق به دریافت نشان یونسکو و 22 اثر دیگرم هم نامزد دریافت نشان یونسکو است.
قلمدان خوشنویسی، عصا، کیف، تخته نرد، شطرنج، انواع میز، سینی، جعبه وسایل آرایش و ...از جمله آثاری است که مهر اصالت صنایع دستی و نشان یونسکو دریافت کرده است.
قلمدان نخستین اثری است که توانسته برایش مهر اصالت بگیرد و عصای مشبک منبت نشکن هم 23مین اثری است که موفق به کسب این نشان شده است هدفش مشخص است می‌گوید؛ برای کسی که دل در گرو هنر دارد سقفی برای گرفتن نشان ملی و یونسکو وجود ندارد.
هنر با زندگی من عجین شده است علاقه به کار موجب شده برای حفظ و مانایی این هنر بدون دریافت حتی یک ریال هنرآموزان زیادی را آموزش بدهم 26 نفر خانم منبت کار حرفه ای را تحویل جامعه داده ام شاگردانی دارم که محصولات تولیدشان در کشور حرف برای گفتن دارد.
استاد حتی افرادی را در پشت دیوارهای ندامتگاه به هنرمندان چیره‌دست تبدیل کرده تا جایی که دو نفر از شاگردانش که زمانی بنا به دلایلی برای طی دوران محکومیت پشت میله‌های ندامتگاه بوده‌اند امروز در آن سوی مرزهای کشور در آلمان و استرالیا مشغول به فعالیت حرفه‌ای در زمینه صنایع چوب هستند.
حال ناخوش هنر
استاد حیدری در حالی از حال ناخوش هنر چوب در کشور سخت نگران است می‌گوید: نمی‌خواهم انرژی منفی بدهم اما اگر واقع‌بینانه بخواهیم حرف بزنیم حال هنر و صنایع دستی در ایران خوش نیست که البته این وضعیت متاثر از چند مسئله مهم همچون تورم، شیوع کرونا، نبود چوب و پایین آمدن توان خرید مردم است.
افرادی که در این حوزه دستی بر آتش دارند و می‌توانند کار کنند به دلیل مافیایی که برخی سودجویان در زمینه چوب ایجاد کرده‌اند توان تهیه اصلی‌ترین مواد اولیه که چوب است را از دست داده و این موضوع روز به روز تیشه به ریشه هنرصنایع دستی در کشور ما می‌زند.
هنرمندان خلاق، صاحب ایده و نظر در کشور و خاصتا در کردستان که در حوزه نازک کاری و صنایع چوبی نام و نشانی دارد، باید با مافیای چوب و افرادی که چوب‌های مرغوب را با قیمت‌های پایین خریداری و احتکار کرده‌اند دست و پنجه نرم کنند.
قاچاقچیان چوب مرغوب‌ترین درختان کردستان را در جنگل‌های زاگرس قطع می‌کنند و به خارج از استان حمل می‌کنند در این زمینه نیاز به برخورد جدی وجود دارد، این موضوع برای تک تک فعالین عرصه هنر چوب جای سوال است، که چگونه می‌شود وقتی ما می‌خواهیم دو کیلو چوب را جابجا کنیم باید مجوز داشته باشیم اما مرغوب‌ترین چوب‌های استان بار کامیون شده و از استان خارج می‌شود؟!
رمز مانایی با وجود مشکلات
امید به حمایت مسوولان ندارم، چراکه همه حمایت آنها به پرداخت تسهیلات خلاصه می‌شود، تسهیلاتی که بازپرداخت آن به دلیل سود بالا برای کسانی که در زمینه صنایع دستی فعالیت می‌کنند سخت و تقریبا غیرممکن است، حمایت‌های بلاعوض 2 تا 3 میلیونی هم دردی از ما دوا نمی‌کند، اگر توانسته‌ام تا این مقطع با وجود تمام مشکلات سرپا بمانم بخاطر این است که با خارج از کشور کار می‌کنم، اگر به بازار داخلی بسنده می‌کردم سه سال پیش باید کار تعطیل می‌شد.
خوشبختانه به واسطه داشتن مشتریان خاص و همیشگی در آن طرف مرزها توانسته‌ام همچنان در این عرصه باقی بمانم، محصولات هنری در حال حاضر به نوعی کالای لوکس محسوب می‌شوند تورم و پایین آمدن ارزش پول در کشور موجب شده این دست کالاها از سبد قشر محروم و حتی متوسط کاملا حذف شود و این جای تاسف دارد که صنایع دستی به کالای لوکسی تبدیل شده که اقشار متمکن تنها قادر به خرید و لذت بردن آن هستند.
پایین آمدن قدرت خرید کار فعالین عرصه صنایع دستی در رشته‌های مختلف به ویژه در هنر چوب که تولیدات آن قیمت بالاتری دارد را سخت‌تر کرده است، افرادی زیادی سر این سفره نان می‌خورند این توقع زیادی از مسوولان نیست که بیشتر به حوزه هنر توجه کنند و مانع از به فراموشی سپرده شدن این گنجینه ارزشمند و گرانبها نشوند.
سفره هنر
بدون هزینه‌تراشی برای دولت مشغول آموزش و تربیت نیروهای توانمند در رشته‌های مختلف صنایع دستی هستیم، بابت این آموزش‌ها حتی یک ریال درآمد نداریم اما جلو رفتن در این مسیر آن هم در شرایط سخت امروز نیازمند حمایت متولیان امر است.
اشتغالزایی برای افراد جویای هنر در محیط کارگاه یا خانه دیگر هنر استاد حیدری بعد از آموزش افراد است که در این باره می‌گوید: در حال حاضر 3 نفر نیرو در کارگاه فعالیت می‌کنند و بستر اشتغال 23 نفر دیگر را در خارج از محیط کارگاهی فراهم کردهام، تولیدات افراد مستعدی که در روستاها برای من کار می‌کنند در داخل و حتی خارج از کشور حرف برای گفتن دارد و می‌تواند برندی ارزشمند برای معرفی توانایی‌های هنرمندان کردستانی در بیرون از مرزهای کشور باشد، نباید اجازه دهیم گرد زمان و بی‌توجهی هنری که قدمت چندین هزار ساله در ایران دارد به دست فراموشی بسپارد.
از ایده تا اجرا
کارهای هنری او حاصل خلاقیت خودش است و از هیچ جایی الهام نگرفته است.قدم به قدم کارها را می‌بینیم به هر کدام از قطعات که می‌رسد تأکید می‌کند که این کار تک است و مشابه ندارد یعنی این حالت و زیبایی چوب منحصر به فرد بوده و طرحی هم که از ذهن استاد حیدری می‌رسد روی آن تراوش کرده، متفاوت از دیگران است.
دستانش را به آرامی روی بدنه کاسه ترک‌دار می‌کشد و می‌گوید: وقتی محصولی طراحی می‌کنیم روزها و ماه‌ها تحقیق می‌کنم که نمونه مشابه نداشته باشد طراحی محصول از ساخت ابزار تا تولید محصول فرآیندی است که نمونه مشابه آن در جای دیگری یافت نمی‌شود، قوس‌های تندی که تا حال انجام نشده بود را روی این محصول اجرا کردهام و الان بستر برای راه‌اندازی خط تولید این محصول فراهم است.
این محصول را می‌توان با استفاده از چوب انواع درختان تولید کرد و همین مسئله موجب شده به مرور زمان به واسطه کمبود چوب برخی درختان به حاشیه نیفتد، برای استفاده بهینه از چوب‌های پرتی هم استفاده می‌کنیم برای نخستین بار معرق، مشبک و منبت خم را کار کردم و در حال حاضر مشغول ثبت معنوی 8 محصول متفاوت در این سبک هستم.
هر ساعت از شبانه‌روز که ایده‌ای به ذهنم خطور کند یادداشت می‌کنم، برای چهار سال آینده ایده دارم که البته یک سری از ایده‌ها تاریخ مصرف دارند و باید خیلی سریع تولید شود تجربه سال‌ها حضور در میدان رقابت برای دریافت مهر اصالت موجب شده چم خم کار به خوبی دستمان بیاید و همین موضوع مسیر را برای دریافت مهر اصالت ملی و بین‌المللی در محصولات دیگر برایم تسهیل کرده است.
فروش هنر
تنوع کارهای در زمینه منبت و ترکه زیاد است اکثر تولیدات صنایع دستی ما خاص و تک بوده و به کشورهای خارجی اعم از کانادا، استرالیا و آمریکا صادر می‌شود البته صادرات به صورت عمده برایمان امکان‌پذیر نیست چرا که نرخ تورم و بالا و پایین رفتن قیمت دلار امکان صادرات را در کشور با مشکل مواجه کرده است.
محصولی که سال گذشته با 80 هزار تومان می‌شد خریداری کرد، الان باید بابت آن 300 هزار تومان بپردازیم برای مثال رنگ و متریال با افزایش چشمگیری قیمت مواجه شده است، علی‌رغم اینکه دو خط تولید در حال راه‌اندازی است اما آینده روشنی را برای این هنر پیش‌بینی نمی‌کنم گرچه علاقه و انرژی بسیاری به کار دارم، اما از لحاظ اقتصادی هیچ‌گونه اقدامی نمی‌توانیم انجام دهیم چراکه امنیت بازار نداریم.
هر تولیدکننده برای پویا ماندن در عرصه نیاز به داشتن بازار پر رونق دارد، البته همانطور که اشاره کردم من مشتریان خاص خود را دارم حتی بعضی از مشتریان با وجود اینکه جنسی نمی‌خرند حاضرند برای مانایی این هنر هزینه کنند و برای حفظ کارگاه پول تزریق می‌کنند.
با زبان هنر دنبال صادر کردن هنر به اقصا نقاط جهان هستم، مجموعه کار 30 تکه‌ای که در اینجا ملاحظه می‌کنی از تاب‌ترین آثاری است که خلق کردهام و با وجود نیاز شدید مالی برای حفظ و مانایی این هنر حاضر به فروش آنها نیستم.
بزرگترین معضل
گرچه ایده، نوآوری و خلاقیت برای هر فردی در درجه اول مهم است اما اگر از لحاظ بنیه مالی ضعیف باشد انگیزه ادامه مسیر در وجودش افول پیدا می‌کند؛ کسانی که قدرت مالی دارند در این حوزه دلال هستند و با خرید دست رنج هنرمندان با کمترین قیمت ممکن و فروش آن در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی کسب سودهای هنگفت می‌کنند هنرمندان چیره دست زیادی داریم که به واسطه نبود بنیه مالی تولیدات هنری شان را با نازلترین قیمت‌ها به دلالان عرضه می‌کنند، نبود نمایشگاه‌های بین‌المللی رایگان در سطح کشور است به عنوان بستری مناسب در تبادل نظر و کسب تجربه بزرگترین ضربه را به هنرمندان واقعی زده است و میدان را برای تاخت و تاز سودجویان باز کرده است.
و اما ...
بدون شک صنایع دستی به‌عنوان قدیمی‌ترین حرفه و صنعت همواره تبلور عینی فرهنگ اصیل بومی، مردمی و معنوی کشور است و صنایع دستی استان کردستان نیز به دلیل دارا بودن بار فرهنگی، درآمدزایی، ارزش افزوده بالا، نقش مهمی را در اشتغالزایی و رشد و توسعه اقتصادی در مناطق شهری و روستایی ایفا می‌کند.
مشکلات اعتباری، بیماری منحوس کرونا و عدم برنامه‌ریزی این روزها دامن گیر صنعت صنایع دستی استان شده است بدون شک برای حفظ این میراث کهن و چند هزار ساله باید با برنامه‌ریزی مناسب در میان صنعتگران انگیزه و شوق به کار و ادامه مسیر ایجاد شود بهره گیری از ظرفیت و نقش آفرینی دولت و بخش خصوصی هر کدام بنا به توان در این حوزه امری ضروری است.
43 رشته صنایع دستی شامل 22 رشته بومی در استان کردستان فعال است، دو رشته صنایع دستی کردستان موفق به کسب نشان جغرافیایی ملی و رشته نازک کاری این استان نشان بین الملل جغرافیای دریافت کرد است و تلاش و رایزنی برای کسب نشان جغرافیایی برای دو رشته بومی دیگر در حال انجام است.
2 هزار و 890 مجوز صنایع دستی در سال گذشته در استان صادر شده که 2 هزارو 878 فقره آن پروانه تولید انفرادی و 12 مورد مربوط به پروانه تولید کارگاهی است و 154 اثر استان کردستان تا این لحظه موفق به دریافت مهر اصالت و نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی شده‌اند.
انتهای پیام/2330/71
